Πόσες φορές στη ζωή σας έχετε χρησιμοποιήσει την τεχνική του καταιγισμού ιδεών για να λύσετε ένα πρόβλημά σας; Σίγουρα πολλές, αν και δεν το ξέρετε! Για να έχετε, όμως, τα μέγιστα δυνατά αποτελέσματα, θα πρέπει να ακολουθήσετε όλα τα στάδιά της. Παρακάτω δίνεται μια μικρή εισαγωγή στους όρους «Δημιουργική επίλυση προβλημάτων» και «Καταιγισμός ιδεών», καθώς και η τεχνική του καταιγισμού ιδεών.
Οι όροι «δημιουργική επίλυση προβλημάτων» και «καταιγισμός ιδεών» χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 1953 από τον A. F. Osborn στο βιβλίο του Applied Imagination(Εφαρμοσμένη Φαντασία). Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Osborn:
Καταιγισμός ιδεών (Brainstorming) ή κατιδεασμός
είναι μία μέθοδος μέσω της οποίας μια ομάδα προσπαθεί να βρει μία λύση σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, συγκεντρώνοντας αυθόρμητες ιδέες που έχουν σκεφτεί τα μέλη της. Η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από μεμονωμένα άτομα.
Η δημιουργική επίλυση προβλημάτων (Creative Problem Solving)
είναι μια διανοητική διαδικασία κατά την οποία ένα μεμονωμένο άτομο ή ομάδα βρίσκει μια λύση σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Αναλυτικότερα:
Ο όρος «δημιουργική» (creative) αναφέρεται στην παραγωγή νέων και πρωτότυπων ιδεών που εξυπηρετούν κάποιο σκοπό.
Ο όρος «πρόβλημα» (problem) αναφέρεται στην απόσταση μεταξύ μιας παρούσας, αλλά μη επιθυμητής κατάστασης από μια επιθυμητή κατάσταση, αναφέρεται, δηλαδή, στη διαφορά μεταξύ του «έχω…» και του «θέλω…» (π.χ. το πρόβλημα μπορεί να είναι η μείωση του μισθού κάποιου εργαζόμενου). Επίσης, ο όρος «πρόβλημα» μπορεί να αναφέρεται σε μια ευκαιρία ή μια δυνατότητα (π.χ. το πρόβλημα μπορεί να είναι ο τρόπος επίτευξης ενός στόχου, η εύρεση εργασίας κλπ.)
Ο όρος «επίλυση» (solving) αναφέρεται στην ανάληψη δράσης για να καλυφθεί η απόσταση μεταξύ της μη επιθυμητής και της επιθυμητής κατάστασης. Τους τρόπους δράσης τους δίνει η δημιουργική σκέψη.
Οι όροι «δημιουργική επίλυση προβλημάτων» και «καταιγισμός ιδεών» χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 1953 από τον A. F. Osborn στο βιβλίο του Applied Imagination(Εφαρμοσμένη Φαντασία). Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Osborn:
Καταιγισμός ιδεών (Brainstorming) ή κατιδεασμός
είναι μία μέθοδος μέσω της οποίας μια ομάδα προσπαθεί να βρει μία λύση σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, συγκεντρώνοντας αυθόρμητες ιδέες που έχουν σκεφτεί τα μέλη της. Η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από μεμονωμένα άτομα.
Η δημιουργική επίλυση προβλημάτων (Creative Problem Solving)
είναι μια διανοητική διαδικασία κατά την οποία ένα μεμονωμένο άτομο ή ομάδα βρίσκει μια λύση σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Αναλυτικότερα:
Ο όρος «δημιουργική» (creative) αναφέρεται στην παραγωγή νέων και πρωτότυπων ιδεών που εξυπηρετούν κάποιο σκοπό.
Ο όρος «πρόβλημα» (problem) αναφέρεται στην απόσταση μεταξύ μιας παρούσας, αλλά μη επιθυμητής κατάστασης από μια επιθυμητή κατάσταση, αναφέρεται, δηλαδή, στη διαφορά μεταξύ του «έχω…» και του «θέλω…» (π.χ. το πρόβλημα μπορεί να είναι η μείωση του μισθού κάποιου εργαζόμενου). Επίσης, ο όρος «πρόβλημα» μπορεί να αναφέρεται σε μια ευκαιρία ή μια δυνατότητα (π.χ. το πρόβλημα μπορεί να είναι ο τρόπος επίτευξης ενός στόχου, η εύρεση εργασίας κλπ.)
