Πώς να ερμηνεύσεις/ εξηγήσεις, με όπλο τον ορθολογιστικό ντετερμινισμό,
...το γιατί σ' ένα λιβάδι το μοναχικό κυπαρίσσι φύτρωσε «εκεί ακριβώς» που βρίσκεται και όχι ελάχιστα μέτρα παραπέρα;
...το συγκεκριμένο τρόπο που κομματιάστηκε ένα συγκεκριμένο κομμάτι γυαλί από το κτύπημα μιας πέτρας; Όσες «επαναλήψεις» (πείραμα) και αν κάνεις αφήνοντας ένα κομμάτι πέτρα από ένα ορισμένο ύψος να πέσει σε «συγκεκριμένων» διαστάσεων και ίδιας σύστασης κομμάτια γυαλιά, πάντα ο τρόπος σπασίματος θα είναι διαφορετικός.
...το γιατί το τρίτο μέρος του τρίτου κουαρτέτου του ο Νίκος Σκαλκώττας το ξεκινάει με μια ταυτοφωνία των τεσσάρων εγχόρδων;
Η φύση γύρω μας πάντα έβρισκε τον τρόπο να μας ακυρώνει το οποιοδήποτε πλαίσιο αυστηρής αιτιοκρατίας (ντετερμινισμό) θέλαμε να της επιβάλουμε και μας έχει πείσει πλέον ότι, το τυχαίο (αλλά όχι και ανορθολογικό!), παίζει πρωτεύοντα ρόλο στις, με βάση τις πιθανότητες και όχι τη βεβαιότητα, επιλογές της. Επιλογές που, με τον τρόπο αυτό, αποκτούν μια αξεπέραστη μοναδικότητα στη μονόδρομη (αλλά όχι γραμμική) ροή του χρόνου.
Η ψυχική ευφορία του ανθρώπου (που σχετίζεται με το πώς επηρεάζονται οι νευρώνες του εγκεφάλου μας από τις, σε μορφή ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, πληροφορίες που μεταφέρουν, σε αυτόν, τα νεύρα μας) μπροστά στη θέαση/ ακρόαση (κλπ, για να μην εξαιρέσουμε καμία αίσθηση) ενός όμορφου έργου τέχνης έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την κλασσική νευτώνεια και απόλυτα ντετερμινιστική φυσική του κόσμου των άβουλων σωματιδίων. Την τόσο «ξένη» με τον κόσμο που βλέπουμε γύρω μας.
Δεν είναι καθόλου σίγουρο το αν ποτέ θα μπορέσουμε να μάθουμε το «πώς» προέκυψε ο κόσμος (1). Αυτό όμως που είναι σίγουρο είναι ότι η ίδια η φύση φρόντισε, από το ξεπήδημά της κιόλας, να διασφαλίσει ότι «κάποτε» δε θα υπάρχει παρά ένας νεκρός κόσμος χωρίς καμία ροή πληροφορίας (θερμικός θάνατος).
Ο δεύτερος νόμος της θερμοδυναμικής (2) είναι αμείλικτος. Ευτυχώς όμως ο κόσμος μας δεν είναι απόλυτα ντετερμινιστικός και το χάος, αφού εκμεταλλεύτηκε την προνομιακή θέση της γαίας δίπλα σε αυτή την τεράστια πηγή ενέργειας και παραγωγής εντροπίας, τον ήλιο, κατάφερε να ελαττώσει την αταξία και την εντροπία στον πλανήτη μας (3) και να δημιουργήσει την υπέροχη αυτή διαδικασία που λέγεται «ζωή στη γη»!
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο φαντάζει ανόητη κάθε προσπάθεια περιχαράκωσης των εκπροσώπων της φιλοσοφίας, της επιστήμης και της τέχνης στο αντικείμενό τους και της απαξίωσης των υπολοίπων. Η ιστορία έχει δείξει πως οι ιδέες της φιλοσοφίας αποτέλεσαν κίνητρο για τον τεχνίτη και αίτιο για τον επιστήμονα, τα πορίσματα και οι ανακαλύψεις της επιστήμης παρείχαν εργαλεία στον τεχνίτη και ερωτήματα στο φιλόσοφο και μέσα από δημιουργίες του τεχνίτη οι υπόλοιποι δυο άντλησαν ιδέες. Και φυσικά όλοι μαζί επηρέασαν και επηρεάστηκαν από τις περιρρέουσες κοινωνικές συνθήκες, γεγονότα και εξελίξεις. Ο «αναχωρητισμός» και η «περιχαράκωση» δεν είναι «πολιτισμός» και σε κάθε περίπτωση είναι κάτι ξένο προς τη φύση.
