«Ος εάν θέλη γενέσθαι μέγας εν υμίν, έσται υμών διάκονος, και ος εάν θέλη υμών γενέσθαι πρώτος, έσται πάντων δούλος…»
(Μάρκ. 10, 43-44)
α. Στο σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα ο Κύριος προλέγει στους μαθητές Του τα πάθη και την Ανάστασή Του, όπως και υποδεικνύει σ’ αυτούς – μετά μάλιστα την πρόκληση του αιτήματος του Ιακώβου και του Ιωάννου να είναι πρώτοι στη Βασιλεία του Θεού – τη μέθοδο, προκειμένου να συμμετάσχουν στη δόξα Του, η οποία ταυτίζεται με τα πάθη και τη Σταύρωσή Του. Έτσι στο ανάγνωσμα θίγονται σπουδαιότατα θέματα που σχετίζονται άμεσα με τη σωτηρία του ανθρώπου. Άλλωστε όλο το Ευαγγέλιο αυτό έχει ως σκοπό: να σωθεί ο άνθρωπος διά της πίστεως στον Ι. Χριστό. Ιδιαιτέρως όμως η απάντηση του Κυρίου στα δύο αδέλφια αλλά και στους άλλους μαθητές μάς βάζει σε σκέψεις. Στο αίτημα όλων στην πραγματικότητα των μαθητών να είναι πρώτοι ο Κύριος απαντά: «Όποιος θέλει να γίνει μεγάλος ανάμεσά σας, πρέπει να γίνει υπηρέτης σας. Και όποιος από σας θέλει να είναι πρώτος, πρέπει να γίνει δούλος όλων».
β. 1. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε στα λόγια του Κυρίου ότι δεν αρνείται την επιθυμία της μεγαλουργίας και της πρωτιάς. Δέχεται αυτήν την πραγματικότητα, δεδομένου ότι εκφράζει κάτι βαθιά ανθρώπινο: τη φορά του ανθρώπου προς την τελειότητα και τη μεγαλωσύνη, γιατί αποτελεί καρπό της κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν Θεού δημιουργίας του. Η επιθυμία δηλαδή για πρωτιά, η φιλοπρωτία, ως φανέρωση του τρόπου πλάσεώς του συνιστούσε τελικώς στοιχείο της φυσιολογίας του ανθρώπου.
2. Η αμαρτία όμως που διέστρεψε τις ανθρώπινες δυνάμεις, διέστρεψε και την τάση της φιλοπρωτίας. Ενώ δηλαδή η τάση αυτή ήταν δοσμένη από τον Θεό για τη σωτηρία του ανθρώπου, τώρα αλλοιώνεται και λειτουργεί παρά φύσιν, δηλαδή προς καταστροφή του ανθρώπου. Γίνεται και αυτή ένα από τα πάθη του ανθρώπου που εκφράζει τον εγωισμό του. Κι αυτό σημαίνει ότι ενώ η επιθυμία της πρωτιάς αναφερόταν στον Θεό και είχε χαρακτηριστικό της την αγάπη στον συνάνθρωπο, μετά την πτώση στην αμαρτία αναφέρεται στον ίδιο τον άνθρωπο και έχει ως χαρακτηριστικό το ατομικό του συμφέρον. Η φιλοπρωτία δηλαδή έγινε από μέσον πνευματικής προαγωγής μέσον εγωιστικής προβολής και κυριαρχίας επί των άλλων, μέσον κυριολεκτικά αμαρτίας.
3. Ο Κύριος ερχόμενος στον κόσμο «ίνα σώση τον άνθρωπον» αποκαθιστά τις δυνάμεις του ανθρώπου καθώς εντάσσει αυτόν μέσα στον Ίδιο, που θα πει επαναπροσανατολίζει τον άνθρωπο στον αρχικό του προορισμό. Η φιλοπρωτία εν προκειμένω λειτουργεί εν Κυρίω όχι μέσα στα πλαίσια της πτώσεως του ανθρώπου στην αμαρτία αλλά μέσα στα πλαίσια του ανακαινισμού που έφερε γι’ αυτόν. Και η ανακαίνιση έγκειται στην αλλαγή σκοπού και μεθόδου. Ο Κύριος σχετίζει την επιθυμία της πρωτιάς και πάλι με τον Θεό και τον συνάνθρωπο, τονίζοντας ως μέθοδο την ταπεινή αγάπη. Η σταυρική Του θυσία μάλιστα γίνεται το όριο πάνω στο οποίο θα κρίνεται έκτοτε κάθε έννοια μεγαλωσύνης και πρωτιάς: ο Σταυρός του Χριστού είναι το απόλυτο κριτήριο που φανερώνει τι σημαίνει να είσαι πρώτος, τι σημαίνει να είσαι μέσα στη δόξα του Θεού. Κι αυτό θα πει ότι ο Κύριος αναποδογυρίζει εντελώς τις κοσμικές προτεραιότητες κι εγκαθιστά τις προτεραιότητες του ουρανού: για να είσαι πρώτος πρέπει να είσαι τελευταίος, για να γίνεις μεγάλος πρέπει να γίνεις υπηρέτης και μικρότερος όλων. Ακριβώς λοιπόν καταδικάζει τη συγκεκριμένη φιλοπρωτία των μαθητών του, γιατί εξέφραζε αυτή την κακή και αμαρτωλή ποιότητά της.
