Η ψυχοθεραπεία: Τι είναι, πως λειτουργεί και σε ποιους απευθύνεται;

του Νικήτα Καυκιού

                  

"Τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε
δεν μπορούν να λυθούν στο ίδιο επίπεδο σκέψης
που βρισκόμασταν όταν τα δημιουργήσαμε"
Albert Einstein

Η ψυχοθεραπεία είναι η σχέση ανάμεσα σε ένα άτομο και ένα ειδικό, ο οποίος είναι εκπαιδευμένος να βοηθά τους ανθρώπους να καταλαβαίνουν τα αισθήματά τους και να αλλάζουν τη συμπεριφορά τους.

Ο ψυχοθεραπευτής χρησιμοποιεί μεθόδους και τεχνικές οι οποίες θεμελιώνονται σε επιστημονικές θεωρίες και αποσκοπούν στην θεραπεία ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων, τη βελτίωση ψυχολογικών δεξιοτήτων, αλλά και γενικότερα στην προσωπική ανάπτυξη και αυτογνωσία.

Πως λειτουργεί η ψυχοθεραπεία;

Ο σύμβουλος ή ο θεραπευτής προσφέρει ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης, αποδοχής και ειλικρινούς ενδιαφέροντος που σου επιτρέπει να εξερεύνησεις με ασφάλεια τα προβλήματα που σε απασχολούν και να ανακαλύψεις νέους τρόπους κατανόησης και αντιμετώπισης της πραγματικότητας.

Έχοντας τη δυνατότητα να εκφράσεις ελεύθερα τις σκέψεις και τα αισθήματά σου ανακαλύπτεις υποσυνείδητα κίνητρα, ανάγκες, προσδοκίες, φόβους και πεποιθήσεις τα οποία καθόριζαν τη ζωή σου χωρίς να το καταλαβαίνεις και ανακαλύπτεις νέους λειτουργικούς τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς.

Ο καλός θεραπευτής σε ακούει με σεβασμό και προσοχή χωρίς να σε κρίνει. Σου παρέχει ένα επικοινωνιακό χώρο συναισθηματικής ασφάλειας ώστε να έρθεις σε επαφή με τις άγνωστες πτυχές του εαυτού σου.

Η αποδοχή και ο σεβασμός των αδυναμιών σου από τον θεραπευτή, σε βοηθά να σέβεσαι και εσύ τον εαυτό σου και να νοιώθεις ισορροπία και εσωτερική αρμονία. Η αίσθηση ότι είσαι σημαντικός και αξιόλογος σε βοηθά να επιμείνεις στις προσπάθειές σου για αυτοβελτίωση.

Ο καλός θεραπευτής δεν καθοδηγεί δυναμικά την πορεία της προσωπικής σου αλλαγής αλλά σε βοηθά να αξιοποιήσεις τις δυνάμεις που κρύβονται μέσα σου ώστε να πετύχεις τους δικούς σου ρεαλιστικούς στόχους.

Δεν σε απαλλάσσει από την οδύνη αλλά σε βοηθά να την αντιμετωπίζεις με χιούμορ και δημιουργικότητα. Αντί να αποφεύγεις την εμπειρία της οδύνης, μαθαίνεις να αποφεύγεις τις αιτίες που την προκαλούν.

Με τη βοήθεια του θεραπευτή μαθαίνεις να βλέπεις πιο αισιόδοξα την πραγματικότητα. Ερμηνεύεις θετικά τα ερεθίσματα που μέχρι τώρα σου προξενούσαν άγχος, και φόβο. Ανακαλύπτεις νέους τρόπους αντιμετώπισης των καθημερινών αντιξοοτήτων. Αντιδράς συστηματικά σε αυτό που σε καταπιέζει και έχεις περισσότερες ευκαιρίες γόνιμων επιλογών.

