Ενώ για τους περισσότερους το καλοκαίρι είναι συνώνυμο της χαράς, της ξενοιασιάς και της χαλάρωσης, ωστόσο υπάρχει μια σεβαστή μερίδα ανθρώπων οι οποίοι ζορίζονται ψυχικά όταν αρχίζει να φτιάχνε ο καιρός και ειδικά καθώς πλησιάζει το καλοκαίρι. Ξέρουμε από επιστημονικές έρευνες ότι ο ήλιος βοηθάει τη χημεία του εγκεφάλου μας, προκαλώντας την έκλυση ουσιών που δημιουργούν το αίσθημα της χαράς. Ωστόσο, παρά το φυσιολογικό αυτό γεγονός, πολλοί άνθρωποι αισθάνονται ψυχικά πεσμένοι την περίοδο του καλοκαιριού. Γιατί όμως συμβαίνει κάτι τέτοιο;
Ακριβώς επειδή το καλοκαίρι συνδέεται στο μυαλό των περισσότερων με διακοπές, ξενοιασιά και καλές παρέες, οι άνθρωποι που δεν έχουν φιλικές ή ερωτικές σχέσεις και διανύουν μια περίοδο μοναξιάς αισθάνονται μεγαλύτερη κατάπτωση και μελαγχολία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Για τα άτομα αυτά το καλοκαίρι είναι η περίοδος που κάνουν απολογισμό των συναισθηματικών δούναι και λαβείν τους, για να διαπιστώσουν ότι ο συναισθηματικός τους λογαριασμός βρίσκεται στο «μείον». Η διαπίστωση αυτή είναι οδυνηρή και όταν μάλιστα δεν υπάρχει κάποια χειροπιαστή λύση στον ορίζοντα, τα άτομα αυτά τείνουν να υποκύπτουν στην απαισιοδοξία τους και θεωρούν ότι «τίποτα καλό δεν πρόκειται να συμβεί σε μένα».
Ένας άλλος λόγος για την εμφάνιση της καλοκαιρινής μελαγχολίας είναι η κατάρριψη των ψευδαισθήσεων και των φαντασιώσεων που έχει το άτομο: όλο το χειμώνα το άτομο αυτό μπορεί να φαντάζεται ονειρικές διακοπές και αυτό να το κρατάει σε ψυχολογική εγρήγορση. Όμως, ο λόγος για τον οποίο μιλάμε για φαντασίωση είναι ότι το άτομο αυτό μπορεί να μην έχει φιλίες, να μην κάνει προσπάθειες να ξανοιχτεί κοινωνικά, να είναι δειλό ή συναισθηματικά πληγωμένο και να περνάει περίοδο μοναξιάς αλλά, παρά την έλλειψη κοντινών του ανθρώπων να φαντασιώνεται διακοπές με μια ξένοιαστη παρέα ή ερωτικό σύντροφο –που όμως δεν υπάρχει. Όταν λοιπόν έρχεται το καλοκαίρι και συνειδητοποιεί ότι τα χειμερινά του όνειρα είναι ανέφικτα, καταρρέει ψυχολογικά και μελαγχολεί.
Ακόμα και αν δε συμβαίνει κάτι όπως το παραπάνω, για πολλούς ανθρώπους το καλοκαίρι φέρνει στεναχώρια και μελαγχολία επειδή έχουν οικονομικές δυσκολίες και δεν μπορούν να πάνε διακοπές ή να κάνουν όλα όσα θα ήθελαν.
Όταν υπάρχει κάποιος χωρισμός η πίκρα, η απογοήτευση, η αίσθηση της αποτυχίας και η μοναξιά (ακόμα και αν το χωρισμένο άτομο περιστοιχίζεται από φίλους) το καλοκαίρι φαντάζει ποιο μουντό και οι χάρες του δεν αποτελούν έλξη για τον άνθρωπο αυτό.
