Στις ΗΠΑ, 80% των κοριτσιών έχουν κάνει
δίαιτα μέχρι τα 10 τους χρόνια. Σε αυτή την ειλικρινή, ωμή ομιλία, η
νευροεπιστήμονας Σάντρα Άαμοντ χρησιμοποιεί την προσωπική της ιστορία
για να πλαισιώσει ένα σημαντικό μάθημα σχετικά με το πώς ο εγκέφαλός μας
διαχειρίζεται το σώμα μας, καθώς εξερευνά την επιστήμη πίσω από τις
δίαιτες και τους λόγους που αυτές δεν λειτουργούν, καθώς είναι
πιθανότερο να κάνουν περισσότερο κακό, παρά καλό. Προτείνει ιδέες για το
πώς να ζήσουμε διαισθητικά, με λιγότερες εμμονές γύρω από τη διατροφή.
0:11 Πριν από τριάμισι χρόνια, πήρα μια από τις καλύτερες αποφάσεις της ζωής μου. Έθεσα ως στόχο της νέας χρονιάς, να εγκαταλείψω τις δίαιτες, να μην ανησυχώ για το βάρος μου, και να μάθω να τρώω συνετά. Τώρα τρώω όποτε πεινάω, και έχω χάσει τεσσεράμισι κιλά.
0:32 Αυτή ήμουν εγώ δεκατριών ετών, όταν άρχισα την πρώτη μου δίαιτα. Κοιτάζω αυτή τη φωτογραφία τώρα και σκέφτομαι, «δεν χρειαζόσουν δίαιτα, στιλιστικές συμβουλές χρειαζόσουν». (Γέλια) Πίστευα όμως πως έπρεπε να χάσω βάρος, κι όταν το έπαιρνα πίσω, κατηγορούσα φυσικά τον εαυτό μου. Τις επόμενες τρεις δεκαετίες, έκανα διάφορες δίαιτες. Ό,τι κι αν δοκίμασα το βάρος που έχανα, το έπαιρνα πάντα πίσω. Είμαι σίγουρη πως πολλοί από εσάς, ξέρουν πώς είναι.
1:09 Ως νευροεπιστήμονας, αναρωτιόμουν γιατί είναι τόσο δύσκολο; Προφανώς το πόσο ζυγίζεις εξαρτάταιαπό το πόσο τρως και πόση ενέργεια καταναλώνεις. Αυτό που οι περισσότεροι δεν συνειδητοποιούνείναι ότι η πείνα και η κατανάλωση ενέργειας ελέγχονται από τον εγκέφαλο, κυρίως ασυναίσθητα. Η περισσότερη δουλειά του εγκεφάλου γίνεται στο παρασκήνιο, κι αυτό είναι καλό, επειδή το συνειδητό μυαλό σας -- πώς να το πούμε ευγενικά; -- αποσπάται εύκολα. Είναι καλό που δεν χρειάζεται να θυμάστε ν' ανασαίνετε όταν αφαιρείστε λόγω μιας ταινίας. Δεν ξεχνάτε να περπατάτε επειδή σκέφτεστε τι να φάτε για βραδινό.
1:52 Ο εγκέφαλός σας έχει δική του αντίληψη για το πόσο πρέπει να ζυγίζετε, ασχέτως τι πιστεύετε εσείς συνειδητά. Αυτό ονομάζεται σημείο αναφοράς είναι όμως παραπλανητικός ο όρος, επειδή στην πραγματικότητα είναι ένα εύρος τεσσεράμισι έως επτά κιλών. Μπορείτε με επιλογές του τρόπου ζωής σας ν' αλλάξετε το βάρος σας πάνω ή κάτω, μέσα σε αυτό το εύρος, αλλά είναι πολύ-πολύ δύσκολο να παραμείνετε έξω από αυτό. Στον υποθάλαμο, το τμήμα του εγκεφάλου που ρυθμίζει το σωματικό βάρος,υπάρχουν πάνω από μια ντουζίνα χημικά σήματα που λένε στο σώμα να πάρει βάρος, και πάνω από άλλη μια ντουζίνα που του λένε να το χάσει, και το σύστημα λειτουργεί σαν θερμοστάτης, καθώς ανταποκρίνεται σε σήματα του σώματος ρυθμίζοντας την πείνα, τη δραστηριότητα και τον μεταβολισμό,ώστε να κρατά σταθερό το βάρος καθώς οι συνθήκες αλλάζουν. Αυτό κάνει και ο θερμοστάτης, σωστά;Κρατά σταθερή τη θερμοκρασία στο σπίτι σας καθώς ο καιρός έξω