«Αυξάνονται» τα περιστατικά απάτης στην επιστημονική έρευνα

«Οι επιστήμονες είναι κι αυτοί άνθρωποι» επισημαίνουν οι συντάκτες της μελέτης

Η απάτη στο χώρο της επιστημονικής έρευνας δείχνει να αυξάνεται σε διεθνές επίπεδο, δείχνει μελέτη Αμερικανών ερευνητών. Η ανάλυση αποκαλύπτει ότι, από το σύνολο των μελετών που τελικά αποσύρονται από τις επιστημονικές επιθεωρήσεις που τις δημοσίευσαν, ένα αυξανόμενο ποσοστό αποσύρεται όχι λόγω λαθών, αλλά λόγω απάτης. Και, παρόλο που τα περιστατικά είναι σπάνια, μπορούν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις, όπως συνέβη με μια διαβόητη έρευνα που συνέδεε τα παιδικά εμβόλια με τον αυτισμό.
Η νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύεται στην έγκριτη αμερικανική επιθεώρηση PNAS, δείχνει ότι ο αριθμός των μελετών που ανακαλούνται ως εσφαλμένες αυξάνεται από τη δεκαετία του 1970 έως σήμερα. Σε ανοδική πορεία βρίσκεται επίσης το ποσοστό των μελετών που ανακαλούνται λόγω απάτης: το 1976, υπήρχαν λιγότερες από δέκα ανακλήσεις για κάθε ένα εκατομμύριο επιστημονικών δημοσιεύσεων. Το 2007, ο αριθμός αυτός είχε ανέβει στις 96.
Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα αν η άνοδος αυτή οφείλεται σε αύξηση της απάτης ή σε καλύτερη επαγρύπνηση και έλεγχο από την επιστημονική κοινότητα. Οι ερευνητές, πάντως, δηλώνουν ότι υποψιάζονται ότι η επιστημονική απάτη έχει πράγματι αυξηθεί, ίσως επειδή η κοινωνία γενικότερα έχει γίνει πιο ανεκτική στο ψέμα.
«Πιστεύω ότι οι επιστήμονες είναι όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι και δέχονται τις ίδιες πιέσεις» σχολίασε στο Αssociated Press ο Αρτούρο Κασαντέβαλ, καθηγητής Μικροβιολόγος του Ιατρικού Κολεγίου «Άλμπερτ Άινσταϊν» της Νέας Υόρκης και επικεφαλής της μελέτης.
Είτε η απάτη αυξάνεται είτε όχι, γεγονός ότι είναι ότι αποτελεί τη συχνότερη αιτία ανάκλησης δημοσιεύσεων: αντιστοιχεί στο 43% του συνόλου, συγκριτικά με 21% για τις δημοσιεύσεις που ανακαλούνται λόγω λαθών. Αν μάλιστα προστεθούν και τα περιστατικά λογοκλοπής ή δημοσίευσης της ίδιας έρευνας σε πολλές επιθεωρήσεις, η απάτη αντιστοιχεί σε δύο από τρεις περιπτώσεις ανάκλησης μελετών.
Όλες οι μεγάλες επιστημονικές εκδόσεις, όπως το Science, το Nature, το Cell και το PNAS, εμφανίζονται στη λίστα των επιθεωρήσεων με τις περισσότερες ανακλήσεις.
Οι μελέτες που ανακαλούνται αντιστοιχούν βέβαια σε ένα πολύ μικρό ποσοστό του συνόλου των μελετών, μπορούν όμως να έχουν ευρείες επιπτώσεις. Παραδείγματα είναι:

• Η διαβόητη μελέτη του Άντριου Ουέικφιλντ, ο οποίος ανέφερε το 1998 στο Lancet ότι τα παιδικά εμβόλια συνδέονται με τον αυτισμό. Αν και αποδείχτηκε αργότερα ότι επρόκειτο για «καλοστημένη απάτη», το θέμα πήρε τέτοιες διαστάσεις στα ΜΜΕ ώστε χιλιάδες γονείς ακόμα και σήμερα φοβούνται να εμβολιάσουν τα παιδιά τους,
• Η περίπτωση του Νοτιοκορεάτη ειδικού της κλωνοποίησης που υποστήριξε ότι κατάφερε να δημιουργήσει ανθρώπινα έμβρυα χρησιμοποιώντας το γενετικό υλικό ασθενών.
• Οι εννέα επιμέρους μελέτες για τις αντικαρκινικές θεραπείες που είχαν δημοσιεύσει ερευνητές του Πανεπιστημίου Duke στις ΗΠΑ.

Τα αποτελέσματα αυτά βασίστηκαν σε δεδομένα για όλες τις 2.047 ανακλήσεις που εμφανίζονταν στη βάση δεδομένων του PubMed, η οποία συγκεντρώνει τις ιατρικές και βιολογικές μελέτες. Οι ερευνητές δεν αρκέστηκαν στις επίσημες ανακοινώσεις ανάκλησης που αναγκάζονται να δημοσιεύουν οι ίδιες οι επιστημονικές επιθεωρήσεις. Αντίθετα, έλαβαν υπόψη και στοιχεία από το Γραφείο Επιστημονικής Ακεραιότητας και το εξειδικευμένο ιστολόγιο Retraction Watch. Η σύγκριση των δεδομένων αποκάλυψε ότι οι επιστημονικές επιθεωρήσεις περιορίζονται σε ασαφείς και θολές ανακοινώσεις για τις δημοσιεύσεις που αναγκάζονται να ανακαλέσουν. Πιθανώς το κάνουν επίτηδες, είτε για να διασώσουν το κύρος τους είτε για να αποφύγουν νομικές περιπέτειες.
Όποιος κι αν είναι ο λόγος, οι εκδότες στο χώρο της επιστημονικής έρευνας φαίνεται ότι μοιράζονται ένα μικρό μέρος της ευθύνης και θα έπρεπε τουλάχιστον να παραδέχονται ευθέως τις περιπτώσεις απάτης στα άρθρα που δημοσιεύουν.

Πηγη