«ΤΙΝΑ ΜΕ ΛΕΓΟΥΣΙΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΙΝΑΙ»;
Ο Συμεών ο Θεοδόχος έχει προφητέψει ότι ο Χριστός, τον οποίο υποδέχθηκε ως Σωτήρα του κόσμου, «κείται εις πτώσιν και ανάστασιν πολλών εν τω Ισραήλ και εις σημείoν αντιλεγόμενον» (Λουκ. 2,34). Δηλαδή ενώ ο Χριστός ήρθε γεμάτος αγάπη για τον άνθρωπο και του έδωσε τη δυνατότητα να ενωθεί μ’ Αυτόν και να σωθεί, ο άνθρωπος αναλόγως του χαρακτήρα και της διάθεσης του πίπτει ή ανίσταται. Δηλαδή καταστρέφεται ή ωφελείται. Η αντικειμενική δυνατότητα σωτηρίας προσκρούει στην ελευθερία του ανθρώπου και χάνεται ή κερδίζεται αναλόγως της διαθέσεως αυτού. Ουσιαστικά ο Χριστός από την στάση των ανθρώπων ούτε βλάπτεται ούτε ωφελείται. Εκείνοι καταστρέφονται ή ωφελούνται.
Η προφητεία του αγίου Συμεών βρίσκει πλήρη εφαρμογή στις διάφορες «βιογραφίες» του Χριστού.Δηλαδή σε παρουσιάσεις της ζωής του Χριστού, και του προσώπου του Χριστού, στη λογοτεχνία, στον τύπο, στο θέατρο, και στο εν γένει θέαμα (κινηματογράφος, τηλεόραση, διαδίκτυο), που βασίζονται όχι στην ιστορική αλήθεια των ευαγγελίων αλλά σε προσωπικές ιδέες και βιώματα και φαντασιώσεις διαφόρων συγγραφέων.
Ποιος είναι ο Χριστός;
Στο ερώτημα ποιος είναι ο Χριστός, έχουμε διάφορες απαντήσεις ανθρώπων από την εποχή ακόμη του Χριστού. «Τίνα λέγουσιν οι άνθρωποι είναι τον υιόν του ανθρώπου» (Ματθ. 16,13) είχε ρωτήσει ο Χριστός τους μαθητές του. Και κείνοι ανέφεραν τις διάφορες θεωρίες που υπήρχαν τότε. Ότι είναι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής τον οποίον είχε σκοτώσει ο Ηρώδης και είχε αναστηθεί (Ματθ. 14, 1-2), ότι είναι ο Ηλίας ή ο Ιερεμίας ή κάποιος άλλος προφήτης.
Υπάρχουν πολλές απαντήσεις πάνω σ’ αυτό το θέμα. Διάφοροι λένε για τον Χριστό διάφορα ανά τους αιώνες.
Έτσι άλλοι λένε ότι ήταν ένας μεγάλος φιλόσοφος και διδάσκαλος ανάμεσα στους τόσους άλλους που γνωρίζει η ανθρώπινη ιστορία.
Άλλοι τον θεωρούν σαν ένα μεγάλο μύστη.
Άλλοι τον παρουσιάζουν σαν ένα κοινωνιολόγο. Ήρθε, λένε, στον κόσμο, για να ασχοληθεί με την κοινωνία και την πρόοδό της.
Άλλοι τον σκιαγραφούν σαν ένα κοινωνικό και θρησκευτικό επαναστάτη, που ήρθε να ανατρέψει το κοινωνικό και θρησκευτικό κατεστημένο της εποχής του.
Άλλοι πρεσβεύανε ότι είναι ένας εθνικός Μεσσίας. Οι Εβραίοι έτσι τον ονειρευόταν και έτσι τον πίστευσαν. Γι’ αυτό και θέλησαν να τον ανακηρύξουν βασιλιά τους. Ο Χριστός όμως τους απογοήτευσε. Άλλοτε αποχωρούσε στην έρημο αποφεύγοντας την δημοσιότητα και την ανάληψη κοσμικής εξουσίας και κάποια στιγμή, που αυτοί ετοιμαζότανε να τον στέψουν, αυτός ήρθε «επί πώλου όνου», κονιορτοποιώντας τα όνειρά τους και γελοιοποιώντας τις αντιλήψεις τους.
