(που προξενούν την απόκτησι των αρετών και περισσότερο εκείνες που φέρνουν περισσότερες δυσκολίες)
Κεφάλαιο ΛΘ'
Δεν πρέπει, αγαπητέ, με κανένα τρόπο, να αποφεύγης εκείνα, που γίνονται αφορμές, για να αποκτήσης τις αρετές. Αλλά αντίθετα, πρέπει να τα δέχεσαι πάντα με χαρά, αμέσως μόλις σου παρουσιασθούν και να θεωρής έντιμα πλέον και αγαπητά εκείνα, που είναι στην αίσθησί σου περισσότερο αηδιαστικά και ανόρεκτα. Και αυτό θα το πετύχης, με την βοήθεια του Θεού, αν τυπώσης καλά στον νού σου τις ακόλουθες σκέψεις.
Πρώτα πρέπει να σκεφθής, ότι οι αφορμές είναι όργανα ανάλογα μάλιστα και αναγκαία, για να αποκτήσης τις αρετές. Οπότε, όταν εσύ ζητάς τις αρετές από τον Θεό, επόμενο είναι να ζητάς ακόμη και τα όργανα και τις αφορμές τους· αλλιώς, η προσευχή σου είναι μάταιη και μόνο γίνεται για να πειράζης τον Θεό. Γιατί, ο Θεός δεν συνηθίζει ποτέ να δίνη την αρετή της υπομονής χωρίς τις θλίψεις, οι οποίες είναι οι αφορμές και τα όργανα της υπομονής· ούτε την ταπείνωσι, χωρίς τις περιφρονήσεις και ατιμίες· το ίδιο και όλες τις άλλες αρετές.
Γι αυτό, πρέπει να μας είναι τόσο περισσότερο αρεστά και αγαπητά τα όργανα αυτά και οι αφορμές των αρετών, όσο είναι περισσότερο κοπιαστικές. Γιατί οι πράξεις, που κάνουμε σε αυτές τις αφορμές που μας συμβαίνουν, είναι γενναιότερες και δυνατώτερες και πλέον ευκολώτερα και γρηγορώτερα μας ανοίγουν τον δρόμο της αρετής. Δεν πρέπει όμως να ασκούμαστε μόνο στις μεγάλες αφορμές και αντιθέσεις που μας τυχαίνουν, αλλά ακόμη και στις μικρές· για παράδειγμα, δεν πρέπει μόνο να υπομένουμε τα χτυπήματα ή τις βρισιές που μας τυχαίνουν, αλλά πρέπει να υποένουμε και το βαρύ βλέμμα και σχήμα που θα μας κάνη κάποιος ή τον ψυχρό λόγο που θα μας πή (76). Γιατί οι πράξεις που γίνονται στις μικρές αυτές αφορές, συμβαίνουν συχνότερα και στη συνέχεια μας κάνουν να συνηθίζουμε να υπομένουμε ευκολώτερα και τις μεγάλες.
Δεύτερον, να σκεφθής, ότι όλα εκείνα που μας συμβαίνουν, προέρχονται από τον Θεό προς ωφέλειά μας και για να βγάλουμε εμείς καρπό από αυτά. Και αν μερικά από αυτά, καθότι είναι ελλείψεις δικές μας ή άλλων, δεν μπορεί κάποιος να πή ότι προέρχονται από τον Θεό (ο οποίος δεν θέλει την αμαρτία)· όμως, λέγονται Πως είναι του Θεού, μολονότι αυτός παραχώρησε να γίνουν και γιατί μολονότι μπορούσε να τα εμποδίση, δεν τα εμποδίζει. Ακόμη όλες οι θλίψεις και τα βάσανα, που ας έρχονται ή από έλλειψι δική μας ή από κακία άλλων, λέγονται Πως είναι από τον Θεό και του Θεού· γιατί θέλει να τα παθαίνουμε και να βασανιζώμαστε, για εκείνο το καλό της αρετής, που μπορούμε να κερδίσουμε από αυτά και για άλλες κρίσεις του Θεού, που μας είναι ακατανόητες βέβαια, όμως δίκαιες και εύλογες, καθώς λέει ο άγιος Αυγουστίνος (βλέπε και στο μα΄ κεφάλαιο).
Οπότε, εμείς βέβαιοι όντες ότι ο Θεός θέλει να υποφέρουμε θεληματικά κάθε είδους ενόχλησι, που προέρχεται από άλλους ή από δικά μας άδικα έργα, το να λέγουμε (όπως πολλοί με πρόφασι της ανυπομονησίας τους λέγουν), Πως ο Θεός δεν θέλει, μάλιστα συγχαίνεται τα κακά που γίνονται, δεν είναι άλλο, παρά το να σκεπάζουμε τα σφάλματά μας με μία μάταιη πρόφασι και να αποστρεφώμαστε το σταυρό των θλίψεων, τον οποίο δεν μπορούμε να αρνηθούμε Πως είναι αρεστός στο Θεό και Πως αυτός ο ίδιος προστάζει να τον σηκώνουμε· μάλιστα λέω, Πως ο Θεός περισσότερο αγαπά να υποφέρουμε εμείς εκείνες τις δοκιμασίες, που προέρχονται από την πονηρία των ανθρώπων, και, μάλιστα, εκείνων, που είναι ευεργετημένοι από εμάς, παρά εκείνα τα βάσανα που προέρχονται από άλλα λυπηρά γεγονότα. Γιατί, φυσικά η υπερήφανη φύσις μας, περισσότερο καταστέλλεται και ταπεινώνεται από εκείνα· και επίπλεον υποφέροντας αυτά θεληματικά, θεραπεύουμε και δοξάζουμε υπερβολικά τον Θεό μας, με το να συνεργαζώμαστε μαζί του σε ένα θαυμάσιο έργο, στο οποίο πάρα πολύ λάμπει η ανέκφραστη αγαθότητα και η παντοδυναμία του. Και αυτό είναι, το να βγάζουμε από το θανάσιμο φαρμάκι της αμαρτίας, γλυκύτατο καρπό και μέλι αρετής και κάλους.
Γι αυτό, μόλις δη ο Θεός ότι έχουμε αληθινά ζωντανή και θερμή επιθυμία και ότι τον παρακαλούμε όπως πρέπει, για μία τέτοιου είδους ένδοξη απόκτησι του καλού, μας ετοιμάζει το ποτήριο των σφοδρότερων και δυνατωτέρων πειρασμών και τις πλέον σκληρότερες αφορμές, για να τις δεχθούμε σε κατάλληλο καιρό. Οπότε, εμείς γνωρίζοντας την αγάπη του προς εμάς και το δικό μας συμφέρον, πρέπει με κλεισμένα μάτια να το δεχώμαστε με χαρά και να το πίνουμε όλο έως στο βάθος, πρόθυμα και με ασφάλεια· επειδή είναι ιατρικό, που δόθηκε από χέρι που δεν μπορεί να κάνη λάθος και αποτελείται από βότανα, τόσο πιο ωφέλιμα στην ψυχή, όσο πικρά είναι από μόνα τους.