αλλάζει. Μπορείτε να δοκιμάσετε ν' αλλάξετε την θερμοκρασία μέσα στο σπίτι, ανοίγοντας ένα παράθυρο το χειμώνα, αλλά αυτό δεν θ' αλλάξει τη ρύθμιση του θερμοστάτη, που θα ανταποκριθεί αυξάνοντας τη θερμοκρασία για να ζεστάνει ξανά το σπίτι. Ο εγκέφαλός σας λειτουργεί ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, αντιδρώντας στην απώλεια βάρους με τη χρήση ισχυρών εργαλείων που ωθούν το σώμα να επιστρέψει σε αυτό που θεωρεί φυσιολογικό.Εάν χάσετε πολλά κιλά, ο εγκέφαλός σας αντιδρά σαν να λιμοκτονείτε, κι όπως κι αν ξεκινήσατε, αδύνατοι ή χοντροί, η ανταπόκρισή του είναι ακριβώς η ίδια. Θα θέλαμε πολύ να πιστέψουμε πως ο εγκέφαλός σας μπορεί να σας πει εάν πρέπει να χάσετε βάρος ή όχι, αλλά δεν μπορεί. Εάν χάσετε πολύ βάρος, θα πεινάτε, και οι μύες σας θα καίνε λιγότερη ενέργεια. Η Δρ. Ρούντι Λέιβελ του Πανεπιστημίου Κολούμπια ανακάλυψε πως αυτοί που έχουν χάσει 10% του βάρους τους, καίνε 250 με 400 θερμίδες λιγότερες επειδή ο μεταβολισμός τους καταστέλλεται. Μιλάμε για πολύ φαγητό. Σημαίνει πως αυτός που επιτυγχάνει το επιθυμητό βάρος πρέπει για πάντα να τρώει τόση λιγότερη ποσότητα από κάποιον που έχει το ίδιο βάρος αλλά ήταν πάντοτε λεπτός.
4:06 Από την εξελικτική σκοπιά, η αντίσταση του σώματός σας στην απώλεια βάρους, έχει νόημα. Όταν το φαγητό ήταν λιγοστό, η επιβίωση των προγόνων μας εξαρτώταν από την εξοικονόμηση ενέργειας, και η ανάκτηση του βάρους όταν η τροφή ήταν διαθέσιμη θα τους προστάτευε από την επόμενη έλλειψη. Κατά τη πορεία της ανθρώπινης ιστορίας, η πείνα ήταν πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα από την υπερκατανάλωση τροφής. Αυτό εξηγεί ένα πολύ λυπηρό γεγονός: Το σημείο αναφοράς μπορεί να αυξηθεί, αλλά σπάνια μπορεί να ελαττωθεί. Αν η μητέρα σας σάς είπε πως η ζωή δεν είναι δίκαιη, σε κάτι τέτοιο αναφερόταν.(Γέλια) Η επιτυχής δίαιτα δεν ελαττώνει το σημείο αναφοράς. Ακόμη κι αν παραμείνετε αδύνατοι επί επτά χρόνια ο εγκέφαλός σας προσπαθεί ν' ανακτήσει το χαμένο βάρος. Αν αυτή η απώλεια βάρους οφειλόταν σε παρατεταμένο λιμό αυτή θα ήταν μια λογική απόκριση. Στους μοντέρνους καιρούς μας, των φαστφουντάδικων, δεν λειτουργεί και τόσο καλά για πολλούς από εμάς. Αυτή η διαφορά μεταξύ του προγονικού μας παρελθόντος και της παρούσας αφθονίας μας είναι ο λόγος που ο Δρ. Γιόνι Φρίντχοφτου Πανεπιστημίου της Οτάβα θα ήθελε να μεταφέρει κάποιους από τους ασθενείς του, στην εποχή που το φαγητό δεν ήταν άφθονο, και είναι επίσης ο λόγος που η αλλαγή του διατροφικού περιβάλλοντοςπρόκειται να γίνει η αποτελεσματικότερη λύση κατά της παχυσαρκίας.
5:37 Δυστυχώς μια παροδική αύξηση του βάρους μπορεί να γίνει μόνιμη. Εάν παραμείνετε σε αυξημένο βάρος για πολύ καιρό, πιθανότατα ζήτημα ετών για τους περισσότερους από εμάς, ο εγκέφαλός σας μπορεί ν' αποφασίσει πως αυτό είναι το νέο φυσιολογικό.