Αρχίζεις να βλέπεις πιο ξεκάθαρα και να κατανοείς τη συμπεριφορά των άλλων. Όπως ο θεραπευτής σε αποδέχεται και σε καταλαβαίνει έτσι και εσύ αρχίζεις να δέχεσαι τους άλλους και να τους καταλαβαίνεις. Μαθαίνεις να συγχωρείς τα λάθη τους και κατά συνέπεια επικοινωνείς καλύτερα και βελτιώνεις τις σχέσεις σου.

Συνειδητοποιείς καλύτερα τη σχέση ανάμεσα στον τρόπο που σκέπτεσαι, που αισθάνεσαι και που συμπεριφέρεσαι.

Αναγνωρίζεις και αποφεύγεις τις ανεδαφικές προσδοκίες και τους ουτοπικούς στόχους.

Αναπτύσσεις τον αυτοέλεγχο και μαθαίνεις να προστατεύεις τον εαυτό σου από τις παγίδες στις οποίες σε οδηγούν οι ανεξέλεγκτες, παρορμητικές επιλογές.

- Στην ψυχοθεραπεία θα χρειαστεί να δω τον εαυτό μου σε έναν αντικειμενικό καθρέπτη. Να αναγνωρίσω τα θετικά και τα αρνητικά μου σημεία έτσι όπως είναι και όχι έτσι όπως νόμιζα ή φανταζόμουν μέχρι σήμερα ότι είναι. Θα χρειαστεί να αναγνωρίσω και να αντιμετωπίσω τις ανασφάλειες, τους φόβους, τις ανεδαφικές προσδοκίες, τις αρνητικές πεποιθήσεις και τα σφάλματα στον τρόπο που επικοινωνώ με τους άλλους. Ο στόχος δεν είναι να αξιολογήσω τον εαυτό μου για να διαπιστώσω πόσο καλό ή κακός είμαι. Ο στόχος είναι να καταλάβω με αντικειμενικό τρόπο αυτό που μου συμβαίνει για να μπορέσω να με αλλάξω. Να διαπιστώσω τη σημασία που έχουν όσα πιστεύω ή αισθάνομαι ή πράττω ή αποφεύγω να πράξω στην προσωπική μου ζωή. Δεν απευθύνομαι λοιπόν στον ειδικό απλά για να διηγηθώ όσα με πειράζουν και με ενοχλούν στην καθημερινότητά μου αλλά για να μπορέσω να καταλάβω τα σφάλματα που κάνω στον τρόπο που αντιλαμβάνομαι όσα με ενοχλούν και να αναζητήσω αποτελεσματικές συμπεριφορές που θα με βοηθήσουν να νιώθω καλύτερα.

Οι άνθρωποι ανατρέχουν στην ψυχοθεραπεία όταν:

Αισθάνονται έντονα και επίμονα αισθήματα άγχους, φόβου, θλίψης, σύγχυσης, ανίας, εξάντλησης η έλλειψης ελπίδας τα οποία δεν μπορούν να ξεπεράσουν μόνο με τις δικές τους προσπάθειες ή δεν γνωρίζουν τα ακριβή αίτια των αισθημάτων τους.

Οι συναισθηματικές και συγκινησιακές δυσκολίες διαταράσσουν την ομαλή λειτουργία της καθημερινής τους ζωής.

Ενώ θέλουν δυσκολεύονται να αλλάξουν κάποια επιβλαβή συνήθεια ή συμπεριφορά.

Αντιμετωπίζουν δυσκολίες επικοινωνίας στις σχέσεις τους με άτομα του στενού περιβάλλοντος.

Δυσκολεύονται να βρουν φίλους ή ερωτικούς συντρόφους.

Η ζωή τους χαρακτηρίζεται από έλλειψη στόχων, αξιών και ιδανικών και δυσκολεύονται να αναλάβουν ευθύνες.

Συντρίβονται κάτω από το βάρος των περιστάσεων χωρίς να μπορούν να νιώσουν χαλάρωση και χαρά.

Αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο και δεν είναι κυρίαρχοι της ζωής τους.

