Ο άνθρωπος, στέκει ανάμεσα σε δύο άπειρα: το ένα άπειρο το ονομάζουμε Σύμπαν ή Μακρόκοσμο και το άλλο - αυτό που εκτείνεται απ' τον ίδιο τον άνθρωπο ως τα πιο μικρά υποατομικά σωματίδια - Μικρόκοσμο. Δύο άπειρα που τους τελευταίους αιώνες πασχίζει να τα ερευνήσει για να ανακαλύψει τα μυστικά τους.
Όμως αυτή η αναζήτηση έχει ξεκινήσει εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ίχνη της συναντάμε στο «Κυμβάλειο», ένα κείμενο Αλεξανδρινής εποχής, που έχει τις ρίζες της στην αρχαία Αίγυπτο. Το κείμενο αυτό περιέχει 7 Αρχές-Νόμους που διέπουν το Σύμπαν. Η δεύτερη Αρχή είναι αυτή που συνδέει τον Μακρόκοσμο με τον Μικρόκοσμο, τον άνθρωπο με το Σύμπαν. Είναι η Αρχή της Αναλογίας και Αντιστοιχίας που αναφέρει: «Όπως και είναι κάτω, έτσι είναι και πάνω και όπως είναι πάνω, έτσι και κάτω», αποκαλύπτοντας ότι το Σύμπαν εκδηλώνεται σε κλίμακες, σε επίπεδα ύπαρξης και ότι, καθετί έχει το αντίστοιχό του σε κάποια άλλη κλίμακα με το οποίο τα συνδέει μια σχέση αναλογίας. Αυτή την άποψη εξάλλου συναντάμε και στη Βίβλο όπου αναφέρεται ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο «καθ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν».
Η σύγχρονη επιστήμη έρχεται να επιβεβαιώσει αυτές τις πανάρχαιες διδασκαλίες, αποκαλύπτοντας σιγά - σιγά τα μυστικά της σύνθεσης των κόσμων. Ποιος δεν θα μπορούσε να διακρίνει αντιστοιχίες στη δομή και τη λειτουργία, ενός ηλιακού συστήματος, ενός κυττάρου και ενός ατόμου; Το μόνο που διαφέρει είναι η κλίμακα μεγέθους στο χώρο και στον χρόνο! Άραγε η σχέση που συνδέει το μέγεθος ενός βακτηριδίου με τον άνθρωπο πάνω στον οποίο αναπτύσσεται, δεν συνδέει και τον ίδιο τον άνθρωπο με τον πλανήτη πάνω στον οποίο ζει; Και μήπως ανάλογη σχέση δεν ισχύει με το χρόνο ζωής του βακτηριδίου σε σχέση με αυτόν του ανθρώπου και τον χρόνο ζωής του ανθρώπου με αυτόν της Γης; Η ίδια ουσία και ανάλογες σχέσεις σε διαφορετικά επίπεδα της συμπαντικής κλίμακας!
Αυτή η σύνδεση του άπειρου μεγάλου με το άπειρα μικρό αποτελούσε στη διάρκεια των αιώνων το αντικείμενο μελέτης των εσωτερικών επιστημών, οι οποίες σήμερα έχουν κατά κανόνα πέσει στην αφάνεια ή έχουν χάσει το πρωταρχικό τους νόημα. Η Αστρολογία για παράδειγμα, μελετούσε τις αντιστοιχίες και τις σχέσεις μεταξύ των πλανητών και των αστερισμών με τον ανθρώπινο ψυχισμό τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου ή μιας ανθρώπινης ομάδας. Απ' την άλλη μεριά, η Αλχημεία ασχολούνταν με τις μεταμορφώσεις της ύλης ξεκινώντας απ' την μελέτη των ιδιοτήτων του μικρόκοσμου. Όλες αυτές οι αναζητήσεις είχαν ένα κοινό στόχο: να συνδέσουν τους κόσμους, τα επίπεδα της Μίας Συμπαντικής Ζωής.