5:52 Οι ψυχολόγοι κατατάσσουν τους τρώγοντες σε δύο ομάδες, αυτούς που βασίζονται στην πείνα τους κι αυτούς που προσπαθούν να ελέγξουν ό,τι τρώνε με τη δύναμη της θέλησης, όπως οι περισσότεροι που κάνουν δίαιτα. Ας τους ονομάσουμε «διαισθητικούς» και «εγκρατείς». Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι πως οι διαισθητικοί είναι λιγότερο πιθανό να είναι υπέρβαροι, και ξοδεύουν λιγότερο χρόνο να σκέπτονται για το φαγητό. Οι εγκρατείς είναι πιο ευάλωτοι στην υπερκατανάλωση τροφής σε συνδυασμό με την διαφήμιση, τις μεγάλες μερίδες και τους ελεύθερους μπουφέδες. Mια μικρή απόλαυση, όπως μια μπάλα παγωτό, είναι πιθανότερο να οδηγήσει σε μεγάλες παρασπονδίες στους εγκρατείς. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε αυτόν τον κύκλο δίαιτας και κραιπάλης. Πολλές μακροχρόνιες μελέτες έχουν δείξει πως τα κορίτσια που κάνουν δίαιτα στα πρώτα χρόνια της εφηβείας έχουν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να γίνουν υπέρβαρα πέντε χρόνια αργότερα, ακόμη κι αν ξεκίνησαν από φυσιολογικό βάρος,και όλες οι μελέτες έδειξαν πως οι ίδιοι παράγοντες που προέβλεψαν την αύξηση βάρους προέβλεψαν και την ανάπτυξη των διατροφικών διαταραχών. Ο άλλος παράγοντας παρεμπιπτόντως, για όσους από εσάς είναι γονείς, ήταν τα πειράγματα από μέλη της οικογένειας για το βάρος τους. Γι' αυτό μην το κάνετε αυτό. (Γέλια)
7:26 Άφησα σχεδόν όλα τα γραφήματά μου στο σπίτι, αλλά δεν μπορούσα ν' αντίσταθώ σε αυτό εδώ, γιατί είμαι σπασικλάκι κι έτσι μ' αρέσει. (Γέλια) Αυτή είναι μια μελέτη για τον κίνδυνο θανάτου σε μια περίοδο δεκατεσσάρων ετών με βάση τέσσερις υγιεινές συνήθειες: Την κατανάλωση αρκετών φρούτων και λαχανικών, άσκηση τρεις φορές την εβδομάδα, όχι κάπνισμα, και περιορισμένη λήψη αλκοόλ. Ας ξεκινήσουμε από τους ανθρώπους που είχαν φυσιολογικό βάρος στην έρευνα. Το ύψος των ράβδων, αποτυπώνει τον κίνδυνο θανάτου, κι αυτοί οι αριθμοί, μηδέν, ένα, δύο, τρία, τέσσερα, στον οριζόντιο άξονα είναι ο αριθμός των υγιεινών συνηθειών που είχε το άτομο. Όπως ήταν αναμενόμενο, όσο πιο υγιεινός ο τρόπος ζωής, τόσο λιγότερες πιθανότητες είχαν τα άτομα, να πεθάνουν κατά τη διάρκεια της μελέτης. Ας δούμε τώρα τι συμβαίνει με τα άτομα που είναι υπέρβαρα. Αυτοί που δεν είχαν καμία υγιεινή συνήθεια είχαν υψηλότερο κίνδυνο να πεθάνουν. Η προσθήκη έστω μίας υγιεινής συνήθειας φέρνει τους υπέρβαρους πίσω στο φυσιολογικό εύρος. Για τους παχύσαρκους με καμία υγιεινή συνήθεια, ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος, επτά φορές μεγαλύτερος από τις υγιέστερες ομάδες της μελέτης. Αλλά ο υγιεινός τρόπος ζωής, βοηθάει και τους παχύσαρκους. Μάλιστα, αν κοιτάξετε μόνο την ομάδα με τις τέσσερις υγιεινές συνήθειες, θα δείτε πως το βάρος παίζει πολύ μικρό ρόλο. Μπορείτε να έχετε τον έλεγχο της υγείας σας έχοντας τον έλεγχο του τρόπου ζωής σας, ακόμη κι αν δεν μπορείτε να χάσετε βάρος χωρίς να το ξαναπάρετε.
8:47Οι δίαιτες δεν έχουν μεγάλη αξιοπιστία. Πέντε χρόνια μετά από μια δίαιτα, οι περισσότεροι έχουν πάρει ξανά το ίδιο βάρος. Το 40% εξ' αυτών, έχει πάρει ακόμα περισσότερο. Αν το καλοσκεφτείτε, το τυπικό αποτέλεσμα της δίαιτας είναι ότι έχετε περισσότερες πιθανότητες να πάρετε βάρος μακροπρόθεσμα, παρά να το χάσετε.
