Όπου κι αν κοιτάξει, ο Ρέτο βλέπει σταρ του ροκ.
Παντού.
Στην τηλεόραση, στα εξώφυλλα των περιοδικών, στα προγράμματα των συναυλιών και στις σελίδες των φαν στο ίντερνετ.
Αδύνατον να μην ακούσει τα τραγούδια τους, είτε στο εμπορικό κέντρο είτε στη δική του playlist είτε στο γυμναστήριοo.
Οι ροκ σταρ είναι εκεί.
Είναι πολλοί.
Και επιτυχημένοι.
Εμπνευσμένος από την επιτυχία όλων αυτών των ηρώων της ηλεκτρικής κιθάρας, ο Ρέτο φτιάχνει ένα γκρουπ.
Θα πετύχει κάποτε;
Η πιθανότητα είναι σχεδόν μηδαμινή.
Όπως τόσοι άλλοι, θα καταλήξει στο νεκροταφείο των αποτυχημένων μουσικών, έναν τόπο που αριθμεί δέκα χιλιάδες φορές περισσότερους μουσικούς απ όσους αριθμεί η σκηνή.
Δυστυχώς κανένας δημοσιογράφος δεν ενδιαφέρεται για όσους έχουν αποτύχει οι δημοσιογράφοι ενδιαφέρονται είτε για τους επιτυχημένους είτε για τους ξεπεσμένους.
Πράγμα που κάνει αυτό το νεκροταφείο αόρατο για όσους βρίσκονται έξω από αυτό.
Εξού και η πλάνη του επιζώντος.
Επειδή στην καθημερινότητα οι επιτυχίες είναι πιο ορατές από τις αποτυχίες, υπερεκτιμάτε συστηματικά τις πιθανότητές σας να πετύχετε.
Ως παρατηρητές και όχι ως μέλη του σταρ σύστεμ είστε (όπως ο Ρέτο) θύματα μιας ψευδαίσθησης.
Δεν αντιλαμβάνεστε πόσο μικρή είναι η πιθανότητα επιτυχίας.
Κάθε επιτυχημένος συγγραφέας κρύβει εκατό άλλους τα βιβλία των οποίων δεν πουλιούνται.
Και πίσω από κάθε συγγραφέα τα βιβλία του οποίου δεν πουλιούνται, υπάρχουν άλλοι εκατό που δεν έχουν βρει εκδότη.
Και κάθε συγγραφέας που δεν βρήκε εκδότη κρύβει άλλους εκατό το χειρόγραφο των οποίων ξεκίνησε και έμεινε στο συρτάρι.
Εμείς όμως ακούμε να γίνεται λόγος μόνο για τους επιτυχημένους συγγραφείς και δεν είμαστε σε θέση να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα, δηλαδή πόσο απίθανο είναι να γίνουμε διάσημοι με την πένα μας.
Το ίδιο ισχύει για τους φωτογράφους, τους επιχειρηματίες, τους καλλιτέχνες, τους αθλητές, τους αρχιτέκτονες, τους κατόχους βραβείων Νόμπελ, τους παρουσιαστές της τηλεόρασης και τις νικήτριες των καλλιστείων.
Τα ΜΜΕ δεν ενδιαφέρονται καθόλου να σκάψουν στα νεκροταφεία των αποτυχημένων.
Δεν είναι αυτή η δουλειά τους.
Με άλλα λόγια, εσείς είστε που πρέπει να κάνετε τις αναγκαίες γνωστικές προσπάθειες για να προστατευτείτε από την πλάνη του επιζώντος.
Aυτή η πλάνη θα σας παγιδεύσει και σε οικονομικά ζητήματα, σε ζητήματα σχετικά με τη διαχείριση των χρημάτων σας.
Φανταστείτε ότι κάποιος φίλος σας στήνει μια επιχείρηση.
Φυσικά, ανήκετε στον κύκλο των πιθανών επενδυτών.
Οσμίζεστε μια καλή ευκαιρία.
Ποιος ξέρει;
Η επιχείρησή του θα μπορούσε να γνωρίσει την επιτυχία της Microsoft.
Και εφόσον στη ζωή η τύχη μάλλον σας χαμογελάει, γιατί να μην πάει καλά και η συγκεκριμένη επιχείρηση;
Στην πραγματικότητα, όμως, το πιθανότερο σενάριο είναι ότι αυτό δε θα συμβεί ποτέ.
