Τεχνική 5
Η φασματική σκέψη
Όταν κάνετε μια αρνητική σκέψη ρωτήστε τον εαυτό σας: "Μήπως βλέπω τα πράγματα μόνο σαν άσπρα ή μαύρα; Μήπως π.χ. σκέφτομαι ότι δυό μόνο περιπτώσεις υπάρχουν, ή θα είμαι εντελώς πετυχημένος ή εντελώς αποτυχημένος;". Αν σκέφτεστε με αυτόν τον τρόπο τότε κάνετε το λάθος που ονομάζεται σκέψη του "όλα ή τίποτα".
Αυτό είναι ένα από τα πιό συχνά λάθη στην διεργασία της σκέψης. Μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, πανικό, κατάθλιψη, ενοχή, κατωτερότητα, απελπισία, τελειομανία, και θυμό. Πολλοί ασθενείς μου άλλαξαν πραγματικά τις ζωές τους μαθαίνοντας να τροποποιούν το λάθος αυτό της σκέψης.
Μια χρήσιμη τεχνική για τον σκοπό αυτό είναι η τεχνική της "Φασματικής Σκέψης".
Η βασική αρχή είναι πολύ απλή:
Υπενθυμίζετε συνεχώς στον εαυτό σας ότι τα πράγματα ποτέ δεν είναι εντελώς άσπρα ή μαύρα αλλά μπορούν να πάρουν όλες τις αποχρώσεις του φάσματος του γκρίζου.
Πιό απλά, ένα πράγμα δεν μπορεί να ισχύει ή 0% (δηλαδή καθόλου) ή 100% (δηλαδή πλήρως) αλλά μπορεί να πάρει όλες τις δυνατές τιμές μεταξύ του 0 και του 100.
Ο Γιώργος ήταν ένας εξαιρετικά συμπαθής και αξιόλογος ιατρός, 30 ετών που ειδικευόταν στην παθολογία σε ένα νοσοκομείο στην Αθήνα. Επειδή ο διευθυντής του τον εμπιστευόταν ιδιαίτερα για τις γνώσεις του, συνήθως του ανέθετε την παρουσίαση των εργασιών της κλινικής στα διάφορα συνέδρια που συμμετείχαν.
Ο Γιώργος ωστόσο κάθε φορά που ήταν να παρουσιάσει μια εργασία σε ένα συνέδριο πραγματικά αρρώσταινε από το υπερβολικό άγχος του. Μια μέρα μετά από μια τέτοια παρουσίαση ήρθε στο ιατρείο μου φανερά στεναχωρημένος και απογοητευμένος.
Μεταξύ μας έγινε ο παρακάτω διάλογος:
Θεραπευτής: Γιατί είσαι στεναχωρημένος;
Γιώργος: Η παρουσίαση ήταν μια σκέτη αποτυχία. Τίποτα δεν πήγε καλά.
Θεραπευτής: Ποιό ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισες;
Γιώργος: Τα χέρια μου έτρεμαν τόσο πολύ που δεν μπορούσα να κρατήσω σταθερά το χαρτί που διάβαζα.
Θεραπευτής: Τα χέρια σου έτρεμαν; Πόσο πολύ έτρεμαν; 50%, 80%, 100%. Πόσο τρόμο είχες;
Γιώργος: Τι να σου πώ, δεν μετριούνται αυτά τα πράγματα.
Θεραπευτής: Ας κάνουμε μια προσπάθεια. Πόσο τρόμο θα έπρεπε να έχει κανείς για να πούμε ότι έχει 100%.
Γιώργος: Εεε, ας πούμε να έχει τόσο τρόμο ώστε να του πέσει το χαρτί από τα χέρια.
Θεραπευτής: Ωραία. Και για να πούμε ότι έχει 0%;
Γιώργος: Να μην κουνιέται καθόλου το χαρτί.
Θεραπευτής: Ωραία. Τώρα εσύ σε αυτή την κλίμακα πόσο τρόμο είχες σε αυτή την παρουσίαση;
Γιώργος: Θα μπορούσα να πώ ένα 50%.
Θεραπευτής: Θυμάσαι άλλες φορές που να είχες περισσότερο τρόμο;
Γιώργος: Ναι, μια φορά το χαρτί μού είχε πέσει από τα χέρια.
Θεραπευτής: Άρα φαντάζομαι ότι θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε σχέση με τότε, χθές τα πήγες καλύτερα.
Γιώργος: Σωστά, αλλά πάλι είχα τρόμο.
Θεραπευτής: Βεβαίως. Αλλά τώρα που βρήκαμε έναν τρόπο να τον μετράμε, θα μπορούσες να βάλεις την άλλη φορά στόχο να έχεις ακόμη λιγότερο τρόμο, ας πούμε 40%
Γιώργος: Εντάξει, αυτό θα μπορούσε να γίνει φαντάζομαι.
Θεραπευτής: Αλλά ακόμη και αν έχεις πάλι 50% τι θα μπορούσες να πείς συγκριτικά με χθές;
Γιώργος: Ότι τουλάχιστον δεν πήγε χειρότερα!
Ο Γιώργος με την τεχνική αυτή κατάλαβε την παγίδα στην οποία έριχνε τον εαυτό του. Ακόμη και αν είχε 10% τρόμο αυτός το θεωρούσε ισοδύναμο με εκείνη την φορά που του είχε πέσει κάτω το χαρτί.
Μαθαίνοντας να καταγράφει πόσο τρόμο είχε κάθε φορά διαπίστωσε ότι στην πραγματικότητα ο τρόμος του σχεδόν ποτέ δεν ξεπερνούσε το 20%. Αυτό ήταν υποφερτό διότι πολύ δύσκολα γινόταν αντιληπτό από τους ακροατές του.
Πολύ γρήγορα τα χέρια του δεν έτρεμαν σχεδόν καθόλου!
Κείμενο D. Burns - Απόδοση στα Ελληνικά Πέτρος Σκαπινάκης
