Οι άνθρωποι στην ιστορία τους παθιάστηκαν με τις λέξεις. Για την μορφή μίας λέξης ήταν πρόθυμοι να υβρίσουν και να υβριστούν, να χτυπήσουν και να χτυπηθούν, ακόμα και να σκοτώσουν και να σκοτωθούν. Είναι παράδοξο αλλά θα πρέπει σοβαρά να αναρωτηθούμε τελικά• Υπάρχουν ιερές λέξεις; Οσο κι αν ακούγεται παράδοξο, οι άνθρωποι είναι ικανοί να συνδεθούν βαθύτερα με μία λέξη παρά με τον συνάνθρωπό τους η το Θεό. Οι λέξεις τους προξενούν αυτοματοποιημένες σωματικές και συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως στο πειραματόζωο του Παβλώφ. Ανθρώπινη αδυναμία από την οποία κανείς μας δεν εξαιρείται. Απέναντί της, όμως, οφείλουμε να παρατάξουμε την ελεύθερη βούλησή μας και τη λογική.
Να θυμηθούμε πως δεν υπάρχουν ιερές γλώσσες και ιερές λέξεις, πως ο Θεός δεν μιλά καμιά ανθρώπινη γλώσσα μήτε προτιμά κάποια γλωσσική μορφή. Οι Απόστολοι κήρυξαν στη γλώσσα η τη διάλεκτο του εκάστοτε ακροατηρίου τους. Χρησιμοποίησαν την ελληνιστική κοινή ελληνική γλώσσα κατά κόρον, κι ας μην ήταν η γλώσσα των πατέρων ούτε η γλώσσα, στην οποία κήρυξε ο Χριστός. Μήπως πιστεύει κανείς ότι θα έπρεπε να ζητούν πτυχίο εβραϊκής γλώσσας από κάθε νεοφώτιστο η αντίθετα να του ζητούν να πιστέψει, ενώ θα ακούει την διδασκαλία της νέας θρησκείας σε μία άγνωστη και ακατανόητη γλώσσα; Δεν αμφισβητείται από κανένα πως σήμερα συχνά μεγάλο μέρος της θείας λατρείας στηρίζεται σε λέξεις συχνά μισό-κατανοητές η ακατανόητες, οι οποίες δημιουργούν μία αυτοματοποιημένη συναισθηματική αντίδραση αντί να βοηθούν στην κατανόηση και την πλήρη νοητική και συναισθηματική συμμετοχή. Ακατανόητες λέξεις και μαγική σκέψη.
Η αντίληψη ότι ο ίδιος ο ήχος (όταν προφέρονταν) η η μορφή των λέξεων (όταν γράφονταν) έχουν μία υπερφυσική δύναμη συντροφεύει τον άνθρωπο από την αρχή της εξέλιξής του και είναι ένα από τα βασικά συστατικά της μαγικής σκέψης που γοητεύει παραδόξως ακόμα και τον σύγχρονο άνθρωπο. Οι ιερείς των πρωτόγονων φυλών αλλά και διάφοροι σύγχρονοι αγύρτες, αετονύχηδες «μάγοι» στηρίζουν την υποτιθέμενη δύναμή τους (και τα κέρδη τους) σε αυτή την υποτιθέμενη υπερφυσική δύναμη του ήχου η της μορφής κάποιων ιδιαίτερων λέξεων. Πείθουν τους εύπιστους πως αρκεί να προφέρουν η να γράψουν κάποιες μυστικές λέξεις και αυτομάτως αόρατες υπάρξεις υποκύπτουν στη δύναμη των λέξεων και τους υπηρετούν. Ας μη βιαστούμε να θεωρήσουμε αυτή την αντίληψη απλοϊκή, αφού τη συναντούμε σε πολλές θρησκευτικές η ψευδοφιλοσοφικές κινήσεις. Οι γνωστικιστές της αρχαιότητας αλλά και οι σύγχρονοι ασυνάρτητοι απόγονοί τους απομνημονεύουν ακατανόητες λέξεις, που θα πρέπει να πουν στους φύλακες των επτά ουρανών για να επιτρέψουν στην ψυχή τους να ανέβει στον παράδεισο.