Ενώνοντας το «ΠΑΝΩ» με το «ΚΑΤΩ»: Οι Τρεις Κόσμοι
Σε πόσα επίπεδα όμως διαιρείται το Σύμπαν; Αν θέλαμε να συνθέσουμε τις διδασκαλίες αρχαίων πολιτισμών θα μπορούσαμε να πούμε ότι αναγνώριζαν 3 Σφαίρες ή Κόσμους μέσα στα οποία εκδηλώνεται η Συμπαντική Ζωή: έναν υλικό κόσμο που συμβολικά αναφέρεται ως ΓΗ, έναν πνευματικό κόσμο που αναφέρεται ως ΟΥΡΑΝΟΣ και έναν ενδιάμεσο κόσμο, τον ψυχολογικό κόσμο που παίζει το ρόλο της ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ.
Ο Ουρανός είναι η διάσταση των Ιδεών, των Αρχετύπων και γι' αυτό θεωρούνταν η έδρα του Ιερού. Είναι ο κόσμος των άφθαρτων, των αιώνιων όντων εκεί που κυριαρχεί η ζωή. Αντίθετα ο υλικός κόσμος υπόκειται στη φθορά και στο θάνατο γι' αυτό θεωρούνταν «βέβηλος». Ας μη βιαστούμε να δώσουμε στην έννοια του ιερού και του βέβηλου τη σημασία του «καλού» και του «κακού». Πρόκειται για αναφορά σ' αυτά που είναι αιώνια και άφθαρτα και στη σύγκριση τους με τα υλικά, τα προσωρινά και φθαρτά. Στη φιλοσοφία των όλων των αρχαίων πολιτισμών, οι μορφές του υλικού κόσμου είναι απατηλές, σκιές των αληθινών όντων του Ουράνιου κόσμου. Μιλώντας γι' αυτήν την απατηλότητα, η Ινδική φιλοσοφία αναφέρεται στη Μάγια, τη μεγάλη πλάνη του υλικού αυτού κόσμου. Αλλά και ο Πλάτωνας στο Μύθο της Σπηλιάς της «Πολιτείας» του, αναφέρεται στην απατηλότητα όλων όσων βρίσκονται μέσα στη σπηλιά, δηλ. στον υλικό κόσμο.
Για άλλη μια φορά η επιστήμη του 20ου αιώνα έρχεται να συμπλεύσει με τις αρχαίες διδασκαλίες καθώς υποστηρίζει πλέον ότι, ο υλικός κόσμος που ζούμε δεν είναι παρά εικόνες που φτιάχνει ο νους μας βασισμένος στις αισθήσεις. Ας σκεφτεί μόνο κανείς ότι τεράστιες αποστάσεις χωρίζουν τα μόρια ενός υλικού αντικείμενου, καθιστώντας το ουσιαστικά ...; κενό! Εμείς όμως μέσω των αισθήσεων και του νου το αντιλαμβανόμαστε σαν συμπαγές, σκληρό ή μαλακό ή με οποιασδήποτε άλλες ιδιότητες. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του διάσημου φυσικού Νηλς Μπορ ότι, όλη η ύλη του σύμπαντος, αν συμπτυχθεί χωράει σε μια κουταλιά της σούπας!
Και ανάμεσα στους δύο αυτούς κόσμους, σαν γέφυρα βρίσκεται ο κόσμος της Ψυχής, η Ατμόσφαιρα, η αέναη κίνηση της οποίας επιτρέπει την επικοινωνία του πνευματικού κόσμου με τον υλικό. Η ψυχή είναι ο βατήρας μας για το πνεύμα, για το άπειρο, για την Αλήθεια.