Το δεύτερο πιο πιθανό είναι ότι θα χρεοκοπήσει μετά από τρία χρόνια λειτουργίας.
Οι περισσότερες «μεγάλες» επιχειρήσεις που περνούν το κατώφλι των τριών πρώτων ετών βλέπουν το μέγεθός τους να συρρικνώνεται και καταλήγουν σε μικρομεσαία μαγαζάκια των δέκα υπαλλήλων.
Συμπέρασμα:
Τυφλωθήκατε από την παρουσία επιτυχημένων επιχειρήσεων στα ΜΜΕ.
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποφεύγετε να παίρνετε ρίσκα;
Όχι.
Αλλά, αν πάρετε, να έχετε υπόψη σας ότι η πλάνη του επιζώντος παραμορφώνει τις πιθανότητες επιτυχίας όπως παραμορφώνει την πραγματικότητα το λαξεμένο γυαλί.
Πάρτε τον Dow Jones.
Αποτελείται μόνο από επιζώντες.
Οι επιχειρήσεις που έμειναν στο περιθώριο ή δεν μπόρεσαν ποτέ να μπουν στη χορεία των μεγάλων η πλειονότητα δηλαδή δεν εμφανίζονται σε κανέναν χρηματιστηριακό δείκτη.
Ο χρηματιστηριακός δείκτης δεν αντιπροσωπεύει καθόλου τη συνολική οικονομία μιας χώρας.
Ακριβώς όπως ο Τύπος δε μας πληροφορεί με αντιπροσωπευτικό τρόπο για το σύνολο των μουσικών, κατά τον ίδιο τρόπο δεν καλύπτει την επικαιρότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων όπως καλύπτει εκείνη των πολυεθνικών.
Και, όταν αναφέρει χρεοκοπίες, εστιάζει στις πιο θεαματικές όπως της Enron ή της Lehman Brothers, για παράδειγμα.
Ο εντυπωσιακός αριθμός των μπεστ σέλερ και των συνταγών επιτυχίας από διάσημους γκουρού θα έπρεπε επίσης να σας κάνει δύσπιστους: όσοι δεν πέτυχαν δε γράφουν βιβλία, ούτε δίνουν διαλέξεις για τις αποτυχίες τους.
Η πλάνη του επιζώντος γίνεται πιο δυσδιάκριτη όταν κι εσείς ανήκετε στους επιζώντες.
Ακόμα κι αν χρωστάτε την επιτυχία σας μόνο στην τύχη, θα βαλθείτε να ανακαλύψετε κοινά σημεία με άλλους επιζώντες και να τα θεωρείτε «παράγοντες επιτυχίας».
Μόνον αν επισκεφτείτε το νεκροταφείο των αποτυχημένων (ατόμων, εταιρειών κτλ.) θα διαπιστώσετε ότι είχαν κι αυτοί χρησιμοποιήσει τους υποτιθέμενους «παράγοντες επιτυχίας».
Όταν μεγάλος αριθμός επιστημόνων εξετάζει κάποιο φαινόμενο, τυχαίνει κάποιες από τις μελέτες τους να δίνουν αποτελέσματα που ευσταθούν από στατιστική άποψη παραδείγματος χάρη, για τη σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση κόκκινου κρασιού και στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής.
Έτσι, οι μελέτες αυτές γίνονται αμέσως πασίγνωστες και επιβιώνουν για κάμποσο καιρό στο μυαλό των ανθρώπων, ενώ η ορθότητά τους δεν είναι παρά μόνο φαινομενική.
Αλλά αρκετά φιλοσοφήσαμε.
Για να συνοψίσουμε την πλάνη του επιζώντος, ας πούμε ότι υπερεκτιμάτε συστηματικά τις πιθανότητές σας να επιτύχετε.
Το φάρμακο;
Να επισκέπτεστε συχνότερα τους τάφους νεκρών σχεδίων, επενδύσεων και σταδιοδρομιών που στην αρχή υπήρξαν τόσο ελπιδοφόρα.
Ένας περίπατος, ίσως όχι τόσο ευχάριστος, που θα σας κάνει όμως σίγουρα καλό.
***
Ρολφ Ντομπελλι
«Η τέχνη της καθαρής σκέψης».
Πατάκης, Μετάφραση:
Σώτη Τριανταφύλλου