Οι εβραίοι καβαλιστές (αλλά και «χριστιανοί», ινδουιστές η μωαμεθανοί καβαλιστές) πιστεύουν ότι κάθε γράμμα των ιερών γραφών τους έχει ιδιαίτερη αξία και αναζητούν στη Βίβλο, την Τορά η τις Βέδες (συνδυάζοντας και μπόλικη αριθμοσοφία) να βρουν προφητείες για τον σύγχρονο κόσμο, για φυσικές καταστροφές, πολέμους, πολιτικές εξελίξεις και πάνω από όλα για το αγαπημένο θέμα όλων των εποχών, δηλαδή την καταστροφή του κόσμου. Η κατηφόρα προς τον παραλογισμό είναι γλιστερή και δεν έχει τέλος, εάν αρχίσουμε να αναζητούμε προφητείες στα γράμματα και τους αριθμούς. « Ιερές» γλώσσες και «ανώτερες» γλωσσικές μορφές. Δεν είναι όμως οι πιστοί που δείχνουν φανατική προσήλωση σε «ιερές» μορφές λέξεων αλλά και οι κοσμικοί, οι οποίοι υπερασπίζονται «ανώτερες» γλωσσικές μορφές. Δεν είναι για γέλια, αν θυμηθούμε την πρόσφατη ιστορία μας. Στις 30 Δεκεμβρίου 1903 ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο η « Ορέστεια» του Αισχύλου, σε πεζή μετάφραση Γ. Σωτηριάδη. Φοιτητές της Φιλοσοφικής σχολής, υποκινούμενοι από τον αρχαιολάτρη καθηγητή τους Γ. Μιστριώτη, προσπάθησαν να ματαιώσουν την παράσταση. Τα επεισόδια που προκλήθηκαν, γνωστά ως Ορεστειακά, είχαν αποτέλεσμα ένα νεκρό και δέκα τραυματίες. Ο γλωσσικός παραλογισμός έχει θύματα, όσο κι αν είναι αστείος. Οι φανατικοί πιστοί η οι καθαρολόγοι βάζουν τρικλοποδιές στον εαυτό τους αλλά ξανασηκώνονται και συνεχίζουν με μανία.
Πρόσφατο παράδειγμα η οργανωμένη επίθεση των «βιντεοσκοπούντων πιστών» ενάντια στη μετάφραση της μετάφρασης. Η μετάφραση της μετάφρασης είναι ιερή; Την ιδιόμορφη μορφή σκέψης συναντήσαμε πρόσφατα σε μία νεοεμφανιζόμενη ομάδα πιστών, στους «βιντεοσκοπούντες πιστούς», οι οποίοι εισέρχονται στους ναούς με βιντεοκάμερες για να υπερασπιστούν τον ιερό ήχο και την μορφή (και βέβαια όχι το ιερό περιεχόμενο) των λέξεων. Αλίμονο σε όσους έχουν προγραφεί από τους φονταμενταλιστές πνευματικούς τους οδηγούς, που ετοιμάζουν φετφάδες, όπως φάνηκε από τη μορφή, την αντικατασκοπική οργάνωση και την αστραπιαία σκανδαλοποιό δημοσιοποίηση των προαναγγελθεισών επεμβάσεων των ταγμάτων ταχείας επέμβασης που έχουν συστήσει. Ακολουθώντας αυτή την λογική, η οποία σκανδαλίζεται από την μετάφραση, θα έπρεπε κανείς να απαιτήσει να διαβάζονται τα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης στα εβραϊκά, αφού στους ναούς έτσι κι αλλιώς δεν ακούγεται το πρωτότυπο αλλά η μετάφρασή του στην ελληνιστική κοινή. Εάν υπάρχουν ιερές λέξεις, τότε υπάρχουν και ιερές μεταφράσεις; Είναι ιερές οι πρωτότυπες εβραϊκές λέξεις; Είναι ιερές οι λέξεις στην ελληνιστική κοινή της μετάφρασης των εβδομήκοντα; Ποιό είναι πιο ιερό, το πρωτότυπο η η μετάφραση; Είναι βέβηλες οι λέξεις της νέας ελληνικής; Η μήπως δεν υπάρχουν ιερές λέξεις αλλά είναι ιερό το περιεχόμενό τους και το Πνεύμα που τις φωτίζει; Κείνο το Πνεύμα που ενοποιεί, οδηγεί, παιδαγωγεί και προσφέρει καταλλαγή; Το χρυσό φωτοστέφανο και η παιδαγωγική ευθύνη.
