Περί υποδοχής της πληροφορίας
Άλλο η γνώση, και άλλο η γνώμη... εμείς διαβάζουμε κάτι -στο ίντερνετ - και αμέσως το υιοθετούμε ως αλήθεια δίχως άλλο. Γιατί όμως γίνεται αυτό; Γιατί τείνουμε εμείς οι άνθρωποι να υιοθετούμε -την περισσότερη των περιπτώσεων ασκεπτεί μια ιδέα ή γνώμη;
Πιστεύω ότι δεν έχουμε ένα λογικό πλαίσιο εξέτασης των πραγμάτων. Ένα φίλτρο, όπως είναι αυτά τα φίλτρα του νερού στις γεωτρήσεις, που κρατούν μακριά τις ακάθαρτες ουσίες, ώστε να μπορούμε να πίνουμε καθαρό νερό. Και κάθε φίλτρο ας πούμε συνίσταται από κάποια υλικά π.χ. ενεργό άνθρακα, ζεόλιθο και ποιος ξέρει τι άλλο.
Αλλά για εμάς, για το νου μας, και τις αντιληπτικές μας γνωστικές υποδοχές, ποιός είναι ο άνθρακάς μας, ποιός είναι ο ζεόλιθός μας; Έχουμε ένα φίλτρο ανάμεσα στην πληροφορία; Ή είμαστε ανοιχτοί στην πλύση εγκεφάλου που γίνεται από τους ανεγκέφαλους;
Γιατί ως γνωστόν "επανέλαβε ένα ψέμα πολλές φορές και θα γίνει αλήθεια". Και αυτό είναι ένα στοιχείο μόνο της προπαγάνδας που κολλάει στην περίπτωση της διαδικτυακής μας εποχής. Πόσο μάλλον όταν ένας πλήθος ανθρώπων αποδέχονται ασκεπτεί μια πληροφορία -την υιοθετούν ως γνώμη, και την διοχετεύουν προς κατανάλωση. Αυτό είναι το επόμενο θέμα της μαζικότητας ή μαζοποίησης της πληροφορίας, περισσότερο της "κοινής" γνώμης, ή βαθύτερη της μαζικής κριτικής σκέψης. Ή πιο λαϊκά της πεπατημένης.
Ο δρόμος των πολλών, η πεπατημένη, ή ο εύκολος δρόμος, στην εποχή μας, αποτελείται από άσκεπτους, επιπόλαιους, και βαριεστημένους να διερευνήσουν ως προς την ορθότητα μια γνώσης -και πολύ περισσότερο να κατέχουν μια ΔΙΑΚΡΙΣΗ κυρίως εσωτερικού τύπου, που να μπορεί να εξετάζει να διακρίνει και να παρατηρεί την τεκμηριωμένη από την ατεκμηρίωτη πληροφορία και γνώση.
Αντί της πολύτιμης διάκρισης, οι περισσότεροι αφήνουν αυτό το πρόθεμα [δια], και μένουν μόνο στην κρίση, στην κριτική, ως άλλοι κριτές, τόσο τεκμηριωμένοι, όσο τεκμηριωμένη και επαληθευμένη είναι η γνώση τους. Βγάζουν δηλαδή αυτό το δια, που είναι η διαίρεση, η τομή, η εξέταση, η διερεύνηση ώστε να βρεθεί η αιτία, η προέλευση, ο λόγος της πληροφορίας.
Αλλά για να μπορεί κάποιος να διερευνήσει, πρέπει να παραμείνει ουδέτερος απέναντι στα γεγονότα, τις πληροφορίες. Αν οι άνθρωποι παίρνουμε αυτόματα μια θέση αυτό οφείλεται στον πολύ απλό λόγο ότι είμαστε προκατειλημμένοι ως προς κάτι, έχουμε ήδη τις ιδέες μας, τις πεποιθήσεις μας.
Αλλά για να μπορεί κάποιος να είναι αντικειμενικός ως προς αυτό που δέχεται πρέπει να είναι αντικειμενικός και ως προς το πως την λαμβάνει την πληροφορία. Δηλαδή η τομή πρέπει να γίνει πρώτα προς το αντιληπτικό μας πρίσμα, και τις δικές μας γνωστικές υποδοχές. Αλλά οι άνθρωποι τείνουν να παθαίνουν αρτηριοσκλήρυνση όσων αφορά τις πεποιθήσεις τους, τα πιστεύω τους, την γνώμη τους.
Καλύτερο παράδειγμα σε αυτό η επιστήμη. Πόσες φορές δεν έχουν ανακαλυφθεί νέα πράγματα στην επιστήμη, αλλά οι υποστηρικτές των παλαιών αποδείξεων, μη κυριολεκτικά μπορώντας να χωνέψουν την αλλαγή -συνεχίζουν να πλασάρουν πολλές φορές και για δεκαετίες ακόμα τα παλαιά μοντέλα.
Έτσι λοιπόν η πληροφορία διαδίδεται, υιοθετείται και αναπαράγεται, το δίχως άλλο χωρίς καμία αμφισβήτηση ούτε της πληροφορίας, ούτε του δέκτη της πληροφορίας, χωρίς καμία έρευνα. Πραγματικά οφείλουμε να είμαστε πιο προσεκτικοί στο τι διαβάζουμε, πως το διαβάζουμε, και πως το δεχόμαστε και το αποδεχόμαστε.
Εμφανίζονται μπροστά μου διαρκώς, φίλοι, γνωστοί που μου με ρωτάνε, είναι αυτό έτσι, είναι αυτό αλλιώς, γιατί διάβαζα αυτό, ποιά είναι η γνώμη σου κλπ. κλπ. Και φαίνεται ότι δεν έχουν ένα φίλτρο, ούτε κρατάν ας πούμε μικρό καλάθι. Γιατί θα πρέπει να εξετάσουμε, αν κάτι όντως είναι ορθό ως πληροφορία και να θέσουμε κριτήρια στην έρευνά μας, και ακόμα και πάλι να μην σχηματίσουμε μια απόλυτη γνώμη.
Εδώ μου έρχεται στο νου η τριπλή διύλιση του Σωκράτη:
Είναι αλήθεια;
Το έχουμε επαληθεύσει;
Είμαστε σίγουροι για την αντικειμενικότητα;
Είναι καλό;
Ή πιο φιλοσοφικά, είναι αγαθό;
Με ποια πρόθεση αυτός που μας λέει
ότι μας λέει ή που γράφει ότι γράφει,
κάνει αυτό που κάνει;
Είναι χρήσιμη η πληροφορία για εμάς;
Ή διαβάζουμε ότι να 'ναι από περιέργεια;
Και να πούμε εδώ, ότι ίσως η τριπλή διύλιση του Σωκράτη, ως ιστορία που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο να μην είναι καθόλου αληθής, και να είναι κατασκευασμένη, αλλά από την άλλη είναι και καλή και χρήσιμη ως προς αυτό που μας διδάσκει, ώστε να την απορρίψουμε έτσι εύκολα.
Και το θέμα της πρόθεσης του γράφοντος σχετικά με το θέμα που γράφει, αναλύει, μεταδίδει είναι πολύ σημαντικό. Αν είναι καλή η πρόθεση ή αν είναι κακή η πρόθεση με σκοπό να μας παραπλανήσει, να μας διαβάλλει, να σπείρει διχόνοια, να μας δημιουργήσει αμφιβολίες, αρνητικά συναισθήματα κλπ. Και πολύ περαιτέρω αν ακόμα και έχων ο ίδιος καλές προθέσεις -λόγο πεποιθήσεων να πιστεύει ότι κάνει το καλό -και να κάνει το κακό, να διαδίδει δηλαδή ο ίδιος ψέματα που έχει ενστερνιστεί ως αλήθεια.
Οφείλουμε να εξετάσουμε, και να είμαστε έτοιμοι και πρόθυμοι πάντα να εξετάζουμε και να επανεξετάζουμε, ειδικά στην εποχή μας, της πληροφορίας αλλά και της παραπληροφόρησης.