Δημιουργία και Εξέλιξη
Πώς όμως επικοινωνούν ο πνευματικός κόσμος με τον υλικό; Όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί μας μιλούν για τη Δημιουργία του κόσμου σαν την κάθοδο του πνευματικού μέσα στον υλικό κόσμο. Είναι το Πνεύμα που διεισδύει μέσα στην ύλη και ντύνεται με μορφή. Είναι ο Ουρανός που γονιμοποιεί τη Γη για να την κάνει να βλαστήσει, να γεννήσει μορφές, σώματα. Είναι το Πνεύμα που κατέχει ένα κομμάτι ύλης και όχι η ύλη που «έχει» ένα πνεύμα, είναι η Ψυχή που έχει ένα σώμα και όχι το σώμα μας που έχει μια ψυχή!
Η δράση αυτή της Δημιουργίας συμβολίζεται συχνά με την πτώση ενός κεραυνού πάνω τη γη, πάνω στα νερά της ύλης - σαν ένα ηλεκτρικό σπινθήρα που δίνει το έναυσμα της έναρξης της ζωής.
Αλλά και η Γη με τη σειρά της ανταποκρίνεται στο κάλεσμα του Ουρανού. Με μια κίνηση που υπακούει στον Νόμο της Δράσης και της Αντίδρασης, η Γη πασχίζει να ενωθεί με τον Ουρανό, οι μορφές προσπαθούν να αγγίξουν την Αιτία που τις δημιούργησε. Είναι η κίνηση που αποκαλούμε Εξέλιξη με την οποία τα όντα πασχίζουν να ενωθούν με το αρχετυπικό κόσμο απ' όπου προέρχονται. Η Εξέλιξη συμβολίζεται άλλοτε με μια σκάλα, με μια σπείρα ή με μια κλιμακωτή πυραμίδα, σύμβολα όλα των επιπέδων που πρέπει να διαβούν τα όντα στην επιστροφή τους προς την Πηγή της Ζωής.
Η Γνώση και τα Κλειδιά Ερμηνείας της
Πώς όμως οι αρχαίοι πολιτισμοί κατείχαν τη γνώση αυτή για την ένωση και την επικοινωνία των κόσμων; Πώς μεταδίδονταν η γνώση αυτή από γενιά σε γενιά; Η απάντηση βρίσκεται στον πανάρχαιο θεσμό των Μυστηρίων που συναντάμε στους μεγάλους πολιτισμούς της αρχαιότητας: Αίγυπτος, Ελλάδα, Θιβέτ κ.λπ. Γνώση που περιβάλλονταν από πέπλα μυστικότητας και όρκους σιωπής (η λέξη «μυστήρια» προέρχεται απ' το ρήμα «μύω» που σημαίνει «κλείνω το στόμα»). Ελάχιστοι μυημένοι είχαν πρόσβαση στις γνώσεις αυτές.
Απ' τις γνώσεις αυτές σε εμάς σήμερα έχει φτάσει μόνο ο απόηχός τους: κάποια κείμενα, παραδόσεις και μύθοι. Για να προσεγγίσει όμως ένας σημερινός ερευνητής τις γνώσεις αυτές πρέπει να είναι κάτοχος κάποιων κλειδιών ερμηνείας, καθώς στις αρχαίες αυτές πηγές η γνώση είναι κωδικοποιημένη ώστε να μην γίνεται αντιληπτή απ' τον αμύητο, παρά ίσως μόνο σαν ένα απλό παραμύθι.
Η Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκυ, στο έργο της «Μυστική Δοξασία» αναφέρει την ύπαρξη 7 βασικών κλειδιών ερμηνείας που «ξεκλειδώνουν» την αρχαία γνώση. Καθένα απ' τα κλειδιά αυτά διαιρείται σε 7 υπο-κλειδιά και αυτά με τη σειρά του σε 7 υπο-υπο-κλειδιά το καθένα δίνοντας ένα σύνολο 343 (=7x7x7) κλειδιών για την ερμηνεία της αρχαίας γνώσης και επιστήμης.
Τα 7 βασικά κλειδιά είναι:
Μεταφυσικό (χαρακτήρες του Όντος)
Αριθμητικό (εξέλιξη και αναλογίες των Ιδεών-Αριθμών). Για τους Πυθαγόρειους για παράδειγμα οι Αριθμοί αντιπροσώπευαν την Ουσία των όντων καθώς και κλίμακες της Δημιουργίας.
