10 πράγματα που πρέπει να σκέφτεσαι όταν τιμωρείς το παιδί
Η τιμωρία είναι μια αρνητική συνέπεια που δίνεται ως αποτέλεσμα μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Η σωστή χρησιμοποίηση της είναι δύσκολη υπόθεση γιατί μπορεί πολύ εύκολα να γίνει επιζήμια ή απλώς να μην είναι αποτελεσματική. Ας δούμε πότε μια τιμωρία διδάσκει.
1. Πραγματική τιμωρία είναι εκείνη που χρησιμοποιείται σπάνια (επειδή σπάνια είναι απαραίτητη). Όταν μια τιμωρία δεν μειώνει την ανάγκη για περισσότερη τιμωρία, τότε δεν έχει αποτέλεσμα. Μια τιμωρία πρέπει να αλλάζει την κακή συμπεριφορά, αν δεν μπορεί να το κάνει αυτό, τότε δοκιμάστε κάτι άλλο.
2. Ποτέ μην τιμωρείτε όταν είστε θυμωμένοι. Η τιμωρία είναι αποτελεσματική όταν είναι προκαθορισμένη και προσχεδιασμένη, όχι όταν είναι αποτέλεσμα παρορμητικής αντίδρασης. Όταν είστε θυμωμένοι είναι φυσιολογικό να αντιδράτε υπερβολικά: το παιδί αποκομίζει τότε την εντύπωση ότι το εκδικείστε. Επίσης, όταν θυμώνετε με μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά, διδάσκετε στο παιδί πώς να ελέγχει την συναισθηματική σας διάθεση. Πολλά παιδιά θα αντάλλασσαν πρόθυμα μια ξυλιά στον ποπό με τη δύναμη που αισθάνονται ότι έχουν όταν καταφέρνουν να σας εκνευρίσουν. Αντί λοιπόν να αφήνετε το θυμό να θολώνει την κρίση σας πείτε κάτι τέτοιο: «Θα χρειαστώ μερικές ώρες για να σκεφτώ πώς θα τιμωρηθείς γι’ αυτό».
3. Ποτέ μην τιμωρείτε ένα παιδί με τρόπο που το φέρνει σε δύσκολη θέση, δηλαδή το ταπεινώνει ή το μειώνει. Ποτέ μην τιμωρείτε το παιδί σας μπροστά σε άλλα παιδιά ή ενήλικους. Πάρτε το παράμερα, πείτε του τι έχει κάνει και ότι θα τιμωρηθεί αργότερα, όταν θα είστε μόνοι. Ένα παιδί που έρχεται σε δύσκολη θέση από τους γονείς του, θα τους θεωρήσει κακούς και άδικους. Αυτές οι καταστάσεις όχι μόνο δεν βοηθούν αλλά βάζουν σε λειτουργία ένα νοσηρό κύκλο όπου το παιδί θα προσπαθεί να σας ανταποδώσει το χτύπημα.
4. Η τιμωρία πρέπει να χρησιμοποιείται με συνέπεια. Από τη στιγμή που αποφασίζετε ότι μια συγκεκριμένη πράξη ή συμπεριφορά πρέπει να τιμωρηθεί, πρέπει να την τιμωρείτε με συνέπεια κάθε φορά που εμφανίζεται και όχι επιλεκτικά. Αν νομίζετε ότι δεν έχετε την αντοχή να το κάνετε αυτό με συνέπεια, εγκαταλείψτε την ιδέα της τιμωρίας και επιλέξτε ένα άλλο τρόπο για να εξαλείψετε την κακή συμπεριφορά. Διαφορετικά, το παιδί σας αποκτά ένα κίνητρο να σας δοκιμάζει. Σκέφτεται «άραγε θα με τιμωρήσει αυτή τη φορά, όπως προχθές ή θα τη γλιτώσω όπως χθες;».
5. Η τιμωρία πρέπει να είναι λογική, ανάλογη με το μέγεθος της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς και να επιβάλλεται όσο το δυνατό πιο σύντομα μετά από τη συμπεριφορά. Οι μικρές και απλές τιμωρίες είναι πιο αποτελεσματικές από τις σκληρές τιμωρίες. Όταν οι τιμωρίες είναι λογικές, το παιδί μαθαίνει ποιες συμπεριφορές είναι σημαντικές. Για τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται συχνά (π.χ. Τα παιδιά σας τσακώνονται μεταξύ τους), η τιμωρία πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο αφού δοκιμάσετε για αρκετό καιρό θετικές λύσεις. Μην ξεχνάτε ότι μπορείτε να βελτιώσετε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά χρησιμοποιώντας τη θετική ανάδραση για να ενισχύσετε την αντίθετη της συμπεριφορά.
6. Όταν τιμωρείτε το παιδί, μην τιμωρείτε τον εαυτό σας ή/και την υπόλοιπη οικογένεια. Να είστε σίγουροι ότι η τιμωρία θα επηρεάσει μόνο το παιδί και κανέναν άλλο. Παράδειγμα: Αν έχετε κανονίσει να πάτε κάπου και το δωμάτιο του είναι ακατάστατο, μην πείτε «Δεν πρόκειται να φύγουμε μέχρι να το καθαρίσεις». Αν θέλει να πάει εκεί που έχετε κανονίσει, μπορεί και να ανταποκριθεί. Αν όμως δεν θέλει να πάει, του δίνετε τον έλεγχο πάνω σε ολόκληρη την οικογένεια. Ποιον τιμωρείτε έτσι; Επίσης, μην το κάνετε αν εσείς δεν θέλετε να πάτε και στην πραγματικότητα βρίσκετε μια καλή αφορμή για να μην πάτε (το παιδί σας είναι ακατάστατο, δεν είναι χαζό).
