Η Συνεξάρτηση (’codependence') αναφέρεται στην δυσκολία στην οριοθέτηση του εαυτού και των άλλων, σε σχέση με την ευτυχία μας στη ζωή. Έτσι η συνεξάρτηση είναι το να καθιστούμε τον εαυτό μας εξαρτημένο από άλλους ανθρώπους, προκειμένου να βρούμε την ευτυχία.
Όταν κάποιος είναι συνεξαρτητικός, πιστεύει στην ψευδαίσθηση πως οι άλλοι κρατούν το κλειδί της δικής του Ευτυχίας ή Δυστυχίας, πως οι άλλοι είναι υπεύθυνοι για την δική του πραγματικότητα. Είναι πολύ συνηθισμένη και σχεδόν όλοι μας μπορούμε να πούμε ότι έχουμε μια μορφή συνεξάρτησης, έστω και πολύ ελαφριά.
Δεν αναγνωρίζεται ευρέως στην κοινωνία μας ως δυσλειτουργία ή διαταραχή, απεναντίας παρερμηνεύεται ως«υπερβολική αγάπη» ή «συναισθηματισμός». Η συνεξάρτηση οδηγεί το άτομο σε εξάντληση. Έχει να κάνει με το να δίνουμε, χωρίς να παίρνουμε αντίστοιχα, να εκχωρούμε την δύναμή μας στους άλλους και να αποδυναμώνουμε διαρκώς την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή μας.
Η συνεξάρτηση έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία. Επειδή το παιδί είναι σε ανισότιμη σχέση με τους γονείς του, εύκολα μαθαίνει να βάζει στην άκρη τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες, ώστε να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τα θέλω των γονιών του, προκειμένου να πάρει τη φροντίδα τους, την προσοχή ή την έγκρισή τους.
Όταν ένα παιδί το κοροϊδεύουν, το κριτικάρουν, το τιμωρούν και το γελοιοποιούν επανειλημμένα, ή αν κακοποιείται, παραμελείται ή εγκαταλείπεται, γίνεται φοβισμένο και νιώθει ανεπαρκές και ανάξιο. Τον θυμό του είτε τον καταπιέζει και τον στρέφει προς τον εαυτό του, αναπτύσσοντας αυτοκαταστροφικές τάσεις και συμπεριφορές, είτε τον εκφράζει προς τα έξω με έντονη επιθετικότητα. Συχνά συμβαίνουν και τα δυο μαζί. Πάντως το παιδί συνήθως υποτάσσεται και μαθαίνει να αναγνωρίζει αυτήν την συμπεριφορά ως Αγάπη!
Η νόσος της συνεξάρτησης μας προκαλεί να συνεχίζουμε να επαναλαμβάνουμε τα πρότυπα που είναι οικεία σε μας. Έτσι επιλέγουμε μη άξιους εμπιστοσύνης ανθρώπους να εμπιστευτούμε, μη διαθέσιμους ανθρώπους να εξαρτόμαστε, μη διαθέσιμους ανθρώπους να αγαπάμε.
Επειδή οι συνήθειες στις σχέσεις αποκτούνται κατά την πρώιμη ανάπτυξη, είναι βαθιά ριζωμένες και φαίνονται φυσιολογικές, κάνοντάς το πιο δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχουν εναλλακτικές.
Η επίγνωση είναι ο πρώτος και σημαντικότερος παράγοντας για την απεξάρτηση. Η ανάρρωση δεν είναι εύκολη, αλλά είναι απλή: είναι η ανάληψη της προσωπικής μας ευθύνης.
Κάθε άνθρωπος είναι υπεύθυνος για την δική του πραγματικότητα και μόνο γι' αυτήν. Έτσι βγαίνουμε από το δίπολο «θύμα - θύτης» που περιστοιχίζεται και διαπνέεται διαρκώς από το θυμό και την αίσθηση της θυσίας (δεν είναι τυχαίο που οι 4 αυτές λέξεις έχουν την ίδια ετυμολογική ρίζα) και βαδίζουμε τον δρόμο της δικής μας ψυχής.