Όλες οι θεωρήσεις του Χριστού που αναφέραμε είναι ανθρωποκεντρικές. Τον παρουσιάζουν σαν ένα σπουδαίο και επιφανή άνθρωπο. Αποφεύγουν να παρουσιάσουν το μυστήριο των μυστηρίων, το «μόνον καινόν υπό τον ήλιον» όπως λένε οι πατέρες, το θεανθρώπινο του προσώπου του.
Υπάρχουν όμως και άλλες θεωρήσεις εντελώς βλάσφημες και απαξιωτικές ακόμη και της ανθρώπινης φύσεώς του.
Τον καιρό της επί γης παρουσίας του τον κατηγορήσανε· σαν «φάγο και οινοπότη, φίλο των τελωνών και των αμαρτωλών» (Ματθ. 11,19)· σαν ενεργούμενο του σατανά, ότι δηλαδή κάνει τα θαύματά του με τη δύναμη του σατανά (Ματθ. 9,34)· σαν απατεώνα, «κύριε, εμνήσθημεν ότι ούτος ο πλάνος είπεν έτι ζων, μετά τρεις ημέρας εγείρομαι» (Ματθ. 27,63)· σαν βλάσφημο και αντίθεο τον κατηγόρησε ο αρχιερέας, όταν ο Χριστός δέχθηκε ότι είναι ο Μεσσίας και ο Υιός του Θεού (Ματθ. 26,65).
Τις κατηγορίες των συγχρόνων του τις συνέχισαν κατά καιρούς διάφοροι λέγοντας «άλλα αντ’ άλλων».
Στην εποχή μας παρουσιάσανε τον Χριστό ως σούπερ Σταρ, ως σούπερ αφιόνι (!) και άλλοι (παγανιστές αναρχικοί στο διαδίκτυο), βλέποντας τις διάφορες θεωρήσεις των ανθρώπων για τον Χριστό, τον παρουσίασαν σαν Χαμαιλέοντα (!).
Ο Ernest Renan (1823-1892), ονομαστός φιλόσοφος, θεολόγος και συγγραφεύς, πρώην κληρικός (αποσχηματίσθηκε το 1845 και έκτοτε έπαυσε πλέον να πιστεύει), τον παρουσιάζει κι αυτός σαν άνθρωπο μόνο στο έργο του «Ο βίος του Ιησού», εν τούτοις όμως αναγκάζεται να ομολογήσει·«...οποιαδήποτε και αν πρόκειται να είναι τα απροσδόκητα φαινόμενα του μέλλοντος, τον Ιησού κανένας δεν θα ξεπεράσει. Η λατρεία του θα ανανεώνεται αδιάκοπα· ο θρύλος του θα προκαλεί ανεξάντλητα δάκρυα· οι οδύνες του θα συγκινούν τις ευγενέστερες καρδιές· οι αιώνες όλοι θα κηρύξουν, ότι ανάμεσα στους υιούς των ανθρώπων δεν γεννήθηκε κανένας από τον Ιησού μεγαλύτερος».
Στο ερώτημα λοιπόν του Χριστού «τίνα με λέγουσι οι άνθρωποι είναι;» ο καθένας μας δίνει και μια απάντηση. Ανάμεσα σ’ αυτές τις απαντήσεις υπάρχει μια αυθεντική απάντηση· η απάντηση της Εκκλησίας μας. Και η απάντηση αυτή βασίζεται στα γραπτά ιστορικά κείμενα που είναι οι πηγές της θεολογίας μας και της πίστεώς μας, στα ευαγγέλια. Όχι στις αυθαιρεσίες του ενός ή του άλλου· ούτε στις φαντασίες των μοντέρνων θεολόγων του προτεσταντισμού, που προσπαθούν ν’ απομυθοποιήσουν δήθεν τα ευαγγέλια.
Και η απάντηση αυτή είναι ότι ο Χριστός, «ο ένας της Τριάδος», είναι ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο οποίος σαρκώθηκε και έγινε άνθρωπος, για να κάνει τον άνθρωπο θεό και για να καταργήσει οριστικά το κράτος του διαβόλου, της φθοράς και του θανάτου, στο οποίο βρισκόταν ο άνθρωπος μετά την παρακοή και την πτώση του. Ο Χριστός είναι ο νέος Αδάμ, που αναδημιουργεί και ανακαινίζει τον άνθρωπο ριζικά, αυθεντικά, οντολογικά. Είναι αυτός που συνδέει στο πρόσωπό του θεία και ανθρώπινη φύση «αχωρίστως, αδιαιρέτως, ατρέπτως και ασυγχύτως» όπως δογμάτισε η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος. Είναι αυτός που με την ανάληψή του φέρνει την ανθρώπινη φύση δίπλα στο θρόνο του Θεού.
