Η εποχή μας διακρίνεται κυρίως για την απουσία της πραγματικότητος και την επικράτηση του παράλογου. Στην θέση της αγαπητικής κοινωνίας υπάρχει το μίσος και η ακοινωνησία. Η ελπίδα αντικαταστάθηκε από την απελπισία και την απογοήτευση. Η δικαιοσύνη από την αδικία, η αλήθεια από το ψεύδος, η λογική από τον παραλογισμό. Θα έλεγε κανείς ότι στην εποχή μας λαμβάνει σάρκα και οστά η σκέψη του Γάλλου υπαρξιστή Camus –όπως αυτή περιγράφεται στο «Μύθο του Σίσυφου» – περί του παραλόγου ως απουσίας του νοήματος της πραγματικότητος.
Η όλη αυτή κατάσταση επιδρά στον σημερινό άνθρωπο κάθε ηλικίας και προκαλεί το νευρωτικό άγχος. Ο Erich Fromm σημειώνει σχετικά: «Κάθε νεύρωση επιβεβαιώνει πως η απόλαυση ημπορεί να ευρίσκεται σε αντίθεση με τα πραγματικά συμφέροντα του ανθρώπου».[1]
Αυτή η αντίθεση προκαλεί στον άνθρωπο το νευρωτικό άγχος για τον λόγο ότι συγκρούεται η αντίληψη, η οποία έχει διαμορφωθεί εντός του για την αντικειμενική πραγματικότητα με την διαφοροποίησή της σε όλα τα επίπεδα της ζωής. Έτσι συμβαίνει να υπάρχει σήμερα σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο το πρόβλημα του άγχους ή, επί το επιστημονικότερο, η αγχωτική νεύρωση, η οποία κατατυραννεί τον σύγχρονο άνθρωπο.
Με τον όρο «αγχωτική νεύρωση» δηλώνεται η βίωση δυσάρεστων καταστάσεων και λειτουργικών διαταραχών, όπως το αίσθημα πνιγμού, το αίσθημα του φόβου, η ιδεοληψία, οι αμνησίες, η ψυχολογική καταπίεση, η αγωνία, η κατάθλιψη και γενικότερα το στρες.[2]
Ο δημιουργός της ψυχαναλυτικής σχολής S. Freud διακρίνει το άγχος σε φυσιολογικό και παθολογικό. Το πρώτο συνυφαίνεται με τις απλές καθημερινές δυσκολίες της ζωής και αποτελεί μέρος του γενικότερου ανθρωπίνου «μηχανισμού». Το δεύτερο γεννάται από την απώθηση του ανικανοποίητου.[3]
Στην εποχή μας που επικρατεί, όπως προαναφέραμε, η ακοινωνησία, η απελπισία και η απογοήτευση, η αίσθηση του ανικανοποίητου βαθαίνει και κατ’ αυτόν τον τρόπο αυξάνει και η αγχωτική νεύρωση. Έχει υποστηριχθεί «ότι τα άγχη στη μεταμοντέρνα σκηνή είναι τόσο έντονα ώστε ο δυτικός πολιτισμός να φαντάζει πλημμυρισμένος από πανικό, μία έκφραση του άγχους....»[4]
Η ψυχανάλυση, παρά τους κομπασμούς της, δεν πρόσφερε, δυστυχώς, ούτε προσφέρει μέχρι σήμερα ουσιαστική θεραπευτική λύση. Εγκλωβισμένη στα ψυχρά πλαίσια της επιστημονικής υποδείξεως, η οποία απλώς χρησιμοποιεί εξωτερικούς μηχανισμούς θεραπείας, δεν υποψιάζεται ότι ο άνθρωπος είναι ενιαίο ψυχοσωματικό ον. Ο ίδιος ο S. Freud αποδέχεται την αδυναμία του να προσφέρει πλήρη λύση και θεραπεία στον νευρωτικό αγχώδη άνθρωπο. Να τι γράφει: «Το άγχος είναι ένα αίνιγμα που η λύση του θα πρέπει να ρίξει άπλετο φως πάνω σε όλη την νοητική μας ζωή. Δεν λέω πως μπορώ να σας δώσω μια πλήρη λύση».[5]
Εμείς, όμως, ως ορθόδοξοι χριστιανοί, οι οποίοι κατέχουμε την αλήθεια, πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο Σαρκωθείς Λόγος του Θεού Πατρός μας διαβεβαίωσε πως καμία εγκόσμια ειρήνη δεν είναι δυνατόν να ειρηνεύσει τον αγχωτικό νευρωτικό άνθρωπο παρά μόνον η ιδική Του: «Ειρήνην αφίημι υμίν, ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν· ου καθώς ο κόσμος δίδωσιν, εγώ δίδωμι υμίν».[6]