4. Η ανατροπή αυτή που επιφέρει ο Κύριος συνιστά παραδοξότητα και «σκάνδαλο» για την ανθρώπινη λογική: όσο κατεβαίνεις, λέει, τόσο και ανεβαίνεις, όσο μικραίνεις τόσο και μεγαλώνεις, όσο ατιμάζεσαι τόσο και δοξάζεσαι. Κι αυτό συμβαίνει γιατί με τον τρόπο αυτόν ο άνθρωπος ακολουθεί τη ζωή του σωτήρα Χριστού. Έτσι έζησε Εκείνος, ως μικρότερος και υπηρέτης των άλλων: «εγώ είμι εν μέσω υμών ως ο διακονών», γι’ αυτό και μόνον ο τρόπος αυτός μπορεί να προαγάγει και τον άνθρωπο – πρόοδος κατά την πίστη μας είναι ό,τι συμβαδίζει με τη ζωή του Κυρίου Ιησού. Με τον τρόπο αυτόν άλλωστε ο άνθρωπος αποκτά χάρη Θεού, αφού είναι γνωστό ότι η χάρη βρίσκεται εκεί που υφίσταται πάντοτε η ταπείνωση: «ταπεινοίς ο Θεός δίδωσι χάριν».
5. Με τα παραπάνω νομίζουμε ότι δίνεται η απάντηση και σ’ ένα ερώτημα που τίθεται πολλές φορές: δεν μπορώ να αγωνίζομαι να είμαι πρώτος στη δουλειά μου, να ανέβω στην ιεραρχία της εργασίας μου για παράδειγμα; Βεβαίως λοιπόν και μπορεί και πρέπει ίσως κανείς ν’ αγωνίζεται για κάτι τέτοιο, αρκεί αυτός ο αγώνας της φιλοπρωτίας του να γίνεται για τη δόξα του Θεού, με την έννοια ότι δεν θα χρησιμοποιεί την πρωτιά για να υπερηφανεύεται, για να πλουτίζει ή και να καταπιέζει τους άλλους, αλλά να υπηρετεί καλύτερα τον συνάνθρωπό του. Έτσι βλέπουμε ότι έκαναν πολλοί άγιοι, οι οποίοι κατείχαν κάποια μεγάλη θέση είτε κοσμική είτε εκκλησιαστική. Ο άγιος Δημήτριος για παράδειγμα: η μεγάλη κοσμική θέση που κατείχε στο στράτευμα ήταν το μέσον γι’ αυτόν προκειμένου να είναι ιεραπόστολος στους στρατιώτες του· ο άγιος Βασίλειος επίσης: επεδίωξε την αρχιεπισκοπή θέση της Καισαρείας, γιατί έβλεπε ότι έτσι μπορεί να προβάλει αποτελεσματικά την ορθή χριστιανική πίστη και να γίνει ανάχωμα στους αιρετικούς της εποχής. Η φιλοπρωτία λοιπόν των αγίων ήταν για το καλό του συνανθρώπου τους και για το πνευματικό καλό το δικό τους.
γ. Το πρακτέο τίθεται αφεαυτού: απαιτείται η επίμονη προσπάθεια στροφής της υπάρχουσας μέσα μας φιλοπρωτίας στη σωστή κατεύθυνση, δηλαδή να εμπιστευτούμε τη μέθοδο που υποδεικνύει ο ίδιος ο Κύριος: την ταπεινή αγάπη. Είναι η μέθοδος που αφενός αποκαλύπτει τη συσταύρωσή μας με Εκείνον, αφετέρου οδηγεί στη δόξα του ουρανού, τη μόνη τελικώς δόξα που έχει αξία και σημασία. Δεν είναι τυχαίο ότι η Εκκλησία σήμερα μας προβάλλει το φοβερό παράδειγμα μετανοίας στο πρόσωπο της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Τι άλλο επεδίωξε η οσία Μαρία όταν πίστεψε σωστά στον Χριστό, παρά να αγωνισθεί να γίνει κι αυτή πρώτη; Αλλά πρώτη στις αρετές, στην ταπείνωση και την αγάπη: ό,τι συνιστά το θέλημα του Θεού. Η επιλογή αυτή είναι μονόδρομος. Κάθε τι άλλο αποτελεί εκτροπή και απομάκρυνση από τον Θεό.
