Κι η τέχνη πρέπει, σ’ αυτούς τους καιρούς των αποφάσεων ν’ αποφασίσει. Μπορεί να κάνει τον εαυτό της όργανο μιας μικρής μερίδας ορισμένων που παίζουν τις θεότητες της μοίρας για τους πολλούς και που απαιτούν µια πίστη που πρέπει πρώτα απ’ όλα να είναι τυφλή, και μπορεί να σταθεί στο πλευρό των πολλών και να βάλει τη μοίρα τους στα δικά τους χέρια.
Μπορεί να παραδώσει τον άνθρωπο στις συγχύσεις, τις αυταπάτες και τα θαύματα και μπορεί να παραδώσει τον κόσμο στον άνθρωπο. Μπορεί να μεγαλώσει την αμάθεια και μπορεί να μεγαλώσει τη γνώση. Μπορεί να κάνει έκκληση στις δυνάμεις που αποδείχνουν τη δύναμη τους Καταστρέφοντας, και στις δυνάμεις που αποδείχνουν τη δύναμη τους Βοηθώντας.
Όποιος σήμερα θέλει να πολεμήσει την ψευτιά και την αμάθεια και να γράφει την αλήθεια έχει ξεπεράσει το λιγότερο πέντε δυσκολίες. Πρέπει να έχει το θ ά ρ ρ ο ς να γράφει την αλήθεια παρόλο που παντού την καταπνίγουν• την ε ξ υ π ν ά δ α να την αναγνωρίσει παρόλο που τη σκεπάζουν παντού• την τ έ χ ν η να την κάνει ευκολομεταχείριστη σαν όπλο• την κ ρ ί σ η να διαλέξει εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια θ’ αποχτήσει δύναμη• την π ο ν η ρ ι ά να τη διαδώσει ανάμεσα τους. Αυτές οι δυσκολίες είναι μεγάλες για κείνους που γράφουν κάτω από το φασισμό, υπάρχουν όμως και γι’ αυτούς που τους κυνήγησαν ή που έφυγαν ακόμα και για όσους γράφουν στις χώρες της αστικής ελευθερίας.
{…}Β: Η εξυπνάδα να αναγνωρίσει κανείς την αλήθεια
{…..} Ανακεφαλαίωση
{…}Β: Η εξυπνάδα να αναγνωρίσει κανείς την αλήθεια
Μια κι είναι δύσκολο να γράψει κανείς την αλήθεια. αφού την καταπνίγουν παντού, στους πιο πολλούς φαίνεται ζήτημα πεποιθήσεων μονάχα το αν θα γραφτεί ή όχι. Πιστεύουν πως το µόνο που χρειάζεται είναι το κουράγιο. Ξεχνούν τη δεύτερη δυσκολία το ν α β ρ ε θ ε ί η αλήθεια. Γιατί µε κανένα τρόπο δεν είναι εύκολο να τη βρει κανείς. Πρώτα – πρώτα είναι κιόλας δύσκολο να βρει κανείς π ο ι α αλήθεια αξίζει να ειπωθεί. Για παράδειγμα τώρα, µπρος σ” όλα τα µάτια, τα μεγάλα πολιτισμένα κράτη βουλιάζουν το ένα μετά το άλλο στην πιο τρομερή βαρβαρότητα. Κι ακόμα, είναι γνωστό πως ο εσωτερικός πόλεμος, που γίνεται µε τα πιο τρομαχτικά μέσα, μπορεί από ώρα σε ώρα να μετατραπεί σε εξωτερικό, που μπορεί θαυμάσια να κάνει τον πλανήτη µας ένα γιγάντιο σωρό συντρίμμια। Αυτό είναι χωρίς αμφιβολία µια αλήθεια, υπάρχουν όμως φυσικά κι άλλες αλήθειες. Για παράδειγμα, δεν είναι ψέμα το ότι οι καρέκλες έχουν πάτο και το ότι ή βροχή πέφτει από πάνω προς τα κάτω. Πολλοί γράφουν τέτοιου είδους αλήθειες. Μοιάζουν µε ζωγράφους που φιλοτεχνούν