Κάθε άνθρωπος είναι υπεύθυνος για την δική του πραγματικότητα και μόνο γι' αυτήν. Έτσι βγαίνουμε από το δίπολο «θύμα - θύτης» που περιστοιχίζεται και διαπνέεται διαρκώς από το θυμό και την αίσθηση της θυσίας (δεν είναι τυχαίο που οι 4 αυτές λέξεις έχουν την ίδια ετυμολογική ρίζα) και βαδίζουμε τον δρόμο της δικής μας ψυχής.
Η Συνεξάρτηση είναι η πιό κοινή από όλους τους εθισμούς.
Συνεξάρτηση ('codependence') είναι όρος που εισήχθη στην αμερικανική κυρίως βιβλιογραφία, πριν από δύο περίπου δεκαετίες σχετικά με τη δυσκολία στην οριοθέτηση του εαυτού και των άλλων. Είναι πολύ συνηθισμένη και σχεδόν όλοι μας μπορούμε να πούμε ότι έχουμε μια μορφή συνεξάρτησης, έστω και πολύ ελαφριά.
Ο εθισμός να βλέπεις κάπου αλλού.
Πιστεύουμε πως κάτι έξω από μας δηλαδή έξω από τον αληθινό εαυτό μας μπορεί να μας δώσει ευτυχία και εκπλήρωση. Αυτό το κάτι έξω από μας μπορεί να είναι άνθρωποι, μέρη, πράγματα, συμπεριφορές, εμπειρίες, μα ο,τι και να είναι μπορεί να μας κάνει να αρνηθούμε τον αληθινό εαυτό μας για αυτό. Έτσι η συνεξάρτηση είναι το να καθιστούμε τον εαυτό μας εξαρτημένο από άλλους ανθρώπους, προκειμένου να βρούμε την ευτυχία.
Όταν είσαι συνεξαρτώμενος, πιστεύεις στην ψευδαίσθηση πως οι άλλοι κρατούν το κλειδί της δικής σου Ευτυχίας, πως οι άλλοι είναι υπεύθυνοι για τη δική σου πραγματικότητα. Αντίστοιχα βέβαια κι εσύ έχεις την ευθύνη για την δική τους πραγματικότητα, τα συναισθήματα, τις σκέψεις, την πορεία της ζωής τους, την ευτυχία τους.
Πώς θα αναγνωρίσετε την Συνεξάρτηση
Κάποιες φορές χρειάζεται να κάνουμε θυσίες για τους άλλους αλλά όταν παραμελούμε συστηματικά τις δικές μας ανάγκες, τους στόχους και τις προσδοκίες μας, για μήνες ή χρόνια, αυτό δεν είναι υγιές.
Η συνεξάρτηση οδηγεί το άτομο σε εξάντληση. Έχει να κάνει με το να δίνουμε, χωρίς να παίρνουμε αντίστοιχα, να εκχωρούμε τη δύναμή μας στους άλλους και να αποδυναμώνουμε διαρκώς την αυτοπεποίθησή μας.
Η Συνεξάρτηση μπορεί να πάρει πολλές μορφές:
Το νεαρό κορίτσι που πιστεύει πως χρειάζεται τον ιππότη στην λαμπερή πανοπλία του να τη σώσει από μία μοναχική ζωή είναι συνεξαρτημένη.
Το νεαρό αγόρι που πιστεύει πως δεν μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά του επειδή έτσι δεν θα γίνει αποδεκτός από την κοινωνία είναι συνεξαρτημένος.
Η μητέρα που ορίζει τον εαυτό της με βάση τις επιτυχίες η αποτυχίες των παιδιών της είναι συνεξαρτημένη.
Οι γονείς που παραμένουν μαζί σε μια σχέση νεκρή, για χάρη ενός άρρωστου ή ανάπηρου παιδιού, είναι συνεξαρτημένοι
Όσοι συνεχώς αναλαμβάνουν να φροντίζουν άλλους ανθρώπους, με ή χωρίς την συναίνεσή τους είναι συνεξαρτημένοι.