Γεωμετρικό (οργάνωση των μορφών). Για τους Πυθαγόρειους ξανά, τα γεωμετρικά σχήματα ήταν η μορφική «σκιά» των Αριθμών στον υλικό κόσμο
Αστρολογικό (που βασίζεται στις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις Μακρόκοσμου - Μικρόκοσμου), όπως προαναφέρθηκε.
Αλχημικό (σχέσεις επικοινωνίας και ρυθμοί ανάπτυξης των Στοιχείων). Η αναζήτηση της Φιλοσοφικής Λίθου, του Ελιξιρίου της Ζωής, τα αλχημικά στοιχεία (άλας, υδράργυρος, θείο), δεν αποτελούν παρά καταστάσεις εξέλιξης της συνείδησης των όντων στην πορεία τους προς τον Ουρανό.
Βιολογικό, καθώς οι ίδιες οι μορφές της ζωής με τις κλιμακώσεις τους δίνουν το κλειδί κατανόησης της Μίας Ενέργειας-Ζωής.
Μορφογεννητικό ή Μορφοπλαστικό (σημειωτικές και συμβολικές μορφές που γεννούν οι ιδέες) που περιλαμβάνει επιστήμες όπως η γεωγραφία, η φιλολογία κ.ά. Παράδειγμα της χρήσης αυτού του κλειδιού είναι η χρήση της ετυμολογίας για την αποκωδικοποίηση ονομάτων θεών, ηρώων ή πόλεων.
Ιστορία: η επιστήμη μελέτης του παρελθόντος
Στις μέρες μας το παρελθόν είναι αντικείμενο μελέτης της επιστήμης της Ιστορίας, η οποία για να μελετήσει το παρελθόν, βασίζεται πάνω σε συγκεκριμένες «πηγές», εννοώντας με τον όρο αυτό οποιοδήποτε υλικό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καταλάβουμε και να μελετήσουμε το παρελθόν.
Η Ευρετική είναι η επιστήμη που μελετά τις ιστορικές πηγές. Το πλήθος των αντικειμένων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ιστορική πηγή είναι τεράστιο, καθώς δεν υπάρχει κάποιο υλικό απ' το παρελθόν που να μην μπορεί να μας δώσει πληροφορίες ή ενδείξεις για ένα γεγονός ή μία εποχή. Γενικά κάποιο υλικό μπορεί να χαρακτηριστεί είτε σαν πηγή με «αυστηρή έννοια» (π.χ. επιγραφές, μνημεία, τοιχογραφίες, βιβλία κ.λπ.), δηλαδή υλικό που δημιουργήθηκε με ιστορική σκοπιμότητα, είτε σαν πηγή με «ευρεία έννοια» (π.χ. δημιουργήματα της ανθρώπινης καθημερινής εργασίας).
Επίσης, υπάρχει παράλληλα ένας πλήθος επιστημών που μπορούν να χαρακτηριστούν βοηθητικές για την Ιστορία, όπως είναι η Παλαιογραφία, η Διπλωματική, η Νομισματική, η Χρονολογική, η Γενεαλογία κ.ά. Μαζί μ' αυτές που σχετίζονται άμεσα με την επιστήμη της Ιστορίας ή την Αρχαιολογία ένα πλήθος άλλων επιστημών μπορούν να βοηθήσουν στην μελέτη του παρελθόντος, δουλεύοντας πάνω σε μερικά από τα 7 Κλειδιά που αναφέραμε πιο πριν. Τέτοιες επιστήμες είναι η Γεωλογία, η Ζωολογία, η Βοτανική, η Ψυχολογία ή Αστρολογία ή η Θεολογική Φαινομενολογία (που συγκρίνει τις διάφορες θρησκείες).