µε νεαρές φύσεις τους τοίχους καραβιών που βουλιάζουν. Η πρώτη µας δυσκολία δεν υπάρχει γι. αυτούς, κι έχουν παρόλα αυτά τη συνείδηση τους ήσυχη. Ανεπηρέαστοι από τους ισχυρούς, χωρίς όμως και να τους επηρεάζουν κι οι φωνές των κατατρεγμένων, ζωγραφίζουν τα τοπία τους. Το παράλογο στον τρόπο που ενεργούν τους δημιουργεί ένα «βαθύ» πεσιμισμό, που τον πουλάνε σε καλή τιμή και που θα ‘πρεπε στην πραγματικότητα να τον έχουν οι υπόλοιποι, που βλέπουν τέτοιους καλλιτέχνες και τέτοια ξεπουλήματα. Και δεν είναι εύκολο ούτε καν να διακρίνεις πως οι αλήθειες τους μοιάζουν µ’ αυτές για τις καρέκλες ή τη βροχή• τις πιο πολλές φορές δείχνουν ολότελα διαφορετικές, δείχνουν γι” αλήθειες πάνω σε σημαντικά θέματα. Γιατί ή ουσία της καλλιτεχνικής διαμόρφωσης βρίσκεται ακριβώς στο ότι δίνει σημασία σ’ αυτό που διαμορφώνει. Χρειάζεται προσεχτική παρατήρηση για να διακρίνει κανείς πως το µόνο που λένε είναι: «Μια καρέκλα είναι µια καρέκλα», και: «Κανείς δε μπορεί να εμποδίσει τη βροχή να πέφτει προς τα κάτω».
Αυτοί οι άνθρωποι δεν καταφέρνουν να βρουν την αλήθεια που αξίζει να γραφτεί! Άλλοι πάλι πραγματικά καταπιάνονται µε τα πιο ζωντανά προβλήματα, δεν τρέμουν ούτε τους καταπιεστές ούτε τη φτώχεια και παρόλα αυτά δε μπορούν να βρουν την αλήθεια. Σ’ αυτούς λείπουν οι γνώσεις. Είναι γεμάτοι από παλιές προλήψεις, από φημισμένες συχνά αναδιατυπωμένες αρχαίες προκαταλήψεις. Ο κόσμος είναι πολύ περίπλοκος γι” αυτούς• δεν ξέρουν τα γεγονότα και δε διακρίνουν τους συσχετισμούς. Εκτός απ’τις πεποιθήσεις χρειάζονται και γνώσεις, που βρίσκονται, και μέθοδες, που μαθαίνονται. Για όλους όσους γράφουν σ” αυτούς τους καιρούς των περιπλοκών και των μεγάλων αλλαγών χρειάζεται γνώση της ματεριαλιστικής διαλεκτικής, της οικονομίας και της ιστορίας. Μπορεί να την αποχτήσει κανείς απ” τα βιβλία ή µε ζωντανή διδασκαλία, φτάνει, να µη λείπει ή απαραίτητη επιμέλεια. Μπορεί κανείς ν’ ανακαλύψει πολλές αλήθειες µε πιο απλό τρόπο, αποσπάσματα δηλ. της αλήθειας ή δεδομένα που οδηγούν στην εύρεσή της. Αν θέλει κανείς να ερευνήσει, θα πρέπει να χρησιμοποιεί µια μέθοδο – μπορεί όμως κανείς να βρει κάτι και χωρίς μέθοδο, και χωρίς ακόμα να ψάξει. Όμως µε τέτοιο τυχαίο τρόπο δεν πετυχαίνει κανείς σχεδόν ποτέ µια τέτοια παρουσίαση της αλήθειας που να λέει στους ανθρώπους τι πρέπει να κάνουν. Αυτοί που μονάχα καταγράφουν μικρογεγονότα δεν είναι σε θέση να κάνουν τούτο τον κόσμο κατανοητό στους άλλους. Κι. όμως αυτός, και κανένας άλλος είναι ο σκοπός της αλήθειας. Αυτοί οι άνθρωποι δεν εκπληρώνουν το καθήκον να γράφουν την αλήθεια.