Όσοι προσπαθούν καταναγκαστικά να ελέγξουν τους άλλους, ακόμη και αν αυτό γίνεται στο όνομα του δικού του συμφέροντος είναι συνεξαρτημένοι.
Εκείνος που δεν μπορεί να απομακρυνθεί από μια σχέση που τον κακοποιεί Εκείνος που δεν μπορεί να ορίσει υγιή όρια στις σχέσεις του με τους άλλους Εκείνος που δεν μπορεί να απομακρυνθεί από μία σχέση, όπου το άλλο άτομο είναι επικοινωνιακά, συναισθηματικά η σωματικά απρόσιτο είναι συνεξαρτημένος.
Ο λόγος που οι δύο άνθρωποι παραμένουν σε μία τέτοια συνεξαρτητική σχέση είναι επειδή ο καθένας από τους δύο έχει βαθιά εδραιωμένη την πεποίθηση στο ασυνείδητό του πως χρειάζεται να έχει εκείνο το άλλο άτομο στην ζωή του προκειμένου να έχει την ευκαιρία να βιώσει την ευτυχία.
Ο λόγος που κάποιος παραμένει μέσα σε μία τέτοια σχέση είναι επειδή έχει προγραμματιστεί από μικρός με δυσλειτουργικές πεποιθήσεις για το τι είναι μία σχέση. Αυτές οι πεποιθήσεις προφανώς προέρχονται από την παιδική του ηλικία μέσα από το οικογενειακό σύστημα που μεγάλωσε καθώς οι γονείς του ήταν πιθανώς και αυτοί συνεξαρτητικοί.
Οι συνεξαρτητικές πεποιθήσεις είναι το αντίθετο εκείνων των πεποιθήσεων που καθιστούν πιθανή μία αλληλοεξαρτώμενη, λειτουργική και υγιή σχέση.
Οι συνεξαρτητικές πεποιθήσεις είναι το αντίθετο εκείνων των πεποιθήσεων που καθιστούν πιθανή μία αλληλοεξαρτώμενη, λειτουργική και υγιή σχέση.
Μέσα σε μια συνεξαρτητική σχέση Ωστόσο δύο άνθρωποι δεν είναι ισότιμοι και υπάρχουν ανισορροπίες δύναμης σε διαφορετικές πλευρές της σχέσης.
Αποκρύπτουν τα πραγματικά τους συναισθήματα, από τον φόβο της απόρριψης, έχουν προβλήματα επικοινωνίας, κρατούν κρυμμένες προσδοκίες που δεν εκφράζουν στην σχέση και μετά καταφεύγουν στον θυμό και την παθητική επιθετικότητα, όταν οι μη εκπεφρασμένες ανάγκες τους δεν καλύπτονται, έχουν μια μη υγιή αίσθηση των ορίων τους και θεωρούν πως είναι πιο σημαντικό για αυτούς να μην είναι μόνοι, παρά το άλλο άτομο να έχει την ελευθερία να ακολουθήσει το δικό του προσωπικό μονοπάτι.
Στην ουσία κανείς από τους δύο δεν διατηρεί μία υγιή αίσθηση του ποιος είναι πραγματικά ποια είναι τα όριά του και οι περιορισμοί του και ποιοι είναι οι στόχοι του και οι αξίες του ή ποιες είναι οι βασικές του ανάγκες μέσα σε μια σχέση.
Στην ουσία κανείς από τους δύο δεν διατηρεί μία υγιή αίσθηση του ποιος είναι πραγματικά ποια είναι τα όριά του και οι περιορισμοί του και ποιοι είναι οι στόχοι του και οι αξίες του ή ποιες είναι οι βασικές του ανάγκες μέσα σε μια σχέση.
