Πρόσεξε λοιπόν, μετά απ' αυτά, κατά
πόσον δεν είναι αφεντικά μας όλοι εκείνοι στους οποίους είμαστε
υποχρεωμένοι να υπακούμε, για να αποφύγουμε τους πόνους και τις
στενοχώριες που θα μας προξενήσει η τιμωρία τους· ή μήπως νομίζεις πως
μοναδική τιμωρία είναι να σηκώσεις το μπαστούνι σου και να χτυπήσεις τον
υπηρέτη;
Αλλά και τα πιο σκληρά αφεντικά δεν
φέρονται έτσι σ' όλους τους υπηρέτες τους· τις περισσότερες φορές
αρκούνται σε μια παρατήρηση ή απειλή. Μη νομίζεις, λοιπόν φίλε μου, πως
είσαι ελεύθερος, όσο σε κυβερνούν η κοιλιά, τα έντερά σου ή εκείνοι που
είναι στο χέρι τους να σου δώσουν ευχαρίστηση ή να σου τη στερήσουν. Και
αν ακόμη κατορθώσεις να γίνεις ισχυρότερος απ' αυτούς, όσο παραμένεις
δούλος της κοινής γνώμης, δεν θα δοκιμάσεις ποτέ ούτε την ελευθερία ούτε
τη γλύκα της,
«Όχι! Για όνομα εκείνου που 'βαλε στην καρδιά μας την Τετρακτύ».
Δεν θέλω να πω μ' αυτό πως πρέπει ν'
αποβάλουμε κάθε σεβασμό προς τους πάντες και να κάνουμε όσα δεν είναι
σωστά" εκείνα όμως που αποφεύγουμε και εκείνα που κάνουμε να μην τ'
αποφεύγουμε ή τα κάνουμε επειδή ο κόσμος τα βρίσκει σωστά ή όχι αλλά
επειδή τα υπαγορεύει η λογική και ο θεός που είναι μέσα μας, δηλαδή ο
νους. Τίποτα δεν εμποδίζει τον κόσμο να ακολουθεί τη γνώμη των πολλών"
πράγμα που είναι προτιμότερο από το να μη σεβόμαστε κανέναν" άλλωστε ο
άνθρωπος έχει φυσική κλίση προς την αλήθεια. Ο άνθρωπος όμως που
σκέπτεται και μπορεί να βρει και να κρίνει τις πραγματικές αιτίες,
μπορεί να μην ακολουθήσει την κοινή γνώμη, όταν πρόκειται να κρίνει αν
μια πράξη είναι καλή ή κακή. Επομένως, αφού η ψυχή μας περιέχει αφ' ενός
κάτι θεϊκότερο —που το ονομάζουμε νου, σκέψη και εσωτερικό διάλογο, του
οποίου εκδήλωση είναι η προφορική ομιλία με λέξεις και φράσεις— και αφ'
ετέρου κάτι άλλο που συνδέεται με το πρώτο, αλλά διαφορετικό και
πολύμορφο, ανακατωμένο με οργή και επιθυμία —ένα πολυκέφαλο τέρας— δεν
είναι προτιμότερο να συμβαδίζουμε με τη γνώμη των πολλών, ώσπου να
δαμάσουμε τούτο το τέρας και να το πείσουμε να υπακούει στον θεό που
βρίσκεται μέσα μας ή, αν θέλετε, στο θεϊκό τμήμα της ψυχής μας; Έτσι,
πολλοί που θέλησαν να μιμηθούν τον Διογένη, έγιναν αρνητές των πάντων,
κατεργάρηδες και χειρότεροι από ζώα" αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου,
και θα σου διηγηθώ πρώτα ένα περιστατικό από τη ζωή του Διογένη, για το
οποίο πολλοί θα γελάσουν, εγώ όμως το θεωρώ πολύ σοβαρό.
Κάποτε ξέφυγε ενός νεαρού, μπροστά στον κόσμο, ένας απρεπής ήχος, και ο Διογένης που ήταν παρών, του έδωσε μια με τη μαγκούρα του και του είπε:
«Κάθαρμα! Αφού δεν έχεις κάνει τίποτα
μέχρι σήμερα που να σου επιτρέπει τέτοιο θράσος μπροστά στον κόσμο,
αρχίζεις τώρα μπροστά μας να περιφρονείς την κοινή γνώμη!»
Γιατί έπρεπε, κατά τη γνώμη του, να
κατανικήσεις πρώτα τις επιθυμίες σου, ύστερα τα πάθη σου και τελικά να
φτάσεις στο δυσκολότερο αγώνισμα, να τα βάλεις δηλαδή με την κοινή
γνώμη, που φέρνει τόσες συμφορές σε πολλούς ανθρώπους.
* ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΠΑΙΔΕΥΤΟΥΣ ΚΥΝΑΣ
δηλαδή τους αμόρφωτους κυνικούς φιλόσοφους
Ιουλιανός - Άπαντα