Η αναζήτηση της Αλήθειας και οι ψυχολογικές όψεις της έρευνας
Σ' όλη αυτή την αναζήτηση της αλήθειας για τον άνθρωπο, το παρελθόν του και την εξέλιξή του υπεισέρχεται αναπόφευκτα ο ψυχολογικός υποκειμενικός παράγοντας του εκάστοτε ερευνητή. Δυστυχώς, για έναν σύγχρονο ιστορικό δεν είναι εύκολο να μελετήσει και να ερμηνεύσει ένα ιστορικό γεγονός χωρίς να το δει μέσα από το πρίσμα των πολιτικών ή θρησκευτικών του πεποιθήσεων ή των ηθικών αξιών της εποχής του.
Η αντικειμενικότητα δύσκολα συναντάται όχι μόνο επειδή βρισκόμαστε χρονικά μακριά από τα ιστορικά γεγονότα που μελετούμε, αλλά και επειδή αυτά αναλύονται και κρίνονται κατά κανόνα, «ανάλογα με τα μάτια» του ερευνητή. Έτσι άλλη στάση θα έχει ένας μουσουλμάνος ιστορικός σχετικά με τη ζωή του Μωάμεθ και άλλη ένας δυτικός ερευνητής. Ένας κομμουνιστής ιστορικός θα δώσει ερμηνείες δίνοντας εξέχουσα σημασία στους οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες ενός γεγονότος, ενός κάποιος άλλος θα τα βάλει σε δεύτερη μοίρα. Κάποιος θα θεωρήσει τη μάχη των Θερμοπυλών μια πράξη υπέρτατης αυτοθυσίας και δόξας, ενώ κάποιος άλλος θα την παρουσιάσει σαν άσκοπη θυσία.
Κυρίως όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε τους ψυχολογικούς, ηθικούς και κοινωνικούς παράγοντες που συμβάλλουν για να γραφτεί η Ιστορία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε για παράδειγμα ότι «την Ιστορία τη γράφουν οι νικητές» σε οποιοδήποτε επίπεδο: εθνικό, πολιτικό, θρησκευτικό, επιστημονικό. Έτσι, οι σύγχρονοι ερευνητές κάνουν συχνά το λάθος να υποτιμήσουν και να κριτικάρουν αρχαίους πολιτισμούς ή ιστορικά πρόσωπα με βάση τις ιδέες και την ηθική του σύγχρονου κόσμου.
Έτσι ένας αρχαίος Αιγύπτιος ή Έλληνας πολίτης θεωρείται συχνά υποδεέστερος, απλά επειδή εμείς ζούμε σήμερα σε μια εποχή με τεχνολογικά επιτεύγματα. Ένας ιστορικός της επιστήμης υποτιμά έναν επιστήμονα του Μεσαίωνα επειδή «δεν γνώριζε τόσα πολλά όσο ένας σημερινός επιστήμονας» ενώ κάποιοι κατακρίνουν τους αρχαίους πολιτισμούς για τον θεσμό της σκλαβιάς, ενώ στις μέρες μας εκατομμύρια «εργαζόμενοι» ζουν και δουλεύουν σε συνθήκες πολύ χειρότερες από αυτές των «αρχαίων δούλων».
Πέρα όμως από κάθε υποκειμενικότητα ο ερευνητής του παρελθόντος που θέλει να είναι αμερόληπτος αλλά και να προχωρήσει σε βάθος πρέπει να εντρυφήσει στον τρόπο ζωής και τις αξίες των ανθρώπων της εποχής που μελετάει, αλλά και στον τρόπο μετάδοσης της αρχαίας γνώσης, η οποία βασίζονταν σ' αυτά τα 7 Κλειδιά Ερμηνείας. Προς την κατεύθυνση αυτή μπορούν να συμβάλλουν όλες οι σύγχρονες επιστήμες οι οποίες λίγο ή πολύ σχετίζονται με αυτά τα 7 Κλειδιά που ανοίγουν το «σεντούκι» της γνώσης κάθε μυητικού και παραδοσιακού αρχαίου πολιτισμού.
