Κεφάλαιο ΜΖ'
Επειδή και η διάνοια με την οποία ο νους θεωρητικά μεταβαίνει από ένα νόημα σε άλλο και κάνει τους συλλογισμούς του ονομάζεται λόγος διανοητικός, γι αυτό και η θεωρία και μελέτη όταν γίνεται με τον παρόμοιο διανοητικό λόγο στα θεία και πνευματικά νοήματα, από τους πατέρες θεωρείται ως προσευχή (87), και όταν στο τέλος της παρόμοιας μελέτης ζητήσουμε από τον Θεό να μας δώση κάποια χάρι και αρετή που επιθυμούμε, με την δύναμι των νοημάτων εκείνων που μελετήσαμε. Γιατί κατά κάποιον τρόπο η μεταβατική εκείνη κίνησις του νού και θεωρία και μάλιστα αυτή που γίνεται με κάποια κατάνυξι και με τα θεοφιλή πάθη της καρδιάς, είναι νοητή φωνή και προσευχή, την οποία ο Κύριος που είναι ο πρώτος Νους και ποιητής των νόων. Γι αυτό και συ, θέλοντας να προσευχηθής για κάποιο διάστημα χρονικό, για παράδειγμα για μισή ώρα ή για μία ή και περισσότερη ώρα, μπορείς να προσθέσης στην προσευχή σου και μια μελέτη πνευματική, όπως η ζωή και το πάθος του Ιησού Χριστού, αναφέροντας και καταθέτοντας πάντοτε τις πράξεις του στην αρετή εκείνη που εσύ ζητείς και επιθυμείς· όπως, για παράδειγμα, αν επιθυμής και θέλης να λάβης την αρετή της υπομονής, θα μελετήσης κάπως το Μυστήριο της Μαστιγώσεως και του δαρμού του Κυρίου με τον εξής τρόπο:
Α΄) Ότι μετά την εντολή του Πιλάτου στάθηκε ο Ιησούς στον καθωρισμένο τόπο κατασυρμένος από τους υπηρέτες της αδικίας με κραυγές και εμπαιγμούς για να τον μαστιγώσουν.
Β΄) Ότι παρέμεινε γυμνωμένος από αυτούς που ήσαν πολύ λυσσασμένοι και έμειναν οι καθαρώτατες αυτές Σάρκες ολόγυμνες και ασκέπαστες.
Γ΄) Ότι τα χέρια του που δεν έφταιξαν ποτέ, σφίχθηκαν με σκληρό σχοινί και παρέμειναν δεμένα στο στύλο.
Δ΄) Ότι το σώμα του παρέμεινε καταπληγωμένο και καταξεσχισμένο από τις μαστιγώσεις και τους δαρμούς, και έτσι σαν ποτάμι έτρεξε κατά γης το θεϊκό του Αίμα.
Ε΄) Ότι οι δαρμοί, προστιθέμενοι ο ένας στον άλλο και στον ίδιο τόπο, τον καταξέσχισαν και έτσι χειροτέρεψαν και ερεθίσθηκαν περισσότερο οι πληγές του, που προηγουμένως υπήρχαν στα Άχραντα Μέλη του (88).
Αυτές οι μελέτες ή και άλλες παρόμοιες κατά πρώτον θα κάνουν τις εσωτερικές διαθέσεις της ψυχής σου να αισθάνωνται όσο το δυνατόν πιο ζωντανά τις πικρότατες ανησυχίες και τα σκληρά βάσανα που υπέφερε ο Αγαπητός σου Κύριος σε όλα τα μέρη του αγιωτάτου Σώματός του, και σε όλα μαζί· και στη συνέχεια, θα σου δώσουν την διάθεσι να αποκτήσης την υπομονή. Μετά από τις εξωτερικές πληγές του Σώματος, πέρασε στην αγιωτάτη Ψυχή του και σκέψου, όσο μπορείς και όσο μπορεί να χωρέση ο νους σου, την υπομονή και την πραότητα με τις οποίες υπέφερε τόσες θλίψεις, χωρίς να χορτάση ποτέ την δίψα που είχε για να υποφέρη περισσότερα και μεγαλύτερα βάσανα για την δόξα του Πατρός του και για την δική σου ευεργεσία.
Κατόπιν σκέψου ότι ο ίδιος υποφέρει από μία ζωντανή επιθυμία στο να θέλης και συ να υποφέρης την δοκιμασία που έχεις· και ότι παρακαλεί τον Πατέρα του, για να δώση και σε σένα την χάρι, για να σηκώσης με υπομονή τον σταυρό και την θλίψι που βασανίζει εσένα και κάθε άλλον άνθρωπο. Έτσι γι αυτές τις μελέτες και τις θεωρίες, θέλησε και συ να υποφέρης με μία καρδιά υπομονετική το κάθε τι. Και κατόπιν, στρέφοντας το νού σου στον ουράνιο Πατέρα, ευχαρίστησέ τον που μόνον για την δική σου αγάπη έστειλε στον κόσμο τον Μονογενή του Υιό, να υποφέρη τόσα σκληρά βάσανα και παρακαλεί συνέχεια για σένα· έπειτα ζήτησέ του την αρετή της υπομονής με την δύναμι των έργων και παρακλήσεων του Υιού του.
