Η ερμηνεία και οι εφαρμογές του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο ποικίλλουν από κοινότητα σε κοινότητα. Οι επίσημοι κανόνες αναφέρονται και περιγράφονται αναλυτικά στo έγγραφο IETF RFC 1855,[1] που συνέταξε η ομάδα Responsible Use of the Network (RUN).
Ορισμός και συνθήκες ανάπτυξης
Ο Γιώργος Φρίγκας στο βιβλίο του «Διαφήμιση και Μάρκετινγκ στο Διαδίκτυο» αναφερόμενος στον Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο δίνει την εξής περιγραφή: «Εθιμικοί κανόνες καλής συμπεριφοράς μεταξύ των χρηστών του Διαδικτύου, η τήρηση των οποίων είναι απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία του».Η διαμόρφωση του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο προηγείται της δημιουργίας του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web). Στα πρώτα χρόνια του Διαδικτύου, όταν η επικοινωνία μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς φορείς αποτελούσε μία από τις κύριες χρήσεις του Διαδικτύου, η δημοσίευση εμπορικών μηνυμάτων θεωρούνταν απρέπεια. Αυτό οδήγησε στην θέσπιση των πρώτων κοινών κανόνων συμπεριφοράς ανάμεσα στις κοινότητες. Η πρώτη αναφορά στον όρο «netiquette» χρονολογείται τουλάχιστον από το 1983, όπως αποδεικνύεται από τις δημοσιεύσεις στη σατιρική στήλη «Dear Emily Postnews».
Ο διαρκώς αυξανόμενος αριθμός νέων, μη τεχνικά καταρτισμένων χρηστών στο Διαδίκτυο, η ανταλλαγή μεγάλου όγκου πληροφοριών και δεδομένων και η δυνατότητα επιλογής της ανωνυμίας διεύρυναν τη χρήση και τις εφαρμογές του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο. Σημαντικός παράγοντας στην καθιέρωση επιπλέον κανόνων απετέλεσε και η απουσία μη λεκτικών μηνυμάτων (π.χ. εκφράσεις προσώπου, τόνος φωνής) στον ηλεκτρονικό γραπτό λόγο, που συχνά οδηγεί σε παρερμήνευση του κειμένου και της πρόθεσης του αποστολέα.
Σήμερα, πολλοί από τους θεμελιώδεις κανόνες δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο παραμένουν σε χρήση, ενώ βάσει αυτών οργανισμοί και δημοφιλείς ιστοσελίδες δημιούργησαν τη δική τους πολιτική δεοντολογικής συμπεριφοράς. Ωστόσο, υπάρχουν και ορισμένες επιχειρήσεις, κοινότητες ή ιστοσελίδες που δεν συμμορφώνονται και προβαίνουν σε παραβίαση του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο.
Εφαρμογές
Οι κανόνες του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο αναγνωρίζονται σε όλες τις δημοφιλείς μορφές ηλεκτρονικής επικοινωνίας, όπως είναι τα Άμεσα Μηνύματα (Instant Messaging), το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail), τα ιστολόγια (blogs), οι ηλεκτρονικές λίστες (mailing lists), οι ομάδες συζήτησης (discussion forums) και τα κανάλια συζητήσεων (chat rooms).Βασικοί κανόνες
Οι κανόνες του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο διαφέρουν από κοινότητα σε κοινότητα και τροποποιούνται ανάλογα με τη φύση του μέσου επικοινωνίας. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι κοινοί κανόνες (γενικοί και ειδικοί) που αναφέρονται σε πρότυπα αποδεκτής συμπεριφοράς, σε θέματα ιδιωτικότητας και σε ζητήματα σωστής σύνταξης του ηλεκτρονικού γραπτού λόγου.Ενδεικτικά, οι πιο γνωστοί γενικοί κανόνες αναφέρονται στην τήρηση μίας μετριοπαθούς στάσης κατά την ηλεκτρονική επικοινωνία, στο σεβασμό του ιδιωτικού χώρου και χρόνου του συνομιλητή μας, στη σωστή διαχείριση της ανωνυμίας μας, στην αποφυγή προσωπικών προστριβών και στη συγκαταβατικότητα προς άλλους χρήστες. Συγκεκριμένα για τον τελευταίο κανόνα, η Virginia Shea στο βιβλίο της «Netiquette» αναφέρει ότι πρέπει να είμαστε ευγενικοί όταν ο συνομιλητής μας κάνει λάθος και ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν προβαίνουμε σε διορθώσεις σε σχόλια άλλων προσώπων.
Για την αποστολή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όμως και γενικότερα για τη σύνταξη του ηλεκτρονικού γραπτού λόγου, διαμορφώθηκαν ειδικοί κανόνες, από τους οποίους οι πιο γνωστοί είναι οι εξής:
- αποφυγή αποστολής ανεπιθύμητης αλληλογραφίας (spam ή junk mail)
- σεβασμός στα προσωπικά δεδομένα των παραληπτών
- όχι στη χρήση κεφαλαίων γραμμάτων, που ερμηνεύονται ως υψωμένος τόνος φωνής
- όχι στην προώθηση προσωπικού ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σε λίστες συζητήσεων
- προσοχή στις κοινοποιήσεις (cc), στις κρυφές κοινοποιήσεις (bcc), στο χωρισμό των παραγράφων και στα ορθογραφικά – συντακτικά λάθη
Συμβολή στην τήρηση του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο
Η τήρηση του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο εναπόκειται πρώτα και κύρια στη θέληση του χρήστη. Ωστόσο, σήμερα οι περισσότερες εταιρείες παροχής υπηρεσιών Διαδικτύου ενθαρρύνουν την εφαρμογή των κανόνων, υιοθετώντας πολιτικές αποδεκτής χρήσης που οριοθετούν τις επιτρεπόμενες και μη επιτρεπόμενες δραστηριότητες των χρηστών, καθώς και τους κανόνες κατά την μεταξύ τους επικοινωνία.Η παραβίαση των όρων χρήσης μπορεί να επιφέρει μη δημοσίευση ή και διαγραφή των προσβλητικών σχολίων, αποκλεισμό του χρήστη από μία ομάδα συζήτησης ή ακόμα και αναστολή των προνομίων χρήσης.
Σημαντική όμως είναι και η συμβολή των εταιρειών ή οργανισμών που ενσωματώνουν την τήρηση του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο στην πολιτική εταιρικής κοινωνικής ευθύνης που ακολουθούν.
Απόψεις
Ο Κώδικας δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο δημιουργήθηκε με στόχο την προστασία των χρηστών και την αποδοτικότερη επικοινωνία μεταξύ τους. Σήμερα, πολλά σχολεία και Πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο διδάσκουν στους μαθητές τους την ηθική και υπεύθυνη συμπεριφορά στο Διαδίκτυο.Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι που εκφράζουν δυσπιστία για τη δυνατότητα επιτήρησης της εφαρμογής των κανόνων από ένα τόσο μεγάλο αριθμό χρηστών, ενώ η διαφοροποίηση των κανόνων του Κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο από κοινότητα σε κοινότητα αποτελεί ένα ακόμα σημείο προβληματισμού.
