Μία από τις λέξεις που χρησιμοποιείται περισσότερο από κάθε άλλη το τελευταίο χρονικό διάστημα, είναι η λέξη «κρίση». Ακούγεται από τα στόματα όλων των ηλικιών, των φύλων, των κοινωνικών στρωμάτων, των επαγγελμάτων. Τι σημαίνει όμως κρίση;
Σύμφωνα με τον Caplan (1964), η κρίση είναι μια «ψυχολογική αποσταθεροποίηση του ατόμου που έρχεται αντιμέτωπο με μια επικίνδυνη περίσταση, η οποία αποτελεί για το ίδιο το άτομο ένα σημαντικό πρόβλημα, το οποίο, προς το παρόν, αδυνατεί τόσο να αποφύγει όσο και να επιλύσει, χρησιμοποιώντας τις συνήθεις στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων». Πρόκειται δηλαδή για μια συνθήκη διαταραχής της ομοιόστασης του ανθρώπου, όπου το άτομο χάνει την ψυχική του ισορροπία και έρχεται αντιμέτωπο με δύο επιλογές, είτε να οδηγηθεί στην ψυχολογική ανάπτυξη είτε στην ψυχολογική αποδιοργάνωση.
Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες που θα καθορίσουν το τελικό αποτέλεσμα;
Την προσαρμογή ή μη δηλαδή του ατόμου στα νέα δεδομένα; Καταρχήν έχει κανείς να γνωρίζει ότι η αντίδραση στην κρίση αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση σε μια μη φυσιολογική κατάσταση. Δεν αποτελεί λοιπόν είδηση, κατά την διάρκεια μιας κρίσης, η εμφάνιση αισθημάτων άγχους, φόβου, αγωνίας, απογοήτευσης, μοναξιάς και μάλιστα κατά την εμφάνιση των απροσδόκητων αλλαγών το άτομο μπορεί να χάσει προσωρινά την ψυχραιμία του αλλά και την ικανότητά του να λάβει αποφάσεις.
Επίσης,, είναι πολύ πιθανό να εμφανιστούν ενοχλήσεις ψυχοσωματικής φύσεως, όπως για παράδειγμα πονοκέφαλοι, ημικρανίες, στομαχικές ενοχλήσεις, στηθαγχικό άλγος, διαταραχές ύπνου, οι οποίες αντικατοπτρίζουν την δυσφορία και την πίεση που βιώνει το άτομο. Ξαφνικά λοιπόν, το παρελθόν εξιδανικεύεται και το μέλλον διαγράφεται ανύπαρκτο ή ολέθριο. Η έναρξη της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, αποτέλεσε για τον ελληνικό πληθυσμό ένα εξαιρετικά καταστροφικό αλλά και απειλητικό γεγονός, το οποίο ο καθένας ξεχωριστά καλείται να αντιμετωπίσει αξιοποιώντας όλες τις πρακτικές αλλά και ψυχικές του δυνάμεις.
Η ύπαρξη και το μέγεθος των ψυχικών αυτών δυνάμεων εξαρτώνται αρχικά από ανάλογες προηγούμενες εμπειρίες του ατόμου. Ένα άτομο το οποίο έχει έρθει αντιμέτωπο στο παρελθόν με δυσκολίες που διακίνησαν ανάλογα συναισθήματα και απαιτούσαν συναισθηματική προσαρμογή, έχει την ιδιότητα να ανακαλεί τους τρόπους με τους οποίους κατάφερε να επιβιώσει εκείνη την χρονική στιγμή και να τους εφαρμόσει ξανά.
Επίσης, η διατήρηση της προσωπικής αίσθησης για τα πράγματα και τις εξελίξεις αποτελεί ένα σημαντικό προστατευτικό παράγοντα απέναντι στις ψυχολογικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης.