Ο Χριστός είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος. «Σύ εί ο Χριστός ο υιός του Θεού του ζώντος» (Ματθ. 16,17), απάντησε ο απόστολος Πέτρος, φωτισμένος από το Άγιο Πνεύμα. Δηλαδή εσύ είσαι ο χρισμένος, ως άνθρωπος, από τον Θεό να σώσεις τον κόσμο. Εσύ είσαι ο Μεσσίας. Και εσύ είσαι ο υιός του ζωντανού Θεού, συνεπώς Θεός.
Δυστυχώς όμως εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε με τις δικές μας δυνάμεις μόνο να καταλάβουμε τέλεια την θεότητα του Χριστού. Δεν μπορούμε όμως να καταλάβουμε και την ανθρώπινη φύση του Χριστού. Προσπαθούμε να την εννοήσουμε και να την αναλύσουμε, βάσει της πεπτωκυίας και αμαρτωλής φύσεως μας. Προβάλλουμε στο Θεό τα δικά μας πάθη και τις δικές μας αδυναμίες. Επαναλαμβάνουμε το λάθος των ανθρώπων που έζησαν προ Χριστού, οι οποίοι φαντάζονταν τους Θεούς τους ανάλογους με τον εαυτό τους. Παρουσιάζουμε τον Χριστό να έχει όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι και μάλιστα τα σαρκικά ακόμη και τα παρά φύσιν! Έτσι σχηματίζουμε ένα Χριστό κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση. Κι ενώ νομίζουμε ότι περιγράφουμε Αυτόν με τα όσα γράφουμε και λέμε, ουσιαστικά περιγράφουμε τον άρρωστο και αμετανόητο εαυτό μας. Και φυσικά αυτοεξευτελιζόμαστε και γινόμαστε ρεζίλι για τα καλά.
Ο Χριστός προσέλαβε την άφθορη, πλην όμως τρεπτή προς το καλό ή το κακό, ανθρώπινη φύση που είχε ο Αδάμ πριν την πτώση και όσα απορρέουν απ’ αυτήν. Προσέλαβε τα φυσικά ή αδιάβλητα πάθη «πείνα, δίψα, κόποι, πόνοι, δάκρυ, φθορά, δειλία, αγωνία εξ’ ής οι ιδρώτες, οι θρόμβοι του αίματος, η δια το ασθενές της φύσεως υπό των αγγέλων βοήθεια και τα τοιαύτα άτινα πάσιν τοις ανθρώποις φυσικώς υπάρχουσι» λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
Δεν προσέλαβε όμως τα διαβλητά και αμαρτωλά πάθη, που είναι αποτέλεσμα της πτώσεως του Αδάμ. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός που προαναφέραμε λέγει χαρακτηριστικά· «ουδέ το σπερματικόν και γεννετικόν είχε ο Κύριος». Συνεπώς δεν μπορούμε να αποδίδουμε σ’ Αυτόν χαρακτηρισμούς που έχουν σχέση με μεταπτωτικές ανθρώπινες λειτουργίες του σεξουαλικού ενστίκτου. Ακόμη και τα λεγόμενα αδιάβλητα πάθη τα πήρε ο Κύριος θεληματικά για να μη θεωρηθεί φανταστικός άνθρωπος.
Τα γράφουμε αυτά διότι όπως λέγει η ορθόδοξη θεολογία κάθε Χριστολογικό θέμα αναφέρεται και επεκτείνεται στον άνθρωπο. Και η μη σωστή διαπραγμάτευση των Χριστολογικών θεμάτων εκ μέρους μας έχει σωτηριολογικούς κινδύνους. Δεν μπορεί να αναστατώνουμε τον κόσμο για τη νόσο των πουλερικών (παλαιότερα), για το αν το πασχαλινό αρνί που φάγαμε ήταν ελληνικό, ή βουλγαρικό, ή αλβανικό, για το ότι μας κόβουν τους μισθούς με απαίτηση της επάρατης Τρόικας και να αδιαφορούμε για την διαπραγμάτευση των Χριστολογικών θεμάτων.