Και βέβαια, όταν υπάρχουν αυξημένες υποχρεώσεις, είτε στον τομέα της εργασίας είτε στον τομέα της οικογενειακής ζωής, το άτομο μπορεί να μην προλάβει να γευτεί τις καλοκαιρινές χαρές επειδή έχει εμπλακεί σε άλλα θέματα και έχει να μεριμνήσει για άλλα, δύσκολα ζητήματα. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι κάτω από την πίεση το άτομο αυτό μπορεί να λυγίσει πιο εύκολα το καλοκαίρι και να μελαγχολήσει.
Επίσης, το καλοκαίρι είναι ένας «γνώμονας» αξιολόγησης της κοινωνικότητάς μας και της καλής μας διάθεσης: όσο πιο πολλούς φίλους έχουμε τόσο περισσότερες εξόδους κάνουμε και όσο καλύτερη διάθεση έχουμε τόσο περισσότερο ευχαριστιόμαστε ό,τι κάνουμε. Όταν λείπει η κοινωνικότητα και η καλή διάθεση και τη θέση τους παίρνουν η σκέψη για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει κανείς και η διαπίστωση ότι δεν λύνονται άμεσα, το καλοκαίρι συρρικνώνεται και δεν προσφέρει χαρά σε αυτό το άτομο.
Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε ότι υπάρχουν και άνθρωποι οι οποίοι, για κάποιους λόγους, είναι ιδιαίτερα σκληροί με τον εαυτό τους και δεν του επιτρέπουν την χαρά και την ευχαρίστηση. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτά τα άτομα δε μπορούν να μοιραστούν με τους γύρω τους τη γενικευμένη καλή διάθεση που συνοδεύει το καλοκαίρι και βυθίζονται ακόμα περισσότερο στην αυτολύπηση και τη στεναχώρια.
Υπάρχουν εναλλακτικές για τη μελαγχολία του καλοκαιριού;
Σίγουρα όταν κάποιος έχει προβλήματα έχει δικαίωμα να μην αισθάνεται καλά και να έχει αρνητικά συναισθήματα. Από την άλλη μεριά όμως, τα προβλήματα είναι κομμάτι της ανθρώπινης ζωής και είναι εντελώς υποκειμενική η θεώρησή τους και η στάση του καθενός απέναντί τους. Αυτό σημαίνει ότι για το ίδιο πρόβλημα ένα άτομο μπορεί να νιώθει χάλια, να βλέπει το πρόβλημα άλυτο και δυσβάσταχτο και να νιώθει ότι έχει βυθιστεί στη μελαγχολία, ενώ ένα άλλο άτομο, για το ίδιο πρόβλημα ακριβώς να αισθάνεται ότι μπορεί να το λύσει, ότι θα περάσει και ότι δεν θα πρέπει να το αφήσει να του χαλάσει όλη του τη διάθεση και τη ζωή του. Επομένως, η ικανότητα να μπορεί να σκεφτεί κανείς πάνω στις δυσκολίες που έχει και να τις δει με άλλο μάτι και διαφορετική προοπτική, μπορεί να τον βοηθήσει να μην πέσει σε μελαγχολία.
Από την άλλη μεριά, μια ρεαλιστική προσέγγιση των ζητημάτων που απασχολούν το άτομο μπορεί πραγματικά να το βοηθήσει να βρει χειροπιαστές κι εφαρμόσιμες λύσεις κι έτσι να αποφύγει να παρασυρθεί από μελαγχολικά συναισθήματα.
Τελικά, η μελαγχολία του καλοκαιριού δε σχετίζεται αποκλειστικά με την συγκεκριμένη αυτή εποχή, αλλά με τον ίδιο τον άνθρωπο, τον εαυτό του και τη στάση που έχει απέναντι στη ζωή. Αναζητώντας ψυχικούς πόρους, βρίσκοντας εσωτερική δύναμη, φιλοσοφώντας σχετικά με τη ζωή, το νόημά της και τις επιθυμίες που έχει κανείς, μπορεί το άτομο αυτό, σε όσο δύσκολη φάση και αν βρίσκεται να αποφύγει την παγίδα της μελαγχολίας του καλοκαιριού και να πάρει τη ζωή του στα χέρια του προκειμένου να νιώσει όμορφα.