7. Χρησιμοποιείτε τιμωρίες που είναι εύκολες στην εφαρμογή τους έτσι ώστε να μπορείτε να τις εφαρμόσετε με συνέπεια.
8. Εξηγείστε το σκοπό της τιμωρίας, αλλά κάντε το μία μόνο φορά κάθε φορά. Αγνοήστε εκνευριστικά σχόλια και μην παγιδεύεστε σε λογομαχίες. «Δεν προσπαθώ να σε πληγώσω ή να σε κάνω να θυμώσεις. Τιμωρείσαι επειδή έκανες μια λανθασμένη επιλογή συμπεριφοράς. Θέλω να μάθεις απ’ αυτό, ώστε να σκεφτείς διαφορετικά την επόμενη φορά»
9. Οι τιμωρίες που χρησιμοποιείτε να είναι ρεαλιστικές, δηλαδή ανάλογες με την ανεπιθύμητη συμπεριφορά (ώστε να έχουν νόημα). Π.χ. το παιδί που δημιουργεί ακαταστασία, πρέπει μετά να συγυρίσει. Το παιδί που σπάει κάτι πρέπει να το πληρώσει, κλπ. Μερικά παιδιά μπορούμε να τα εμπιστευόμαστε τόσο, ώστε να τα αφήνουμε να διαλέγουν μόνα τους την τιμωρία τους. Αυτό τα βοηθά να μαθαίνουν γρηγορότερα και τους δείχνει ότι θέλετε να είστε δίκαιοι.
10. Ορίστε με ρεαλισμό τι είναι ανεπιθύμητη ή ανάρμοστη συμπεριφορά, ανάλογα και με την ηλικία του παιδιού.
 |
Ο περιορισμός ως τιμωρία.
Περιορισμός σημαίνει τη στέρηση ενός ή περισσοτέρων προνομίων για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Παραδείγματα προνομίων είναι: να δει λιγότερη τηλεόραση, να πάει για ύπνο νωρίτερα, να μην παίξει ηλεκτρονικά παιχνίδια ή να στερηθεί τα παιχνίδια του γενικά κλπ. Επιλέξτε ένα περιορισμό εύκολο στην εφαρμογή του και προσδιορίστε το χρονικό διάστημα για το οποίο θα ισχύσει, και το οποίο δεν πρέπει ποτέ να ξεπερνάει τις 12 μέρες (μόνο σε περιπτώσεις σοβαρού παραπτώματος). Γενικά, διαλέξτε ζυγό αριθμό ημερών δηλαδή 2, 4, 6 κλπ, πάντα ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Μην ξεχνάτε ότι 1 ή 2 εβδομάδες μπορεί να φανεί μια αιωνιότητα σε ένα παιδί, που σημαίνει ότι αισθάνεται ότι δεν υπάρχει ελπίδα, άρα δεν υπάρχει και κανένας λόγος να συμπεριφέρεται καλά στο διάστημα αυτό. Εξηγήστε λοιπόν στο παιδί ότι με κάθε μέρα καλής συμπεριφοράς θα αφαιρείται μια μέρα από το τέλος της περιόδου περιορισμού. Για να πετύχει η στρατηγική αυτή προσδιορίστε με μεγάλη ακρίβεια τόσο στον εαυτό σας όσο και στο παιδί τι ακριβώς θα πει να φέρεται καλά για μια μέρα και μείνετε προσηλωμένοι σ’ αυτό. Η επιτυχία της τεχνικής συνίσταται στο ότι το παιδί καταλαβαίνει ότι δεν λειτουργείτε εκδικητικά, αναγνωρίζετε τις προσπάθειες του, και είστε δίκαιοι αν και δεν αστειεύεστε.
10 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ ΟΤΑΝ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΕ ΤΗΝ ΤΙΜΩΡΙΑ
1. Η τιμωρία αυτή θα διδάξει στο παιδί πώς να παίρνει καλύτερες αποφάσεις ;
2. Η τιμωρία αυτή αλλάζει την «κακή» συμπεριφορά ;
3. Η τιμωρία αυτή μειώνει την ανάγκη για περισσότερες τιμωρίες ;
4. Θυμώνω όταν τιμωρώ ;
5. Η τιμωρία αυτή είναι μέρος ενός σχεδίου ;
6. Μήπως η τιμωρία αυτή θα ταπεινώσει ή θα φέρει σε δύσκολη θέση το παιδί;
7. Φέρομαι με συνέπεια ;
8. Θα εφαρμόσω αμέσως αυτά που λέω (εκτός αν είμαι θυμωμένος/η) ;
9. Η τιμωρία αυτή είναι λογική και δίκαιη ;
10. Έχω δοκιμάσει πρώτα θετικές λύσεις ;
__________
Γράφει η Αγγελική Μενεδιάτου
Ψυχολόγος, Μ.Α. Κλινικής Ψυχολογίας
Πρόεδρος ΔΣ και Επιστημονική Υπεύθυνη της
Ελληνικής Εταιρείας Διαταραχών Διάθεσης
Πηγή: boro.gr