Ο Μ. Βασίλειος, ο οποίος είχε σπουδάσει και την ιατρική τέχνη, μάς λέγει ότι αυτός που επιζητεί την ειρήνη, στην πραγματικότητα επιζητεί την κοινωνία με Αυτόν τον Ιησού Χριστό. Και τούτο γιατί Αυτός ένωσε τα διεστώτα και δημιούργησε τον νέο άνθρωπο μέσω της Σταυρικής Του θυσίας. Λέγει χαρακτηριστικά ο Άγιος Πατήρ: «Ζήτησον την του Κυρίου ειρήνην, και δίωξον αυτήν... Άνω γαρ εστιν η ειρήνη η αληθής... Ο ζητών ειρήνην Χριστόν εκζητεί, ότι αυτός εστιν η ειρήνη, ος έκτισε τους δύο εις ένα καινόν άνθρωπον, ποιών ειρήνην και ειρηνοποιήσας δια του αίματος του σταυρού αυτού είτε τα εν τοις ουρανοίς είτε τα επί της γης».[7]
Η δυνατότητα βιώσεως αυτής της ειρήνης από τον αγχωτικό – νευρωτικό άνθρωπο πραγματώνεται μέσω του μυστηρίου της μετανοίας και εξομολογήσεως. Ο έμπειρος και φωτισμένος αφενός, αλλά και κατηρτισμένος με την θύραθεν και θεολογική παιδεία πνευματικός πατέρας, επικαλούμενος την χάρη του Παναγίου Πνεύματος, κατέρχεται στο εσώτερο «είναι» του νευρωτικού και αγχωτικού ανθρώπου και εκεί συναντά τις ενοχές ή τις καταθλιπτικές καταστάσεις που τον κατατυραννούν. Προσφέροντάς του τα κατάλληλα πνευματικά φάρμακα, του παρέχει την δυνατότητα να επανέλθει και να αποκτήσει και πάλι την ειρήνη του.
Ο μεγάλος ψυχαναλυτής Jung ομολόγησε ότι «οι άνθρωποι σήμερα καταφεύγουν εις τον ψυχίατρον αντί να επισκεφθούν τον ιερέα».[8] Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινισθεί ότι δεν απορρίπτουμε την ιατρική βοήθεια εκ μέρους του νευρολόγου – ψυχιάτρου, εάν υπάρχει νευρολογικό πρόβλημα στον ασθενή.
Είναι γεγονός ότι ο υποκριτικός πολιτισμός μας και η υποκουλτούρα δεν παρέχουν τις δυνατότητες, ώστε να βοηθηθεί ο σημερινός αγχωμένος άνθρωπος, ο οποίος έχει χάσει την κοινωνία του με τον Θεό και τον συνάνθρωπο και έχει μπει στον χώρο της αδιαφορίας, της αδράνειας και της πλήξης. Αυτή, όμως, η πορεία οδηγεί στο «κενό».
Οφείλουμε να αποδεχθούμε την οντολογική αλήθεια ότι η ψυχολογική και πνευματική ωριμότητα και η ειρήνη συμβαδίζουν και αποτελούν ένα και το αυτό γεγονός, την πρόοδο της προσωπικότητος από κάθε άποψη.
Είναι ανάγκη, λοιπόν, ο σύγχρονος αγχωμένος άνθρωπος να επανασυνδεθεί με τον Δημιουργό του Θεό, τον συνάνθρωπο και τον εαυτό του. Μόνον ο Θεός μπορεί να λογοποιήσει την όλη ζωή του, να τον απαλλάξει από τα καθημερινά άγχη και να του προσφέρει την πολυπόθητη εσωτερική ειρήνη.
____________________________________ Αρχ. Κύριλλος Κωστόπουλος - Ιεροκήρυκας Ι. Μ. Πατρών, Δρ Θεολογίας
1. E. Fromm, Ο άνθρωπος για τον εαυτό του, έρευνα στην ψυχολογία της ηθικής, (μτφ. Δ. Θεοδωρακάτου), εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα 1974, 233.
2. Βλ. Λεξικό της Φιλοσοφίας, τόμ. 3, εκδ. Πάπυρος, επιμ. εκδ. Ευτ. Π. Φικιώρης, Παρίσι 959, 1013-1014.
3. Βλ. Dr Axele, Φρόυντ, Άντλερ, Γιούγκ, Ατομική Ψυχολογία – Συμπλεγματική Ψυχολογία, (διασκ. Γ. Κουχτσόγλου), εκδ. Παγκ. Εγκυκλ. Μορφ.Βιβλιοθήκη, Αθήνα χ.χ., 98-100.
4. Θ. Καραβάτου, «Άγχος: το νόημα του όρου ως πρόβλημα ψυχοπαθολογίας», Σύναψις 1 (Καλοκαίρι 2005), 25.
5. S. Freud, Το άγχος, (μτφ. Δ.Π. Κωστελένου), εκδ. Δαμιανού, Αθήνα χ.χ., 9.
6. Ιωάν. 14, 27.
7. PG 29, 376.
8. C. G. Jung, Die Beziehungen der Psychotherapy zur Seelsorge, Rascher Verlag, Zurich 1933, 40.