Και τελικά κανείς από τους δύο δεν μπορεί να τελειώσει μια τέτοια σχέση χωρίς να βιώσει έναν συμβιβασμό στην ταυτότητά του την αίσθηση της ζωής και της ευτυχίας του.
Η ανάκαμψη από μια σχέση συνεξάρτησης είναι μία διαδικασία, καθ όσον απαιτεί να επανεγγράψεις τις δυσλειτουργικές σου πεποιθήσεις που σου επέτρεψαν να συμπεριφερθείς με τον έναν η τον άλλον τρόπο που περιγράφονται παραπάνω. Αυτή η επανεγγραφή απαιτεί πρώτα να αναγνωρίσεις πως οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις υπάρχουν.
Η ανάκαμψη από μια σχέση συνεξάρτησης είναι μία διαδικασία, καθ όσον απαιτεί να επανεγγράψεις τις δυσλειτουργικές σου πεποιθήσεις που σου επέτρεψαν να συμπεριφερθείς με τον έναν η τον άλλον τρόπο που περιγράφονται παραπάνω. Αυτή η επανεγγραφή απαιτεί πρώτα να αναγνωρίσεις πως οι δυσλειτουργικές πεποιθήσεις υπάρχουν.
Και αυτή η αναγνώριση μερικές φορές απαιτεί πρώτα να επιτρέψεις στον εαυτό σου να εκφράσει όλη την κλίμακα των συναισθηματικών αντιδράσεων στα γεγονότα της ζωής σου - ανεξάρτητα από το πόσο παράλογες αρνητικές οι καταστροφικές μπορεί αυτές οι αντιδράσεις σου να φαίνονται.
Χρειάζεται να τις εκφράσεις γιατί μόνο έτσι θα ανιχνεύσεις προς τα πίσω τις μη υγιείς κρυφές πεποιθήσεις σου- αυτές που χρειάζεται να αλλάξεις προκειμένου να μετακινηθείς από την συνεξάρτηση στην αλληλεξάρτηση μέσα στις σχέσεις σου.
Όταν ταυτοποιήσεις τις μη λειτουργικές πεποιθήσεις σου, τότε χρειάζεται να τις αντικαταστήσεις με άλλες περισσότερο υγιείς, και αυτό απαιτεί να μάθεις τι χρειάζεσαι προκειμένου να είσαι υγιής και ευτυχισμένος.
Ένα καλό σημείο αφετηρίας είναι να μάθεις τα όριά σου δηλαδή πόση ενέργεια επιτρέπεις στον εαυτό σου να ξοδεύει σε άλλους ανθρώπους μέρη ή πράγματα. Τα όρια είναι αυτά που σχηματίζουν τον πυρήνα όλων των σχέσεων και όσο μεγαλύτερη επίγνωση έχουμε για αυτά τόσο περισσότερο ικανοποιητικές θα είναι οι σχέσεις μας.
Μπορείς να ανακάμψεις από την συνεξάρτηση
Η ανάκαμψη από την συνεξάρτηση είναι μία πρόκληση που μας σπρώχνει συνεχώς να βλέπουμε προς τα μέσα μας τις βαθύτερες μας πεποιθήσεις μας και να παραμένουμε σε επαφή με όλα μας τα συναισθήματα.
Είναι επίσης μία πρόκληση γιατί μπορεί να ανακαλύψουμε πως ο εαυτός μας είναι εμβαπτισμένος μέσα σε ένα κυρίαρχο πολιτισμικό πλαίσιο, που είναι κι αυτό με τη σειρά του συνεξαρτητικό.
Αλλά είναι μια πρόκληση που χρειάζεται να πάρεις μόνος σου, αν θες να έχεις υγιέστερες σχέσεις με τον εαυτό σου και με τους άλλους.
της Μαριάνθης Μεταλληνού
Ιατρού Ομοιοπαθητικής, Ψυχοθεραπεύτριας, Ενεργειακής θεραπεύτριας Msc. Κοινωνικής Κλινικής Ψυχολογίας των Εξαρτήσεων
