Η ξηροστομία, δηλαδή το αίσθημα του
«στεγνού» στόματος αποτελεί ένα σύμπτωμα, μία υποκειμενική δυσάρεστη
ενόχληση που μπορεί να προκαλείται από τη μειωμένη παραγωγή και έκκριση
σάλιου και βασανίζει συχνότερα το γυναικείο πληθυσμό.
«στεγνού» στόματος αποτελεί ένα σύμπτωμα, μία υποκειμενική δυσάρεστη
ενόχληση που μπορεί να προκαλείται από τη μειωμένη παραγωγή και έκκριση
σάλιου και βασανίζει συχνότερα το γυναικείο πληθυσμό.
Οι παράγοντες που σχετίζονται με την πρόκληση ξηροστομίας
είναι πολλοί και ποικίλοι. Τα κυριότερα αίτια της ξηροστομίας είναι το
άγχος, το στρες και η κατάθλιψη, η γήρανση που συνοδεύεται ούτως ή άλλως
από μειωμένη παραγωγή σάλιου, η ανάπτυξη διάφορων αυτοάνοσων παθήσεων
(π.χ σύνδρομο Sjogren, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, συστηματική
σκλήρυνση, ρευματοειδής αρθρίτιδα) ή άλλων παθολογικών καταστάσεων όπως
είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, το AIDS, η αγγειίτιδα, η ηπατίτιδα, η
μεταμόσχευση μυελού των οστών, η προηγηθείσα ακτινοθεραπεία στην περιοχή
κεφαλής και τραχήλου.
Επίσης, η μειωμένη πρόσληψη νερού, το κάπνισμα και η
υπερκατανάλωση αλκοόλ οδηγούν πολύ συχνά σε ξηροστομία. Επιπλέον, πάρα
πολλά φάρμακα (π.χ αντιυπερτασικά, αντικαταθλιπτικά, αντιχολινεργικά,
αντιισταμινικά, αναλγητικά κ.α) μπορεί να προκαλέσουν μειωμένη παραγωγή
σάλιου και ανάπτυξη ξηροστομίας, με αποτέλεσμα τα πιο ηλικιωμένα άτομα
που συνήθως λαμβάνουν πολλά φάρμακα ταυτόχρονα να παραπονιούνται
συχνότερα για ξηροστομία.
Το σάλιο μολονότι θεωρείται ως κάτι δεδομένο μειώνεται
φυσιολογικά με τη γήρανση του οργανισμού και επηρεάζει σημαντικά την
ποιότητα ζωής του ατόμου καθώς είναι απαραίτητο για τη μάσηση, την
ομιλία και την κατάποση, για τη λίπανση και προστασία του βλεννογόνου
της άνω αεραγωγού και των επιφανειών των δοντιών ώστε να αντιστέκονται
στην ανάπτυξη τερηδόνας.
Καθώς λοιπόν μειώνεται η παραγωγή σάλιου το άτομο
αναπτύσσει το αίσθημα ότι «κολλάει» το στόμα του, το αισθάνεται «στεγνό»
και «άγριο», αναφέρει δυσκολία κατά την κατάποση και ότι δεν μπορεί να
καταπιεί στεγνά τρόφιμα όπως π.χ ένα παξιμάδι ή ένα μπισκότο. Ο
ξηροστομικός ασθενής υποφέρει από «κάψιμο» στόματος, μείωση ή αλλαγή της
της γεύσης και μπορεί να αναπτύξει νέες οδοντικές τερηδόνες ή
μυκητίαση.
Το σύνολο αυτών των συμπτωμάτων και επιπτώσεων της
ξηροστομίας μπορεί εύκολα να επηρεάσει την κοινωνικότητα του ατόμου (π.χ
άρνηση για συνάντηση με φίλους και έξοδο για φαγητό), να το επιβαρύνει
με επιπρόσθετο άγχος και στενοχώρια που θα εντείνουν το υπάρχον πρόβλημα
και έτσι να εγκλωβιστεί σε έναν φαύλο κύκλο που μειώνει σημαντικά την
ποιότητα της καθημερινής του ζωής.
Συνήθως όταν αρχίσουν αυτά τα συμπτώματα το άτομο
προσπαθεί να αναζητήσει βοήθεια επισκεπτόμενο διάφορες ιατρικές
ειδικότητες (παθολόγους, ΩΡΛ, νευρολόγους, οδοντιάτρους κλπ).