(1) Το «γιατί» μάλλον αντιεπιστημονικό και αδιάφορο μου ακούγεται και, σε κάθε περίπτωση, δε μας προσφέρει κάτι πλην ίσως από έναν πλάγιο τρόπο να παραιτηθούμε από την έρευνα μετατοπίζοντας τα αίτια της ύπαρξης του Είναι και του Γίγνεσθαί σε κάποιο υπέρτατο ον, όπου και πάλι βέβαια τα «γιατί» δεν πρόκειται να απαντηθούν...
(2) Σύμφωνα με το δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής, σε κάθε διεργασία που συμβαίνει σε ένα κλειστό σύστημα (σ.σ δηλαδή ένα σύστημα που δεν ανταλλάσσει ύλη/ ενέργεια με τον περιβάλλοντα χώρο. Ουσιαστικά βέβαια το μόνο απόλυτα κλειστό σύστημα που υπάρχει είναι το ίδιο το σύμπαν!) η συνολική αταξία του (που εκφράζεται από το φυσικό μέγεθος της εντροπίας) αυξάνεται. Θα πρέπει επίσης να τονίσουμε πως ο εν λόγω νόμος είναι και ο μόνος από τον οποίο καθορίζεται η ροή του χρόνου στο σύμπαν.
(3) Αυτό δεν παραβιάζει το δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής καθόσον η παραγόμενη εντροπία, από τη θερμοπυρηνική σύντηξη του υδρογόνου, στο κέντρο του ήλιου είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από τη μείωσή της στη γαία. Εξάλλου ο νόμος αυτός αναφέρεται στην αύξηση της εντροπίας συνολικά στο σύμπαν και δεν απαγορεύει την μείωσή της σε κάποιο μη απομονωμένο σύστημα, αρκεί βέβαια η συνολική εντροπία να αυξάνεται!
Γλωσσάρι.
Φιλοσοφία: Είναι το σύνολο των ερωτημάτων, των στοχασμών και των ερευνών με βάση το λόγο ή/ ή και τις αισθήσεις που σχετίζονται με το είναι και το γίγνεσθαι του κόσμου και τη θέση του ανθρώπου σε αυτόν.
Επιστήμη: Ένα σύνολο γνώσεων, δομημένο ορθολογικά, σχετικών με μια κατηγορία γεγονότων, φαινομένων ή στοιχείων του φυσικού κόσμου που διέπονται από νόμους πειραματικά επαληθεύσιμους.
Χάος: 1) Η αρχέγονη κατάσταση του κόσμου. 2) Η κατάσταση ενός συστήματος στο οποίο επικρατεί μεγάλη σύγχυση. 3) Άβυσσος. 4) Το άπειρο(;) σύμπαν.
Θεωρία του χάους: Θεωρία που ασχολείται με τα μη γραμμικά συστήματα και μελετά την εξέλιξή τους, τη συμπεριφορά τους σε συνθήκες κυρίως μακριά από την ισορροπία (και την πιθανότητα παραγωγής τάξης = κανονικότητες) και την ευαισθησία τους στις αρχικές συνθήκες.
Τέχνη: Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που χρησιμοποιεί (τα) δεδομένα της γνώσης στην πραγμάτωση κάποιου σκοπού. Ο ορισμός αυτός βέβαια αναφέρεται γενικά στην έννοια της τέχνης ως το αντικείμενο με το οποίο ασχολείται ένας τεχνίτης. Στο παρόν κείμενο όμως, αναφερόμαστε μόνο στο κομμάτι των λεγόμενων καλών τεχνών (ζωγραφική, γλυπτική), τη μουσική, την ποίηση κλπ.