Εάν βρισκόμαστε στον καιρό της εικονομαχίας, το Πνεύμα θα φώτιζε τον Παλαμά και θα μπορούσαμε να τον ακούσουμε να μας ψιθυρίζει• Δεν τιμούμε το ξύλο και τα χρώματα, τιμούμε το ιερό πρόσωπο που απεικονίζεται σε μίαν εικόνα. Το ίδιο δεν θα έλεγε και για τις λέξεις; Δεν τιμούμε τις λέξεις, τον συνδυασμό ήχων η γραπτών σημείων, αλλά το ιερό νόημα που εικονίζουν. Δεν τιμούμε το σημείο, αλλά το σημαινόμενο. Η εικόνα έχει παιδαγωγική και φιλάνθρωπη δράση, κάνοντας ορατό το αόρατο για την αδύναμη ανθρώπινη φύση και τον νου. Καταδέχεται να μεταφράσει το πνευματικό φως σε φωτοστέφανο γύρω από το κεφάλι ενός Αγίου η μίας Αγίας, για να μπορεί να το κατανοήσει και ο πιο απλός και αθώος πιστός, ακόμα και το βρέφος, το παιδί η το νήπιο, ακόμα και ο νεοεισερχόμενος στην εκκλησία. Ετσι η αγιότητα γίνεται σχήμα και χρώμα κατανοητό στην στιγμή από τον καθένα και την καθεμιά.
Εχουμε καθήκον να επαναλαμβάνουμε κι εμείς ενίοτε το μεταφραστικό έργο του αγιογράφου. Να μεταφράζουμε σε απλές και κατανοητές σημερινές λέξεις το ιερό νόημα, λέξεις χρυσές και στρογγυλές, λέξεις που θα χρυσίζουν και πλάθονται από την χάρη του διαρκώς παρόντος Πνεύματος που νοιάζεται να παιδαγωγήσει και να ενσωματώσει στην εκκλησία και τις λατρευτικές της συνάξεις και τον πιο απλό προσκεκλημένο της, το βρέφος, το νήπιο, το παιδί αλλά και τον πιο απλοϊκό και αδαή πιστό, τον ξένο και ανυποψίαστο, τον νεοφώτιστο αλλά και τον αφώτιστο που περιμένει μέσα στο σκοτάδι του με ειλικρινή αγωνία να ακούσει μία απλή και άμεση φωνή να του μιλά. Η μίμηση Χριστού. Κείνος ο έσχατος και ταπεινός πιστός, ο νέος, ο άμαθος στην εκκλησιαστική ζωή, το παιδί και ο ξένος, είναι ο τυφλός του Ευαγγελίου που ακούει έναν ήχο ακατανόητο μες στο σκοτάδι του, μία βοή πλήθους απροσδιόριστη και νιώθει καθαρά πως είναι σημάδι έλευσης του Χριστού. Ο τυφλός που με απόλυτη εμπιστοσύνη φωνάζει μέσα από το σκοτάδι του προς τον συγκεχυμένο ήχο που συνοδεύει την έλευσή Του• « Ιησού, υιέ του Δαυίδ, ελέησέ με».
Ο τυφλός που αναμένει μία απλή κατανοητή απάντηση από τον Χριστό που θα διαλύσει το σκότος Ο Κύριός μας πάντοτε μιλούσε απλά και καθαρά και πάντοτε έτσι μιλά και θα μιλά στους ανθρώπους. Πάντοτε γινόταν κατανοητός και από τον τελευταίο και πιο αδαή ακροατή. Τρέχαν τα παιδιά στην αγκαλιά του όχι μόνο για την ιερή αγαλλίαση της ένωσης με τον Θεό αλλά και γιατί μιλούσε απλά σαν παιδί. Εκανε τα πιο υψηλά διδάγματα ιστορίες και παραβολές, πράξεις και χειρονομίες. Εδειχνε με την ζωή του και επεξηγούσε κάθε τι χωρίς να το μειώσει και να το περιορίσει. Εσκυβαν τα μεγάλα νοήματα και χωρούσαν σε απλές λέξεις και παραβολές, όπως έσκυψε και ο ίδιος και χώρεσε στην ανθρώπινη φύση. Απομένει σε εμάς όσο μπορούμε να τον μιμηθούμε.
Δρ Στέλιος Πελασγός, Αφηγητής, Παιδαγωγός, Συγγραφέας