Κλινικά, ο στοματικός βλεννογόνος και κυρίως η γλώσσα
εμφανίζονται εξέρυθρα, οι γλωσσικές θηλές ατροφούν και η γλώσσα μοιάζει
να είναι πιο πτυχωτή ή αυλακωτή. Η τελική διάγνωση της ξηροστομίας
τίθεται βάσει της κλινικής εικόνας του στόματος, των ειδικών
εργαστηριακών μεθόδων υπολογισμού της σιαλικής ροής αλλά και βάσει
σχετικών ερωτηματολογίων που εφαρμόζονται ώστε να αξιολογηθεί η βαρύτητα
της ξηροστομίας.
Θεραπευτικά, το κυριότερο είναι να αποσαφηνιστεί το αίτιο
της ξηροστομίας και να αποκλειστούν τυχόν γενικές παθήσεις που την
προκαλούν. Επίσης, αν ενοχοποιηθεί κάποιο φάρμακο διερευνάται η
δυνατότητα αντικατάστασής του με κάποιο άλλο πάντα σε απόλυτη συνεργασία
με τον αντίστοιχο θεράποντα ιατρό.
Ανακουφιστικά χορηγούνται σκευάσματα τεχνητού σάλιου σε
διάφορες μορφές (τζελ, τσίχλες χωρίς ζάχαρη, στοματικά διαλύματα,
καραμέλες κ.α) ή αν κριθεί απαραίτητο χολινεργικά
/παρασυμπαθητικομιμητικά φάρμακα για αύξηση της σιαλικής ροής,
υπενθυμίζεται στον ασθενή να ενυδατώνεται επαρκώς κατά τη διάρκεια της
ημέρας και αντιμετωπίζονται κατάλληλα οι οδοντικές τερηδόνες και η
μυκητίαση που μπορεί να έχουν αναπτυχθεί ως απόρροια της ξηροστομίας.
Επίσης, συστήνεται στον ασθενή να διακόψει το κάπνισμα
και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, καθώς και τη χρήση διαφόρων
στοματικών διαλυμάτων που εμπεριέχουν αλκοόλη γιατί οξύνουν το πρόβλημα.
* Καραθανάση Βασιλική
DDS, MSc. Οδοντίατρος - Στοματολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ – Επιστ.
Συνεργάτης Εργαστηρίου Στοματολογίας Οδοντιατρικής Σχολής Παν/μίου
Αθηνών - τ. Επιστ. Συνεργάτης της Μονάδας Οδοντιατρικής Αντιμετώπισης
Ογκολογικού Ασθενούς της Οδοντιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών
είναι πολλοί και ποικίλοι. Τα κυριότερα αίτια της ξηροστομίας είναι το
άγχος, το στρες και η κατάθλιψη, η γήρανση που συνοδεύεται ούτως ή άλλως
από μειωμένη παραγωγή σάλιου, η ανάπτυξη διάφορων αυτοάνοσων παθήσεων
(π.χ σύνδρομο Sjogren, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, συστηματική
σκλήρυνση, ρευματοειδής αρθρίτιδα) ή άλλων παθολογικών καταστάσεων όπως
είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, το AIDS, η αγγειίτιδα, η ηπατίτιδα, η
μεταμόσχευση μυελού των οστών, η προηγηθείσα ακτινοθεραπεία στην περιοχή
κεφαλής και τραχήλου.
Επίσης, η μειωμένη πρόσληψη νερού, το κάπνισμα και η
υπερκατανάλωση αλκοόλ οδηγούν πολύ συχνά σε ξηροστομία. Επιπλέον, πάρα
πολλά φάρμακα (π.χ αντιυπερτασικά, αντικαταθλιπτικά, αντιχολινεργικά,
αντιισταμινικά, αναλγητικά κ.α) μπορεί να προκαλέσουν μειωμένη παραγωγή
σάλιου και ανάπτυξη ξηροστομίας, με αποτέλεσμα τα πιο ηλικιωμένα άτομα
που συνήθως λαμβάνουν πολλά φάρμακα ταυτόχρονα να παραπονιούνται
συχνότερα για ξηροστομία.
Το σάλιο μολονότι θεωρείται ως κάτι δεδομένο μειώνεται
φυσιολογικά με τη γήρανση του οργανισμού και επηρεάζει σημαντικά την
ποιότητα ζωής του ατόμου καθώς είναι απαραίτητο για τη μάσηση, την
ομιλία και την κατάποση, για τη λίπανση και προστασία του βλεννογόνου
της άνω αεραγωγού και των επιφανειών των δοντιών ώστε να αντιστέκονται
στην ανάπτυξη τερηδόνας.