Ο όρος «επίλυση» (solving) αναφέρεται στην ανάληψη δράσης για να καλυφθεί η απόσταση μεταξύ της μη επιθυμητής και της επιθυμητής κατάστασης. Τους τρόπους δράσης τους δίνει η δημιουργική σκέψη.
Κάθε άνθρωπος έχει την ικανότητα να σκέφτεται δημιουργικά.
Οι περισσότεροι από εμάς, όμως, έχουν κάποια μπλοκαρίσματα. Αυτά μπορεί να είναι:
Διανοητικά: στερεότυπες απόψεις και αντιλήψεις, όπως «η φαντασία είναι χάσιμο χρόνου και παιχνίδι για παιδιά», «η λογική είναι καλό πράγμα, αλλά η διαίσθηση όχι», κλπ.
Συναισθηματικά: κυρίως φόβοι, π.χ. φοβάμαι μήπως κάνω λάθος, φοβάμαι μην αποτύχω, φοβάμαι να ρισκάρω κλπ.
Υλικά: έλλειψη υποστήριξης στην υλοποίηση μιας ιδέας, κλπ.
Τεχνική του Καταιγισμού Ιδεών
Κάνοντας στην άκρη όλους τους φραγμούς που βάζουμε στη δημιουργική μας σκέψη, μπορούμε να ακολουθήσουμε μόνοι, ή σε ομάδα, την παρακάτω τεχνική του καταιγισμού ιδεών:
Στάδιο 1
Αυτό είναι το στάδιο της προετοιμασίας και είναι πολύ βασικό. Επιλέγουμε έναν χώρο όπου θα μπορούμε να συγκεντρωθούμε, χωρίς να αποσπά την προσοχή μας κάτι ή κάποιος.
Στη συνέχεια καθορίζουμε γραπτώς και ακριβώς το πρόβλημα, το μελετάμε και συγκεντρώνουμε όσες πληροφορίες μπορούμε για αυτό.
Στάδιο 2
Είναι το στάδιο εφαρμογής της μεθόδου, όπου καταγράφουμε οποιαδήποτε ιδέα έχουμε για τη λύση του προβλήματος. Είναι σημαντικό να ακολουθούμε πιστά τους 4 παρακάτω βασικούς κανόνες:
δεν επιτρέπεται να κρίνουμε τις ιδέες μας την ώρα που σκεφτόμαστε (δεν κρίνουμε σημαίνει: δεν λέμε, ούτε σκεφτόμαστε κάτι καλό ή κακό για αυτές, δεν γελάμε με αυτές, δεν κάνουμε μορφασμούς κλπ.).
όλες οι ιδέες καταγράφονται, ακόμη και αν μας φαίνονται τρελές, ανεφάρμοστες, μη συμβατικές, απραγματοποίητες κλπ.
στόχος είναι να καταγραφούν όσο το δυνατόν περισσότερες ιδέες (στο 2ο στάδιο μας ενδιαφέρει η ποσότητα των ιδεών και όχι η ποιότητά τους).
Επιτρέπεται ο συνδυασμός ιδεών μεταξύ τους, με σκοπό τη βελτίωση των ήδη υπαρχουσών ή και την παραγωγή νέων.
Οι περισσότεροι από εμάς, όμως, έχουν κάποια μπλοκαρίσματα. Αυτά μπορεί να είναι:
Διανοητικά: στερεότυπες απόψεις και αντιλήψεις, όπως «η φαντασία είναι χάσιμο χρόνου και παιχνίδι για παιδιά», «η λογική είναι καλό πράγμα, αλλά η διαίσθηση όχι», κλπ.
Συναισθηματικά: κυρίως φόβοι, π.χ. φοβάμαι μήπως κάνω λάθος, φοβάμαι μην αποτύχω, φοβάμαι να ρισκάρω κλπ.
Υλικά: έλλειψη υποστήριξης στην υλοποίηση μιας ιδέας, κλπ.
Τεχνική του Καταιγισμού Ιδεών
Κάνοντας στην άκρη όλους τους φραγμούς που βάζουμε στη δημιουργική μας σκέψη, μπορούμε να ακολουθήσουμε μόνοι, ή σε ομάδα, την παρακάτω τεχνική του καταιγισμού ιδεών:
Στάδιο 1
Αυτό είναι το στάδιο της προετοιμασίας και είναι πολύ βασικό. Επιλέγουμε έναν χώρο όπου θα μπορούμε να συγκεντρωθούμε, χωρίς να αποσπά την προσοχή μας κάτι ή κάποιος.