* * *
Συνεπώς ένα βασικό αίτιο των όσων γράφονται χωρίς ιστορική και θεολογική θεμελίωση είναι, η προβολή στο Θεό δικών μας επιθυμιών, σκέψεων, θελήσεων, βιωμάτων. Δημιουργούμε ένα Θεό «κατ’ εικόνα μας» και επιθυμούμε να γίνει «καθ’ ομοίωση» μας.
Εκτός των προβολών όμως του εαυτού μας, ο υποκειμενισμός, είναι βασικό αίτιο εμφανίσεως αυθαίρετων βιογραφιών του Χριστού. Στην αρχαιότητα, την εποχή των μεγάλων φιλοσόφων, Σωκράτη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, διαδέχθηκε το πελώριο φιλοσοφικό κύμα του υποκειμενισμού των σοφιστών. Δεν υπάρχει πλέον αλήθεια και ψέμα, σωστό και λάθος, όλα είναι όπως τα βλέπεις. Ο καθένας είναι ελεύθερος, χωρίς να είναι ειδικός ή να έχει σχέση με το αντικείμενο για το οποίο μιλά και το εξετάζει, να αποφαίνεται με ισχυρογνωμοσύνη και να μη δέχεται κανένας να του ασκεί κριτική.
Στην εποχή μας δυστυχώς εμφανίζεται ξανά το κίνημα των σοφιστών της αρχαιότητας, που χάριν των χρημάτων, αναλάμβαναν ν’ αποδείξουν ως αληθινή κάθε θεώρηση των ανθρώπων, παραβιάζοντας συγκαλυμμένα τους νόμους της λογικής και διαστρέφοντας το νόημα των λέξεων. Έχοντας ως δόγμα το «πάντων χρημάτων μέτρον ο άνθρωπος» του Πρωταγόρα (5ος π.Χ. αιών) οι σοφιστές δίδασκαν ότι δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια αλλά μόνο υποκειμενική. Αυτό υποστηρίζουμε και εμείς σήμερα στη Δύση. Όπως λέγει χαρακτηριστικά σ’ ένα έργο του ο Σικελός θεατρικός συγγραφέας και λογοτέχνης Luigi Pirandello (1867-1936), «Έτσι είναι, αν έτσι το νομίζετε».
* * *
Άλλο αίτιο συγγραφής εκτρωμάτων σκέψεως είναι η «ελευθερία» έκφρασης και τα δικαιώματα του κάθε πολίτη.
Στις 20-6-1999 στο ένθετο «Πολιτισμός» της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος» αναφέρονται τα εξής· «Θεατρικό έργο Αμερικάνου συγγραφέα και Άγγλου σκηνοθέτη που παρουσίαζε τον Χριστό ως ομοφυλόφιλο (!) ανέβηκε επί σκηνής στη Νέα Υόρκη. Ξεσηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριών και οι υπεύθυνοι ματαίωσαν κατ’ αρχάς τη παράσταση, αργότερα όμως αποφάσισαν να την ανεβάσουν επικαλούμενοι την «ελευθερία έκφρασης και δικαιωμάτων του κάθε πολίτη».
Στις μέρες μας (3-10-2012 και εξής), στην Αθήνα παίζεται θεατρικό έργο με τον τίτλο Corpus Christi (Σώμα Χριστού) με ανάλογο περιεχόμενο και με ανάλογα επιχειρήματα.
* * *
Και τίθεται το θέμα· Έχει άραγε δικαίωμα ο κάθε «καλλιτέχνης» να διαστρεβλώνει την μορφή ιστορικών προσώπων, εν ονόματι δήθεν της ελευθερίας εκφράσεως. Όπως σωστά εγράφη «σήμερον προστατεύεται ο πλουραλισμός ιδεών αντί της αλήθειας». Έτσι τα ανθρώπινα δικαιώματα «από δικαιώματα υπέρ του πλησίον, καθίστανται εργαλεία επιβολής επί του πλησίον» (Ν. Ι. Σταυριανίδη, Θεοσοφία – «Νέα Εποχή» αντίχριστη ιδεολογία παγκοσμίου Ναζισμού, Αθήνα 1997, σελ. 77,79). Έτσι ο καθένας πλέον μπορεί ν’ ατιμάζει οποιονδήποτε ατιμώρητα. Ας σκεφθούμε που θα καταντήσει η δικαιοσύνη, αν στα δικαστήρια επικρατήσει η αρχή να δεχόμαστε όχι την αλήθεια της υποθέσεως που δικαιώνει τα θύματα, αλλά τον πλουραλισμό των απόψεων των ενόχων.