Καθώς λοιπόν μειώνεται η παραγωγή σάλιου το άτομο
αναπτύσσει το αίσθημα ότι «κολλάει» το στόμα του, το αισθάνεται «στεγνό»
και «άγριο», αναφέρει δυσκολία κατά την κατάποση και ότι δεν μπορεί να
καταπιεί στεγνά τρόφιμα όπως π.χ ένα παξιμάδι ή ένα μπισκότο. Ο
ξηροστομικός ασθενής υποφέρει από «κάψιμο» στόματος, μείωση ή αλλαγή της
της γεύσης και μπορεί να αναπτύξει νέες οδοντικές τερηδόνες ή
μυκητίαση.
Το σύνολο αυτών των συμπτωμάτων και επιπτώσεων της
ξηροστομίας μπορεί εύκολα να επηρεάσει την κοινωνικότητα του ατόμου (π.χ
άρνηση για συνάντηση με φίλους και έξοδο για φαγητό), να το επιβαρύνει
με επιπρόσθετο άγχος και στενοχώρια που θα εντείνουν το υπάρχον πρόβλημα
και έτσι να εγκλωβιστεί σε έναν φαύλο κύκλο που μειώνει σημαντικά την
ποιότητα της καθημερινής του ζωής.
Συνήθως όταν αρχίσουν αυτά τα συμπτώματα το άτομο
προσπαθεί να αναζητήσει βοήθεια επισκεπτόμενο διάφορες ιατρικές
ειδικότητες (παθολόγους, ΩΡΛ, νευρολόγους, οδοντιάτρους κλπ).
Κλινικά, ο στοματικός βλεννογόνος και κυρίως η γλώσσα
εμφανίζονται εξέρυθρα, οι γλωσσικές θηλές ατροφούν και η γλώσσα μοιάζει
να είναι πιο πτυχωτή ή αυλακωτή. Η τελική διάγνωση της ξηροστομίας
τίθεται βάσει της κλινικής εικόνας του στόματος, των ειδικών
εργαστηριακών μεθόδων υπολογισμού της σιαλικής ροής αλλά και βάσει
σχετικών ερωτηματολογίων που εφαρμόζονται ώστε να αξιολογηθεί η βαρύτητα
της ξηροστομίας.
Θεραπευτικά, το κυριότερο είναι να αποσαφηνιστεί το αίτιο
της ξηροστομίας και να αποκλειστούν τυχόν γενικές παθήσεις που την
προκαλούν. Επίσης, αν ενοχοποιηθεί κάποιο φάρμακο διερευνάται η
δυνατότητα αντικατάστασής του με κάποιο άλλο πάντα σε απόλυτη συνεργασία
με τον αντίστοιχο θεράποντα ιατρό.
Ανακουφιστικά χορηγούνται σκευάσματα τεχνητού σάλιου σε
διάφορες μορφές (τζελ, τσίχλες χωρίς ζάχαρη, στοματικά διαλύματα,
καραμέλες κ.α) ή αν κριθεί απαραίτητο χολινεργικά
/παρασυμπαθητικομιμητικά φάρμακα για αύξηση της σιαλικής ροής,
υπενθυμίζεται στον ασθενή να ενυδατώνεται επαρκώς κατά τη διάρκεια της
ημέρας και αντιμετωπίζονται κατάλληλα οι οδοντικές τερηδόνες και η
μυκητίαση που μπορεί να έχουν αναπτυχθεί ως απόρροια της ξηροστομίας.
Επίσης, συστήνεται στον ασθενή να διακόψει το κάπνισμα
και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, καθώς και τη χρήση διαφόρων
στοματικών διαλυμάτων που εμπεριέχουν αλκοόλη γιατί οξύνουν το πρόβλημα.
* Καραθανάση Βασιλική
DDS, MSc. Οδοντίατρος - Στοματολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ – Επιστ.
Συνεργάτης Εργαστηρίου Στοματολογίας Οδοντιατρικής Σχολής Παν/μίου
Αθηνών - τ. Επιστ. Συνεργάτης της Μονάδας Οδοντιατρικής Αντιμετώπισης
Ογκολογικού Ασθενούς της Οδοντιατρικής Σχολής του Παν/μίου Αθηνών