Στη συνέχεια καθορίζουμε γραπτώς και ακριβώς το πρόβλημα, το μελετάμε και συγκεντρώνουμε όσες πληροφορίες μπορούμε για αυτό.
Στάδιο 2
Είναι το στάδιο εφαρμογής της μεθόδου, όπου καταγράφουμε οποιαδήποτε ιδέα έχουμε για τη λύση του προβλήματος. Είναι σημαντικό να ακολουθούμε πιστά τους 4 παρακάτω βασικούς κανόνες:
δεν επιτρέπεται να κρίνουμε τις ιδέες μας την ώρα που σκεφτόμαστε (δεν κρίνουμε σημαίνει: δεν λέμε, ούτε σκεφτόμαστε κάτι καλό ή κακό για αυτές, δεν γελάμε με αυτές, δεν κάνουμε μορφασμούς κλπ.).
όλες οι ιδέες καταγράφονται, ακόμη και αν μας φαίνονται τρελές, ανεφάρμοστες, μη συμβατικές, απραγματοποίητες κλπ.
στόχος είναι να καταγραφούν όσο το δυνατόν περισσότερες ιδέες (στο 2ο στάδιο μας ενδιαφέρει η ποσότητα των ιδεών και όχι η ποιότητά τους).
Επιτρέπεται ο συνδυασμός ιδεών μεταξύ τους, με σκοπό τη βελτίωση των ήδη υπαρχουσών ή και την παραγωγή νέων.
Προσοχή!
Δεν διαγράφουμε καμία ιδέα!
Αφού καταγράψουμε όλες τις ιδέες που σκεφτήκαμε, τις μελετούμε και τις οργανώνουμε συνδυάζοντας κάποιες μεταξύ τους (όσες μπορούν να συνδυαστούν).
Στάδιο 3
Αυτό το στάδιο αφορά την κριτική αξιολόγηση των ιδεών μας. Εδώ κρίνουμε και αξιολογούμε τις ιδέες μας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το κόστος σε χρόνο ή και χρήμα, τα απαιτούμενα μέσα, τις επιπτώσεις κλπ. και απορρίπτουμε όσες δεν μπορούμε να υλοποιήσουμε.
Την αξιολόγηση μπορούμε να την κάνουμε εμείς οι ίδιοι, ή αν θέλουμε, μπορούμε να ζητήσουμε από κάποιον άλλο να αξιολογήσει τις ιδέες μας.
Μετά την εφαρμογή της μεθόδου και αφού έχουμε καταλήξει σε μία ή περισσότερες ιδέες, σειρά έχει η εφαρμογή τους στην πράξη. Αυτό είναι και το τελικό στάδιο στην επίλυση του προβλήματός μας και είναι σημαντικό να μην το παραλείψουμε.
Πρέπει να κάνουμε στην άκρη οποιουσδήποτε φόβους μας και να αναλάβουμε δράση!
Δεν διαγράφουμε καμία ιδέα!
Αφού καταγράψουμε όλες τις ιδέες που σκεφτήκαμε, τις μελετούμε και τις οργανώνουμε συνδυάζοντας κάποιες μεταξύ τους (όσες μπορούν να συνδυαστούν).
Στάδιο 3
Αυτό το στάδιο αφορά την κριτική αξιολόγηση των ιδεών μας. Εδώ κρίνουμε και αξιολογούμε τις ιδέες μας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το κόστος σε χρόνο ή και χρήμα, τα απαιτούμενα μέσα, τις επιπτώσεις κλπ. και απορρίπτουμε όσες δεν μπορούμε να υλοποιήσουμε.
Την αξιολόγηση μπορούμε να την κάνουμε εμείς οι ίδιοι, ή αν θέλουμε, μπορούμε να ζητήσουμε από κάποιον άλλο να αξιολογήσει τις ιδέες μας.
Μετά την εφαρμογή της μεθόδου και αφού έχουμε καταλήξει σε μία ή περισσότερες ιδέες, σειρά έχει η εφαρμογή τους στην πράξη. Αυτό είναι και το τελικό στάδιο στην επίλυση του προβλήματός μας και είναι σημαντικό να μην το παραλείψουμε.
Πρέπει να κάνουμε στην άκρη οποιουσδήποτε φόβους μας και να αναλάβουμε δράση!
«Ο καθένας μας σίγουρα έχει ένα λυχνάρι του Αλαντίν και αν το τρίψει αρκετά, θα του φωτίσει το δρόμο για μια καλύτερη ζωή – ακριβώς όπως το ίδιο λυχνάρι φώτισε το δρόμο του πολιτισμού»
A. F. Osborn
A. F. Osborn