Σήμερα στη Δύση και η πιο απόλυτη μωρία θεωρείται γιγάντιο βήμα προς την πρόοδο, την δημοκρατία, την ανθρώπινη απελευθέρωση. Δεν είναι πολιτικά και κοινωνικά ορθό να κρίνουμε τίποτα και κανένα, ούτε ακόμη και από τα αποτελέσματα που έχουν οι πράξεις τους. Το μόνο που επιτρέπεται είναι απλώς ν’ αποδεχόμαστε το κάθε τι και από τον οποιονδήποτε. Αξιολογικά κριτήρια, πρωτόκολλα διαχειρίσεως πληροφοριών-ιδεών-απόψεων, βάσει κάποιων δεδομένων λογικής, πείρας, θεϊκής αποκαλύψεως, απαγορεύονται και αν υπάρχουν καταργούνται. Τα μόνα που επιτρέπονται είναι τα δόγματα του καθενός και οι προσωπικές πεποιθήσεις, ασχέτως αν δεν στηρίζονται πουθενά ή παραποιούν την ιστορία, την αντικειμενική αλήθεια, την ουσιαστική πρόοδο της κοινωνίας. Η αξιολόγηση χαρακτηρίζεται ρατσισμός και προκατάληψη. Θεωρείται εχθρός της δημοκρατίας.
Σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις, ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε σ’ ένα ασήμαντο αφρικανικό χωριό δεν έχει καμμία αξιολογική διαφορά. Ο Παρθενών και η καλύβα της ζούγκλας είναι ίδια. Όλες οι θρησκείες είναι ίσες, οδηγούν στο Θεό, και υπηρετούν την αλήθεια. Έτσι αν στην Ινδία καίνε τη χήρα του θανόντος, γιατί έτσι επιτάσσει η θρησκευτική και πολιτιστική παράδοση των Ινδών, θα το δεχθούμε. Στις σατανιστικές τελετουργίες γίνονται ανθρωποθυσίες, θα τις ανεχτούμε. Και αν κάποιοι αντιταχθούν στα ανωτέρω βάσει της στοιχειώδους λογικής, θα τους χαρακτηρίσουμε φονταμενταλιστές, φανατικούς, με παρωπίδες και πάει λέγοντας.
Βαδίζοντας όμως έτσι, θα έρθει στιγμή που θα πρέπει ν’ ανεχθούμε και το κοινό έγκλημα, την κλοπή, τον βιασμό, την αποπλάνηση των ανηλίκων, την οποιαδήποτε καταστροφή, και την οποιαδήποτε έκνομη ενέργεια. Θα πρέπει ν’ ανεχθούμε το δικαίωμα του τεμπέλη να κρατήσει τις «αξίες» του χωρίς καμμία επίπτωση για τον ίδιο, τo δικαίωμα του παιδιού να κρατήσει τον παιδισμό του, το δικαίωμα του αναρχικού να μη υπολογίζει κανένα και τίποτα.
Στο τέλος θα καταργήσουμε κι αυτή τη σκέψη. Διότι δια να λειτουργήσει η σκέψη χρειάζεται κάποια αξιολογικά κριτήρια· κάποια αξιώματα, τα οποία εκ των προτέρων και αντικειμενικά, είναι σωστά και αποδεκτά από την πείρα της ανθρωπότητας και από τα αποτελέσματά τους. Καταργώντας δε τη σκέψη καταργούμε κάθε αγωγή και παιδεία στο όνομα της δήθεν προόδου και της ελευθερίας του ατόμου.
Στο σημείο αυτό καλό είναι να θυμηθούμε τον προφήτη Ησαΐα· «Ουαί οι λέγοντες το πονηρόν καλόν και το καλόν πονηρόν, οι τιθέντες το σκότος φως και το φως σκότος, οι τιθέντες το πικρόν γλυκύ και το γλυκό πικρόν. Ουαί οι συνετοί εν εαυτοίς και ενώπιον αυτών επιστήμονες» (Ησ. 5,20-21).