Βασανίζονται από πιθανές ψυχογενείς σωματικές ενοχλήσεις όπως: έλκος στομάχου, δερματικά εξανθήματα ή άσθμα.

Επιθυμούν να διαχειρίζονται καλύτερα αρνητικές καταστάσεις, αισθήματα και συμπεριφορές όπως:
χαμηλή αυτοεκτίμηση, εργασιακό στρες, έμμονες ιδέες, ψυχαναγκαστικές πράξεις, διαταραχή της όρεξης για φαγητό, δυσκολία αυτοσυγκέντρωσης, μνήμης και προσοχής, διαταραχή του ύπνου, εξαρτήσεις, θρήνο για τον αποχωρισμό ή το θάνατο αγαπημένου προσώπου, προβλήματα σχολικής συμπεριφοράς, προβλήματα επικοινωνίας ομάδων, ψυχολογικά προβλήματα ή προκλητικές συμπεριφορές οικογενειακών μελών ή φίλων.

Στόχοι της ψυχοθεραπείας:

Αυτογνωσία.

Αντιμετώπιση των ενοχλητικών συμπτωμάτων.

Εκμάθηση ικανοτήτων επικοινωνίας και τεχνικών επίλυσης προβλημάτων.

Αύξηση των επιδόσεων και βελτίωση της ικανότητας για αγάπη, εργασία, μάθηση και εξωτερίκευση σκέψεων και συναισθημάτων.

Βελτίωση προσωπικών και επαγγελματικών σχέσεων.

Εναρμόνιση λογικής, συγκινήσεων και συμπεριφοράς.

Βελτίωση της εικόνας του εαυτού και της αυτοεκτίμησης.

Αύξηση ελευθερίας επιλογών.

Συμφιλίωση με την αναπόφευκτη οδύνη.

H αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας:

Οι περισσότερες έρευνες υποστηρίζουν ότι η θεραπεία μειώνει αποτελεσματικά το άγχος, την κατάθλιψη και το φόβο, αυξάνει τη δυνατότητα δημιουργικής επικοινωνίας και μειώνει την ένταση των ψυχογενών σωματικών συμπτωμάτων όπως εξάντληση, ταχυκαρδία, δυσκολίες αναπνοής και ζάλη.

Oι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν συμμετάσχει έστω και σε λίγες ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες, νιώθουν πολύ καλύτερα από άτομα που ενώ αντιμετώπιζαν τα ίδια προβλήματα, δεν έκαναν καμιά θεραπεία.

Οι έρευνες υποστηρίζουν όλο και περισσότερο την άποψη ότι η ψυχολογική και η σωματική υγεία είναι στενά συνδεδεμένες και ότι η ψυχοθεραπεία βελτιώνει την γενική κατάσταση της υγείας.

Αν ξεκινήσω ψυχοθεραπεία, πως μπορώ να ωφεληθώ όσο είναι δυνατόν περισσότερο από αυτήν;

Ξεκαθάρισε στον θεραπευτή τις προσδοκίες σου και κράτησέ τον ενήμερο για όλους τους προβληματισμούς, τους φόβους και τις αμφιβολίες σου.

Παρακολούθησε με συνέπεια όλες τις συναντήσεις.

Αν σου έχει προτείνει μεθόδους ή τεχνικές προσπάθησε όσο μπορείς να τις εφαρμόζεις.

Αν είναι δυνατόν άφησε λίγο χρόνο ελεύθερο πριν και μετά από κάθε συνάντηση.

Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να επισκεφθώ τον ειδικό ψυχικής υγείας;

Συνήθως επισκεπτόμαστε τον ειδικό ψυχικής υγείας όταν τα συμπτώματα από τα οποία βασανιζόμαστε έχουν γίνει πολύ έντονα ή όταν οι προσωπικές και επαγγελματικές μας σχέσεις φτάνουν σε αδιέξοδο. Κατά τη διάρκεια της κρίσης μπορούμε να βοηθηθούμε αλλά δεν θα έχουμε τη δυνατότητα να αναζητήσουμε τα βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν σε αδιέξοδο ώστε να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε βαθύτερες πτυχές της ψυχικής μας ζωής. Αυτή η δυνατότητα για εμβάθυνση και ριζική αλλαγή προσφέρεται ή στην αρχή του προβλήματος ή αργότερα όταν ή ένταση των αρνητικών σκέψεων και αισθημάτων θα έχει καταλαγιάσει.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ποτέ δεν είναι αργά για να επισκεφθείς τον ειδικό αλλά όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα. Επίσης όσο χαμηλότερη είναι η ένταση των συμπτωμάτων και των προβλημάτων τόσο πιο ουσιαστική και αποτελεσματική θα είναι η ψυχοθεραπεία.

Η διάρκεια της ψυχοθεραπείας
και ο αριθμός των συναντήσεων
εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως:

Το είδος και η σοβαρότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζεις:
Η αντιμετώπιση μιας συγκεκριμένης φοβίας μπορεί να είναι υπόθεση ελάχιστων συναντήσεων ενώ μια σοβαρή ψυχωσική διαταραχή μπορεί να απαιτεί εκτός από τα φάρμακα και μόνιμη ψυχολογική στήριξη.

Η θεραπευτική μέθοδος που ακολουθεί ο θεραπευτής:
Η ψυχανάλυση για παράδειγμα διαρκεί πολύ περισσότερο από την συμπεριφορική θεραπεία.

Η δυνατότητά σου να συνεργάζεσαι με το θεραπευτή:
Αν ο βαθμός και η ποιότητα των προβλημάτων μειώνει την ικανότητά σου να συνεργάζεσαι δημιουργικά με τον θεραπευτή και εκδηλώνεις αρνητισμό είναι πιθανό η θεραπευτική διαδικασία να καθυστερήσει.

Η λειτουργικότητα της συγκεκριμένης ψυχοθεραπευτικής μεθόδου στην αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προβλημάτων που θέλεις να ξεπεράσεις:
Για παράδειγμα ενώ η αγχώδης διαταραχή και οι κρίσεις πανικού αντιμετωπίζονται σε δέκα περίπου συναντήσεις με την γνωσιακή θεραπεία, η αντιμετώπιση πιο σοβαρών διαταραχών της προσωπικότητας που έχουν τη ρίζα τους σε τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας θα χρειασθούν πολύ περισσότερο χρόνο με την αναλυτική θεραπεία.

Η θετική ή αρνητική επιρροή που θα δεχθεί ο θεραπευόμενος από παράγοντες ανεξάρτητους από τη θεραπεία:
Η εύρεση εργασίας για παράδειγμα θα μπορούσε να βοηθήσει την γρήγορη, θετική έκβαση της θεραπείας ενώ ένας χωρισμός θα μπορούσε να επιδράσει αρνητικά στα συναισθήματα του θεραπευόμενου και να καθυστερήσει τη θεραπεία.

Το «ύψος» των θεραπευτικών στόχων:
Η εκμάθηση τεχνικών αντιμετώπισης των συμπτωμάτων είναι πιο σύντομη από την αναδόμηση των βασικών «μηχανισμών» λειτουργίας της προσωπικότητας.

Φοβάμαι πως αν μαθευτεί ότι κάνω ψυχοθεραπεία θα με θεωρούν άρρωστο!

Το ξεκίνημα της ψυχοθεραπείας είναι πράξη που δείχνει υγεία και δύναμη. Το πρόβλημα είναι η οδύνη, όχι οι προσπάθειες που κάνουμε για να απαλλαγούμε από αυτήν.

Η ψυχοθεραπεία είναι ένα ελπιδοφόρο βήμα για μια πιο ικανοποιητική ζωή

Είναι σημαντικό να μην επιτρέπουμε στους άλλους να καθορίζουν την προσωπική μας πορεία.

Οι άνθρωποι που σκέπτονται αρνητικά πάντοτε θα βρίσκουν λόγους για να μας εμποδίζουν και να αμφισβητούν τις επιλογές μας.

Οι άνθρωποι που μας αγαπούν πραγματικά υποστηρίζουν τις επιλογές μας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την προσωπική μας υγεία και ευτυχία.

Ο τρόπος που ο κόσμος αντιλαμβάνεται την ψυχοθεραπεία έχει βελτιωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια.

Πως μπορώ να διαπιστώνω ότι η ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική;

Ξεκινώντας την ψυχοθεραπεία, είναι σημαντικό να θέσεις ξεκάθαρους στόχους με τον θεραπευτή σου. Ίσως θέλεις να ξεπεράσεις κάποια αισθήματα απελπισίας που είναι συνδεδεμένα με την κατάθλιψη. Ίσως θέλεις να μάθεις να ελέγχεις κάποιο φόβο ή άγχος που διαταράσσει την καθημερινή σου ζωή. Να θυμάσαι ότι μερικοί στόχοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να πραγματοποιηθούν από ότι άλλοι.

Ίσως είναι ανάγκη να προσαρμόσεις τους στόχους στο χρόνο που διαθέτεις για την θεραπεία.

Είναι καλό σημάδι αν μετά από λίγες συναντήσεις αισθάνεσαι ότι αυτό που κάνεις αξίζει τον κόπο και έχεις μια καλή σχέση με τον θεραπευτή. Από την άλλη πλευρά όμως αν νιώθεις ότι έχεις «κολλήσει» ή απογοητευθεί ή ενοχληθεί από κάτι πρέπει να ενημερώσεις τον ψυχοθεραπευτή. Ίσως σε στενοχωρεί το ύφος ή ο τρόπος του ψυχοθεραπευτή ή διαφωνείς με κάποια τεχνική ή μέθοδο που εφαρμόσατε. Σχεδόν πάντοτε η έκφραση της διαφωνίας ή της ανησυχίας θα βοηθήσει σημαντικά τη θεραπευτική διαδικασία.

Αν σκέφτεσαι να διακόψεις την ψυχοθεραπεία, συζήτησέ το με τον ψυχοθεραπευτή. Αν εξακολουθείς να έχεις αμφιβολίες ζήτησε τη γνώμη ενός άλλου ειδικού.

Κατά την διάρκεια της ψυχοθεραπείας αναδύονται ποικίλα συναισθήματα και συγκινήσεις. Μερικοί ενδοιασμοί προέρχονται από τη δυσκολία που νιώθει κανείς όταν πρόκειται να εκφράσει και να συζητήσει τραυματικές και επώδυνες εμπειρίες. Όταν όμως συμβαίνει κάτι τέτοιο, αυτό είναι μια πολύ καλή ένδειξη ότι αρχίζεις να εξερευνάς βαθύτερα στρώματα της ψυχικής σου ζωής.

Ο στόχος δεν είναι απλά να νιώσεις καλά κατά τη διάρκεια της συνάντησης ή αμέσως μετά από αυτή, αλλά να βάλεις τις βάσεις ώστε μετά από λίγο καιρό, να είσαι σε θέση να σκέπτεσαι και να αισθάνεσαι με τρόπο πολύ πιο ωφέλιμο για τη ζωή σου.

Μερικές φορές η οδύνη είναι το αναπόφευκτο συναίσθημα που θα γίνει η κινητήριος δύναμη της αλλαγής.

Σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας είναι απαραίτητο να αξιολογούμε μαζί με τον θεραπευτή σε ποιο βαθμό έχουμε πετύχει τους αρχικούς θεραπευτικούς μας στόχους.

Η επίτευξη αυτών των στόχων θα είναι και ο κύριος παράγοντας που θα καθορίσει το τέλος της θεραπείας.

psyche