Σύμφωνα επιπλέον με έρευνες, η σύσφιξη των διαπροσωπικών σχέσεων αποτελεί σημαντική πηγή στήριξης καθώς τα άτομα που έρχονται σε επαφή με το κοινωνικό τους περιβάλλον, οικογενειακό και φιλικό, ανταπεξέρχονται με μεγαλύτερη ευκολία στις δυσκολίες. Η έμφαση επίσης στα θετικά χαρακτηριστικά και στα μέχρι τώρα «καλά» που έχει ο καθένας επιτύχει στη ζωή του, αποτελούν έναν επιπλέον τρόπο ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης και της υποκειμενικής αίσθησης και αντίληψης των πραγμάτων.
Αντίθετα, οι αρνητικές σκέψεις, η καταστροφολογία, οι τύψεις, η έμφαση στο τι θα έπρεπε να έχει κάνει κανείς διαφορετικά, δεν βοηθούν το άτομο να βρει την ισορροπία του μέσα στη δύσκολη αυτή κατάσταση. Τα θετικά χαρακτηριστικά που έχει κάθε άνθρωπος αλλά και οι ευχάριστες αναμνήσεις και εμπειρίες, όπως επίσης και η έμφυτη τάση του ανθρώπου για προχώρημα, εξέλιξη και ζωή δεν μπορούν να χαθούν και να καταστραφούν από εξωτερικές συνθήκες, όσο αντίξοες και αν είναι αυτές.
Αλίμονο βέβαια και εάν κανείς υποστηρίξει ότι η περίοδος που διανύουμε είναι εύκολη και το ότι θα έπρεπε όλοι οι άνθρωποι να μπορούν ανταπεξέλθουν εύκολα στις δυσκολίες που έχουν προκύψει. Αλίμονο και εάν κανείς πίστευε ότι η ψυχική ανάκαμψη θα εξαλείψει τις καθημερινές οικονομικές δυσκολίες του «εδώ και τώρα». Αλίμονο όμως και εάν στην «κρίση» απαντάει κανείς με επιπλέον στέρηση στον τρόπο που στέκεται απέναντι στη ζωή. Τότε είναι που σίγουρα οι ίδιοι θα έχουμε σπρώξει τον εαυτό μας στον γκρεμό.
Αν μείνει κανείς στο ότι «φταίνε οι καιροί» που δεν μπορεί να χαρεί, τότε στερεί από τον εαυτό του την δυνατότητα να αλλάξει και να ζήσει την ζωή του με βάση τις δικές του επιθυμίες, ανάγκες και λαχτάρες. Τότε είναι που η κρίση γίνεται το «μοιραίο» και κανείς δεν μπορεί να σωθεί από αυτήν.
Ο άνθρωπος λοιπόν καλείται να αναθεωρήσει τις αξίες του, το σύστημα που αξιολογεί το περιβάλλον του αλλά και τον εαυτό του. Πρέπει να βρει νέες πηγές για να αντλεί ευχαρίστηση. Η ικανότητα προσαρμογής μας διέσωζε πάντα στο πέρασμα των αιώνων και αυτήν έχει να αναζητήσει ο καθένας. Δεν είναι βέβαια αυτονόητο ότι όλοι οι άνθρωποι είναι σε θέση να ελιχθούν άμεσα και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά αυτή τη νέα κατάσταση, αρκεί όμως να υπερασπιστούν την επιθυμία τους για ζωή.
Σκοπός δεν είναι να μην υπάρχουν τα «δύσκολα» στη ζωή μας, αλλά να μπορούμε να τα αντιμετωπίζουμε και να μην στιγματίζουν αυτά όλη μας την πορεία. Αρκεί να παλέψει κανείς να μην μετατρέψει τα δύσκολα σε «άσχημα και μη αναστρέψιμα».
Αγγελική Ζαφειροπούλου Ψυχολόγος,
Msc “Έλεγχος του στρες και Προαγωγή της υγείας”
ΠΗΓΗ
