Πώς καταλαβαίνουμε ότι κάποιος έχει προβλήματα με την αυτοεκτίμησή του;
Το πώς νιώθει κανείς απέναντι στον εαυτό του δεν είναι πάντα κάτι το εμφανές. Σε κάποιες περιπτώσεις γίνεται εύκολα αντιληπτό, σε κάποιες άλλες όμως η πρώτη εντύπωση μπορεί να μας ξεγελάσει. Έτσι, κάποιος που φαίνεται δυναμικός ουσιαστικά μπορεί να έχει προβληματική σχέση με τον εαυτό του και απλώς το κρύβει πολύ καλά.
Στην περίπτωση που η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι εμφανής στη συμπεριφορά κάποιου διαφαίνεται στα εξής:
-Όταν κάποιος αποφεύγει να κοιτάξει τους άλλους στα μάτια ή έχει χαμηλωμένο το βλέμμα του.
-Όταν είναι απομονωμένος και φαίνεται να νιώθει αμήχανα σε περιστάσεις που χρειάζονται αλληλεπίδραση (π.χ. σε ένα διάλειμμα).
-Όταν αποφεύγει να συμμετάσχει σε δραστηριότητες στις οποίες υπάρχει η πιθανότητα να απορριφθεί (π.χ. διαγωνι σμούς, εκθέσεις, αγώνες, εκλογές).
-Όταν αποδίδει τις επιτυχίες του σε εξωτερικούς παράγοντε και όχι στην ατομική του προσπάθεια, όταν ευθύνεται αυτός
- Όταν αποδίδει τις αποτυχίες του στον εαυτό του, ενώ ευθύ νονται εξωτερικοί παράγοντες.
Όταν μιλάει για τον εαυτό του με τρόπο υποτιμητικό, ακόμα και όταν αυτοσαρκάζεται.
-Όταν φαίνεται ότι ζει σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικό περιβάλλον (π.χ. συνυπάρχει με αδέρφια ή συναδέλφους ή συμμαθητές με τους οποίους συγκρίνεται).
-Όταν έχει απαιτητικούς γονείς που σχολιάζουν αρνητικά τις επιδόσεις και την πορεία της ζωής του.
-Όταν περιβάλλεται από ανθρώπους που δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι'αυτόν.
-Όταν είναι επιθετικός και απότομος και χρησιμοποιεί τον θυμό του για να συγκαλύψει το πόσο λίγος αισθάνεται.
Όταν οι γύρω του τον συγκρίνουν με άλλους ανθρώπους («δες ο φίλος σου τι καλά που είναι ντυμένος», «αυτόν έπρεπε να έχω για άντρα» κτλ.) και ιδίως με τα αδέρφια του.
Όταν αντιδρά έντονα στην κριτική.
-Όταν προβαίνει σε επιδεικτική ή αλαζονική συμπεριφορά. Όταν προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή των άλλων πάνω του.
-Όταν δίνει διαρκώς στους άλλους, χωρίς να διεκδικεί και να παίρνει.
Λιγότερο εμφανή χαρακτηριστικά των ατόμων με χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι: η υπερβολική ευθιξία, η χαμηλή ανεκτικότητα, η υπερβολική ενασχόληση με το τι θα πει ο κόσμος, η έντονμη ανησυχία μήπως προκαλέσουν ενόχληση στους άλλους, ΐ| απαισιοδοξία, η δυσκολία στο να δέχονται μια φιλοφρόνηση, η αστάθεια στις απόψεις, οι χαμηλές προσδοκίες από τη ζωή, η έλλειψη φιλοδοξίας, η δειλία, η αποφυγή κοινωνικών περιστάσεων, διαταραχές στον ύπνο και τη διατροφή.
Μερικές φορές είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι κάποιος που συμπεριφέρεται φαινομενικά με τρόπο δυναμικό, επιβλητικό, αυταρχικό, ακόμα και επιθετικό, έχει προβλήματα με την αυτοεκτίμησή του. Ωστόσο, πρέπει να καταλάβουμε ότι ακόμα και αυτές οι συμπεριφορές είναι ενδείξεις ανασφάλειας. Κάποιος που φέρεται έτσι προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή των άλλων ή να επιβληθεί στους άλλους, λόγω του ότι δυσκολεύεται να αποκαλύψει την πιο ευάλωτη και ευαίσθητη πλευρά του. Φοβάται να ανοιχτεί και να είναι ο εαυτός του, μήπως και δεν γίνει αρεστός και αποδεκτός. Ακόμα και στην περίπτωση της πιο επιθετικής συμπεριφοράς, ο θυμός συνήθως χρησιμοποιείται ως ένα συναίσθημα-«μάσκα», που κρύβει πίσω της έναν άνθρωπο πληγωμένο, στενοχωρημένο, μόνο, ανασφαλή, αδύναμο, φοβισμένο, παραμελημένο.Το βλέπουμε και στη φύση: τα ζώα επιτίθενται όταν φοβούνται, για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Τα συναισθήματα μειονεξίας λοιπόν δεν εκδηλώνονται μόνο μέσω της παθητικής και δειλής συμπεριφοράς, αλλά και μέσα από πιο επιθετικές ή επιδεικτικές συμπεριφορέςτων ανθρώπων.
Φυσικά αξίζει να αναφέρουμε και την περίπτωση των αν θρώπων που απλώς ξέρουν να κρύβονται πολύ καλά. Ενδέχεται λοιπόν κάποιος να μας δίνει την εντύπωση του ήρεμου ανθρω που, γεμάτου αυτοπεποίθηση, που τα έχει βρει με τον εαυι του, κι όμως από μέσα του ο άνθρωπος αυτός να υποφέρει κ να έχει συναισθήματα μειονεξίας που έχει μάθει να συγκαλύπτει πολύ καλά.
Τέλος, το ότι κάποιος διαθέτει ορισμένα εφόδια και προο ντα ή ότι είναι επιτυχημένος σε κάτι δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει και υγιή αυτοεκτίμηση. Μπορεί κατά βάθος ότι δεν αξίζει τα καλά που του συμβαίνουν ή ότι αυτά είναι αποτέλεσμα τύχης ή άλλων συγκυριών. Ενδέχεται και να τα παίρνει ως δεδομένα, χωρίς να αναγνωρίζει τη σπουδαιότητά τους.
Έτσι, η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο εμφανής προς τους γύρω μας. Η δική σας συμπεριφορά τι μηνύματα δίνει; Η ακόλουθη άσκηση θα σας βοηθήσει να καταλάβετε αν δίνετε την εντύπωση ότι έχετε χαμηλή αυτοεκτίμηση:
Φαίνεται αν έχω χαμηλή αυτοεκτίμηση;
Σημειώστε ποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά είναι εμφανή στην καθημερινότητά σας.
- Αποφεύγω να κοιτάζω τους άλλους στα μάτια.
- Τραυλίζω ή κάνω πολύ συχνά σαρδάμ.
- Είμαι πολύ ντροπαλός σε μια παρέα.
- Παραμελώ την εξωτερική μου εμφάνιση.
- Αρνούμαι συχνά προσκλήσεις.
- Δείχνω αμήχανος όταν μου κάνουν μια φιλοφρόνηση.
- Είμαι αντιδραστικός.
- Δείχνω στους ότι θέλω να επικρατώ.
- Αντιδρώ έντονα όταν μου κάνουν κριτική.
- Αποφεύγω να κάνω μια αρχή, όπως π.χ. να καθίσω μόνος μου στο τραπέζι, περιμένοντας την υπόλοιπη παρέα.
Πόσες προτάσεις σημειώσατε στην προηγούμενη άσκηση; Η άσκηση αυτή δεν είχε σκοπό να σε κατηγορήσει ότι φαίνεται πως έχετε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Είναι μάλλον μια άσκηση που δείχνει πόσο καλά παρατηρούμε τον διπλανό μας. Μπορείτε να ρωτήσετε και τους γνωσοτύς ή και φίλους σας να δείτε κατά πόσο συμπίπτουν οι κρίσεις σας.
Από την εκπαιδευτική συμβουλευτική ψυχολόγο, Δρ Καλλιόπη Εμμανουηλίδου
