Βρισκόμαστε στην αρχή του Μαΐου. Η μικρή κοιλάδα, η κατάφυτη από μουριές κι άλλα οπωροφόρα δέντρα, έχει ζωηρή κίνηση. Νομίζει κανείς, πως έχει γύρω του μια μεγάλη μυρμηγκοφωλιά.
Άντρες, γυναίκες και παιδιά ανεβασμένοι στα δέντρα μαζεύουν τα μουρόφυλλα τις πρωινές και τις απογευματινές ώρες, γιατί δεν πρέπει να είναι ούτε δροσισμένα από τη νύχτα ούτε ζεσταμένα από το μεσημέρι. Άλλοι οδηγούν τ’ άλογα φορτωμένα με τα μουρόφυλλα μέσα σε σακκιά για το χωριό, που βρίσκεται στους πρόποδες του βουνού. Τα παιδιά αρπάζουν την ευκαιρία ν’ ανεβούν και σε κάποιαν αγριομουριά, για να φαν τα νοστιμώτατα μούρα της. Οι μητέρες πολλές φορές τους φωνάζουν να μην παραφάν, γιατί θα χαλάσουν το στομάχι τους. και το τραγούδι ακούεται χαρούμενο, χωρίς η εργασία να σταματάη ούτε στιγμή.
Μέσα στα σπίτια δε βρίσκουν ησυχία. Μόλις κατορθώνουν και κοιμούνται λίγες ώρες τη νύχτα. Τα κουκούλια είναι τώρα «της μεγάλης», έχουν δηλαδή αλλάξει το τέταρτο και τελευταίο πουκάμισό τους. Από μικροσκοπικά μαμουδάκια, που πρωτοβγήκαν από τον κουκουλόσπορο, είναι τώρα κάτι σκουλήκια σχεδόν σαν το μικρό δάκτυλο του χεριού. Κάθε οκταήμερο άλλαζαν κι από ένα πουκάμισό τους. Κι έτσι από μαμούδι έγιναν ασπράδι, δευτεράκι, τριτάκι, και τώρα «της μεγάλης». Στην αρχή μόνη η γιαγιά επαρκούσε να μαζεύη τα μπουμπούκια και να τρέφη τα λίγα «καρτέλια», όπου είχαν βάλει το μαμούδι. Σιγά σιγά όμως στήθηκαν οι «καλαμωτές», λίγες στην αρχή, εφτά τώρα για το κάθε κουτί τον κουκουλόσπορο των 25 γραμμαρίων.
Μερικές πολυμελείς οικογένειες τρέφουν και πέντε και επτά κουτιά κουκουλόσπορο. Έχουν δηλαδή στήσει τριάντα πέντε ή σαράντα εννέα καλαμωτές. Και για το κάθε κουτί χρειάζονται εφτακόσιες ως οχτακόσιες οκάδες μουρόφυλλα. Κι από αυτά οι πεντακόσιες και εξακόσιες οκάδες θα ξοδευτούν το τελευταίο οκταήμερο. Έχουν δίκιο λοιπόν ο κουκουλοτρόφοι να λένε, πως «δεν αδειάζουν να φάνε ψωμί». Μάζεμα των φύλλων, τέσσερα ταΐσματα το εικοσιτετράωρο, διατήρηση της καθαριότητας και της σταθερής θερμοκρασίας, τους απασχολούν όλη τη μέρα, πολλές ώρες τη νύχτα.
Αν σε καμιά οικογένεια δεν προσέξουν το κουκούλι είτε από τεμπελιά είτε από άγνοια, παν οι κόποι τους χαμένοι. Αν δεν τα αραιώσουν αρκετά ή αν δε βγάλουν την «αφουσιά», τα υπολείμματα δηλαδή της τροφής τους, ξαφνικά τα βλέπουν να αδιαθετούν και σε λίγο να κιτρινίζουν και να ψοφούν.
Αλλοίμονο στη νοικοκυρά, που θα ταίση το κουκούλι της με νοτισμένα ή αναμμένα φύλλα. Αν είναι ο καιρός ακατάστατος, με το κρύο πρέπει ν’ ανάβη το τζάκι και να θερμαίνη το σπίτι, με τη ζέστη πρέπει ν’ ανοίγουν τα παράθυρα. Αν είναι καλός ο καιρός, τότε είναι πιο ασφαλισμένη η κουκουλοπαραγωγή.
Οι χωριάτες έχουν και τα προγνωστικά τους για τα κουκούλια. Προσέχουν τον καιρό άλλοι του Ευαγγελισμού και άλλοι τη Μεγάλη Παρασκευή. Αν είναι ξαστεριά ή αν ταξιδεύον τα σύννεφα στον ουρανό, τα κουκούλια θα φάνε όλα τα φύλλα κι οι άνθρωποι θα τρέχουν σαν τα σύννεφα να τα μαζεύουν. