«Δεν είναι δίκαιο»:
Το σύνθημα των αναποτελεσματικών σχέσεων
Το αίτημα για δικαιοσύνη μπορεί να εισχωρήσει και στις προσωπικές σας σχέσεις και να σας εμποδίσει να επικοινωνήσετε ουσιαστικά με τους συνανθρώπους σας. Η φράση «Δεν είναι δίκαιο» είναι από τα συνηθέστερα και πλέον καταστροφικά παράπονα ενός ατόμου προς ένα άλλο. Για να θεωρήσετε κάτι άδικο πρέπει να συγκρίνετε τον εαυτό σας μ’ ένα άλλο άτομο ή ομάδα ατόμων.
Ο συλλογισμός σας εξελίσσεται κάπως έτσι: «Αφού αυτοί μπορούν να το κάνουν, μπορώ κι εγώ», «Δεν είναι δίκαιο να έχουν αυτοί περισσότερα από μένα», «Μα, εγώ δεν θα έκανα ποτέ κάτι τέτοιο, γιατί το κάνεις εσύ;»
Και διαρκώς οι ίδιες συγκρίσεις. Στην περίπτωση αυτή αποφασίζετε τι είναι καλό για σας βασιζόμενοι στη συμπεριφορά κάποιου άλλου. Αυτοί, κι όχι εσείς, είναι υπεύθυνοι για τα συναισθήματά σας.
Αν θυμώνετε, επειδή δεν είστε ικανοί να κάνετε αυτό που οι άλλοι κάνουν, τότε τους δίνετε την ευκαιρία να σας ελέγχουν. Κάθε φορά που συγκρίνετε τον εαυτό σας με κάποιον άλλο, παίζετε το παιχνίδι του «δεν είναι δίκαιο» και μεταπηδάτε από την εμπιστοσύνη στον εαυτό σας στην εξωτερικά κατευθυνόμενη σκέψη.
Μια πελάτισσά μου, η Τζούντυ, μια γοητευτική νέα γυναίκα, αποτελεί καλό παράδειγμα αυτού του είδους αυτοκαταστροφικής σκέψης. Η Τζούντυ επί πέντε χρόνια παραπονιόταν για τον αποτυχημένο γάμο της. Ένα βράδυ στη συμβουλευτική ομάδα αναπαρέστησε τους συζυγικούς καβγάδες της.
Όταν ένας νέος άντρας της ομάδας που έπαιζε το ρόλο του άντρα της είπε κάτι δυσάρεστο γι’ αυτή, εκείνη αμέσως του απάντησε: «Γιατί το είπες αυτό; Εγώ δεν σου έχω πει ποτέ τέτοια λόγια». Όταν αυτός ανέφερε τα δυο παιδιά τους, η Τζούντυ είπε: «Αυτό δεν είναι δίκαιο. Εγώ δεν χρησιμοποίησα ποτέ τα παιδιά ως επιχείρημα».
Συνεχίζοντας τους ρόλους τους έφτασαν να συζητούν την περίπτωση που ο σύζυγος θα έβγαινε μόνος του για να διασκεδάσει, οπότε η αντίδραση της Τζούντυ ήταν: «Αυτό δεν είναι δίκαιο. Εσύ βγαίνεις έξω συνεχώς, ενώ εγώ μένω πάντα στο σπίτι με τα παιδιά».
Η Τζούντυ είχε μετατρέψει το γάμο της σε λογιστικό βιβλίο. Δούναι και λαβείν. Μία σου και μία μου. Καθετί έπρεπε να είναι δίκαιο. Αφού εγώ κάνω αυτό, πρέπει κι εσύ να κάνεις εκείνο. Δεν είναι ν’ απορεί κανείς που τον περισσότερο καιρό πληγωνόταν κι αγανακτούσε, μια που ασχολούνταν περισσότερο με το να διορθώνει φανταστικές αδικίες, από το να εξετάζει κι ίσως να βελτιώνει το γάμο της.
Η αναζήτηση της Τζούντυ για δικαιοσύνη ήταν ένα νευρωτικό αδιέξοδο.
Αξιολογούσε τη συμπεριφορά του άντρα της με βάση τη δική της συμπεριφορά και εξαρτούσε την ευτυχία της από τη συμπεριφορά του άντρα της. Αν σταματούσε να ακολουθεί αδιάκοπα αυτό το μονοπάτι κι αν φρόντιζε να ζει με αυτά που ήθελε, δίχως να χρωστάει τίποτε στους άλλους, τότε η σχέση με τον άντρα της θα βελτιωνόταν σημαντικά.
Η δικαιοσύνη είναι μια εξωτερική έννοια -ένας τρόπος ν’ αποφεύγετε την ανάληψη ευθύνης της ζωής σας. Αντί να σκέφτεστε αν καθετί είναι άδικο, μπορείτε ν’ αποφασίσετε τι θέλετε κι ύστερα να επινοήσετε τακτικές για να το πετύχετε, ανεξάρτητα τι θέλει ή κάνει ο υπόλοιπος κόσμος. Το απλό γεγονός είναι πως όλοι οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί και όσο κι αν θυμώνετε μαζί τους δεν πρόκειται να γίνετε καλύτεροι, αν εσείς δεν αλλάξετε. Θα πρέπει να μην αναφέρεστε στους άλλους και να πετάξετε μακριά τους φακούς που επικεντρώνουν το βλέμμα σας αποκλειστικά στις πράξεις των άλλων.
Κάποιοι εργάζονται λιγότερο και κερδίζουν περισσότερα. Άλλοι προωθούνται λόγω εύνοιας, ενώ εσείς είστε οι ικανοί. Ο σύντροφός σας και τα παιδιά σας συνεχίζουν να κάνουν πράγματα διαφορετικά από σας. Αλλά αν συγκεντρωθείτε στον εαυτό σας περισσότερο, αντί να συγκρίνεστε με τους άλλους, τότε δεν θα ’χετε λόγους να θυμώνετε με την ανισότητα που παρατηρείτε. Η ουσία όλων κυριολεκτικά των νευρώσεων είναι ότι θεωρείτε τη συμπεριφορά των άλλων σημαντικότερη από τη δική σας. Αν καθοδηγείστε από τη φράση «Αφού αυτός μπορεί να το κάνει, θα το κάνω κι εγώ», θα περάσετε τη ζωή σας βασισμένοι στη ζωή κάποιου άλλου και δεν θα δημιουργήσετε ποτέ τη δική σας.
Ζήλια: Ένα συγκαλυμμένο «αίτημα για δικαιοσύνη»
Ο Τζων Ντράιντεν αποκαλούσε τη ζήλια «χολή της ψυχής». Όταν η ζήλια φτάσει στο σημείο να επικρατήσει και να σας ακινητοποιήσει συναισθηματικά, τότε θα πρέπει να βάλετε σκοπό σας την εκμηδένιση αυτής της βλαβερής σκέψης. Στην πραγματικότητα, ζήλια είναι το αίτημα να σας αγαπούν μ’ έναν ορισμένο τρόπο και να λέτε «δεν είναι δίκαιο», όταν αυτό δεν συμβαίνει. Προέρχεται από την έλλειψη αυτοπεποίθησης, απλούστατα επειδή πρόκειται για μια ετεροκατευθυνόμενη δραστηριότητα. Επιτρέπει στη συμπεριφορά των άλλων να γίνεται αιτία της συναισθηματικής σας δυσαρέσκειας. Οι άνθρωποι που πραγματικά αγαπούν τον εαυτό τους δεν επιλέγουν τη ζήλια, ούτε αφήνονται να ενοχληθούν όταν κάποιος δεν τους φέρεται δίκαια.
Δεν μπορείτε ποτέ να προβλέψετε πώς θ’ αντιδράσει κάποιος που αγαπάτε απέναντι σε κάποιον άλλο, αν όμως επιλέξει την τρυφερότητα και την αγάπη, εσείς, αν δείτε ότι η απόφασή του αυτή έχει κάποια σχέση μ’ εσάς, μπορείτε να βιώσετε μόνο την ακινητοποίηση της ζήλιας. Αυτό εσείς το επιλέγετε. Αν ο ένας σύντροφος αγαπήσει κάποιον άλλο δεν κάνει κάτι «άδικο». Αν το χαρακτηρίσετε άδικο, τότε το πιθανότερο είναι να προσπαθήσετε να φανταστείτε τους λόγους. Ένα καλό παράδειγμα μας δίνει μια πελάτισσά μου που έγινε έξαλλη, επειδή ο άντρας της είχε μια εξωσυζυγική περιπέτεια. Κυριεύτηκε από μονομανία θέλοντας να βρει το γιατί. Συνέχεια ρωτούσε: «Τι λάθος έκανα;» «Πού δεν ήμουν σωστή;», «Δεν ήμουν αρκετά καλή γι’ αυτόν;» κι ένα σωρό τέτοια ερωτήματα αυτοαμφισβήτησης.
Συλλογιζόταν συνεχώς την αδικία από την απιστία του άντρα της. Άρχισε μάλιστα να σκέφτεται ότι έπρεπε να τον απατήσει κι αυτή, για ν’ αποκαταστήσει μια ισορροπία. Έκλαιγε πολύ και το θυμό διαδεχόταν η θλίψη.
Το λάθος στον τρόπο αυτής της γυναίκας, που οδηγήθηκε στη δυστυχία, βρίσκεται στο αίτημά της για δικαιοσύνη, που το μετέφερε και στη σχέση με τον άντρα της. Είχε κάνει τη σεξουαλική εκλογή του άντρα της λόγο θυμού.
Ταυτόχρονα, χρησιμοποιούσε τη συμπεριφορά εκείνου ως δικαιολογία για να κάνει κάτι που πιθανόν ήθελε εδώ και πολύ καιρό, αλλά δεν το έκανε επειδή δεν ήταν σωστό. Η επιμονή αυτής της γυναίκας στην αυστηρή δικαιοσύνη σημαίνει πως αν ήταν αυτή πρώτη που είχε την εξωσυζυγική περιπέτεια, ο άντρας της θα έπρεπε να της το ανταποδώσει. Η συναισθηματική της κατάσταση δεν θα βελτιωνόταν, έως ότου παραδεχόταν ότι ο άντρας της πήρε την απόφασή του ανεξάρτητα από αυτή κι ότι μπορεί να είχε χιλιάδες δικούς του λόγους, άσχετους με τη γυναίκα του, για τη σεξουαλική του περιπέτεια.
'Ισως να ήθελε μόνο να κάνει κάτι διαφορετικό ή να ερωτεύτηκε κάποια άλλη, παράλληλα με τη γυναίκα του, ίσως πάλι ήθελε ν’ αποδείξει τον ανδρισμό του και να νιώσει ακόμη νέος. Όλοι αυτοί οι λόγοι δεν έχουν καμιά σχέση με τη γυναίκα του. Θα μπορούσε να δει αυτή την περιπέτεια σαν κάτι που αφορούσε δύο άλλους ανθρώπους, παρά σαν κάτι που στρεφόταν εναντίον της. Ο θυμός ήταν αποκλειστικά δική της εκλογή. Μπορούσε να εξακολουθεί να βασανίζεται από ζήλια, θεωρώντας τον εαυτό της λιγότερο σημαντικό από τον άντρα της και την ερωμένη του ή ν’ αναγνωρίσει ότι οι περιπέτειες του άλλου δεν έχουν καμιά σχέση με τη δική της αξία.
"Οι περιοχές των σφαλμάτων σας'' εκδ. Γλάρος