9:07 Αν σας έχω πείσει πως η δίαιτα μπορεί να είναι πρόβλημα, η επόμενη ερώτηση είναι τι μπορεί να γίνει γι' αυτό; Η απάντησή μου είναι μια λέξη: Σύνεση. Δεν λέω ν' αρχίσετε διαλογισμό ή γιόγκα. Μιλάω για προσεκτική διατροφή: Να μάθουμε να κατανοούμε τα σήματα του σώματός μας ώστε να τρώμε όταν πεινάμε και να σταματάμε όταν χορταίνουμε, επειδή πολύ βάρος συσσωρεύεται επειδή τρώμε όταν δεν πεινάμε. Πώς το κάνουμε αυτό; Δώστε στον εαυτό σας την άδεια να τρώει όσο θέλει, κι έπειτα ψάξτε να βρείτε τι κάνει το σώμα σας να αισθάνεται καλά. Φάτε τακτά γεύματα, χωρίς περισπασμούς. Σκεφτείτε πώς αισθάνεται το σώμα σας όταν αρχίζετε να τρώτε κι όταν σταματάτε, κι αφήστε την πείνα σας ν' αποφασίσει πότε πρέπει να τελειώσετε. Μου πήρε ένα χρόνο περίπου να το μάθω αυτό, αλλά άξιζε τον κόπο. Είμαι πολύ πιο χαλαρή σε σχέση με το φαγητό απ' όσο ήμουν ποτέ στη ζωή μου. Συχνά, δεν το σκέφτομαι καθόλου. Ξεχνάω πως έχουμε σοκολάτα στο σπίτι. Είναι σαν να κατέλαβαν το μυαλό μου εξωγήινοι. Είναι απλά εντελώς διαφορετικό. Πρέπει να πω πως αυτή η προσέγγιση προς τη διατροφή δεν θα σας κάνει να χάσετε βάρος εκτός αν τρώτε συχνά όταν δεν είστε πεινασμένοι, πάντως οι γιατροί δεν ξέρουν κάποια προσέγγιση που να οδηγεί σε σημαντική απώλεια βάρους για τους περισσότερους ανθρώπους γι' αυτό πολλοί άνθρωποι επικεντρώνονται τώρα στην πρόληψη της αύξησης του βάρουςαντί να προωθούν την απώλεια βάρους. Ας το παραδεχτούμε: Αν οι δίαιτες λειτουργούσαν θα ήμασταν ήδη όλοι αδύνατοι. (Γέλια) Γιατί συνεχίζουμε να κάνουμε το ίδιο πράγμα περιμένοντας διαφορετικά αποτελέσματα; Οι δίαιτες μπορεί να φαίνονται ακίνδυνες, αλλά στην πραγματικότητα δημιουργούν παράπλευρες βλάβες. Το χειρότερο είναι πως καταστρέφουν ζωές: Η εμμονή με το βάρος οδηγεί σε διατροφικές διαταραχές, ειδικά στα νέα παιδιά. Στις ΗΠΑ, το 80% των δεκάχρονων κοριτσιών λένε πως έχουν κάνει δίαιτα. Οι κόρες μας έχουν μάθει να μετρούν την αξία τους σε λάθος κλίμακα. Ακόμη και με τις καλύτερες προοπτικές, η δίαιτα είναι χάσιμο χρόνου και ενέργειας. Απαιτεί θέληση την οποία θα μπορούσατε να χρησιμοποιείτε για να βοηθήσετε τα παιδιά σας με τα μαθήματά τους ή για να τελειώσετε εκείνη τη σημαντική εργασία, και μια που η δύναμη της θέλησης είναι πεπερασμένη, κάθε στρατηγική που βασίζεται στη συνεχή χρήση της είναι λίγο-πολύ καταδικασμένη τελικά να αποτύχει, όταν η προσοχή σας στρέφεται σε κάτι άλλο.
11:54 Επιτρέψτε μου να σας αφήσω με μια τελευταία σκέψη. Τι θα συνέβαινε αν λέγαμε σε όλα εκείνα τα κορίτσια που κάνουν δίαιτα πως είναι θεμιτό να τρώνε όταν πεινούν; Τι θα συνέβαινε εάν τις μαθαίναμε να συνεργάζονται με την όρεξή τους αντί να την φοβούνται; Νομίζω πως οι περισσότερες θα ήταν πιο ευτυχισμένες και πιο υγιείς και ως ενήλικες, πολλές από αυτές θα ήταν πιθανότατα πιο λεπτές. Μακάρι να μου το είχε πει κάποιος αυτό όταν ήμουν δεκατριών ετών.
12:23 Ευχαριστώ.
12:25 (Χειροκρότημα)