{…..} Ανακεφαλαίωση
Η μεγάλη αλήθεια της εποχής µας (που δεν υπηρετεί κανείς µε το να τη βρει μονάχα, που όμως χωρίς αυτή καμιά άλλη σημαντική αλήθεια δε μπορεί να βρεθεί) είναι ότι η ήπειρος µας βουλιάζει στη βαρβαρότητα επειδή προσπαθούν να διατηρήσουν µε τη βία τις σχέσεις ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής। Τι ωφελεί να γράψει κανείς κάτι θαρραλέο απ.’όπου να βγαίνει πως ή κατάσταση που βρισκόμαστε είναι βάρβαρη (που είναι αλήθεια) αν δε φαίνεται ξεκάθαρα για ποιο λόγο φτάσαμε σ’ αυτή την κατάσταση; Πρέπει να πούμε ότι τα βασανιστήρια γίνονται γιατί πρέπει να διατηρηθούν οι σχέσεις ιδιοκτησίας. Φυσικά, λέγοντας το αυτό χάνουμε πολλούς φίλους που είναι αντίθετοι στα βασανιστήρια γιατί πιστεύουν πως οι σχέσεις ιδιοκτησίας θα μπορούσαν να διατηρηθούν και χωρίς αυτά (που δεν είναι αλήθεια). Πρέπει να πούμε την αλήθεια για τις βάρβαρες συνθήκες στη χώρα µας για να μπορέσει να γίνει αυτό που θα τις εξαφανίσει, δηλαδή αυτό που θ’ αλλάξει τις σχέσεις ιδιοκτησίας. Πρέπει ακόμα να το πούμε σ’ εκείνους που υποφέρουν πιο πολύ απ’.όλους κάτω απ’ τις σημερινές σχέσεις ιδιοκτησίας, που έχουν το πιο δυνατό συμφέρον για την αλλαγή τους, στους εργάτες, και σ’ εκείνους που μπορούμε να οδηγήσουμε στους εργάτες σαν σύμμαχους, γιατί στην πραγματικότητα δεν έχουν ούτε κι εκείνοι ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, όσο κι αν παίρνουν μερίδιο απ’ τα κέρδη. Και πρέπει, πέμπτο, να βαδίσουμε µε πονηριά. Κι όλες αυτές τις πέντε δυσκολίες πρέπει να τις ξεπερνάμε ταυτόχρονα, γιατί δεν μπορούμε να ερευνάμε την αλήθεια για τις βάρβαρες συνθήκες χωρίς να σκεφτόμαστε εκείνους που υποφέρουν κάτω απ’ αυτές, και καθώς, διώχνοντας κάβε πειρασμό δειλίας, γυρεύουμε τις αληθινές αιτίες µε τη σκέψη µας στραμμένη σ’ εκείνους που είναι πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις τους, πρέπει ταυτόχρονα να σκεφτόμαστε και το πως θα τους δώσουμε την αλήθεια µε τρόπο που να “ναι στα χέρια τους όπλο, και µε τόση πονηριά που η μετάδοση αυτή να µη μπορεί ν’ ανακαλυφτεί και να εμποδιστεί από τον εχθρό.
Τέτοιες είναι λοιπόν οι απαίτησες µας, όταν ζητάμε από τους συγγραφείς να γράφουν την αλήθεια.
Bertolt Brecht- Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια «Συνέδριο για την υπεράσπιση της κουλτούρας», Παρίσι 1935)
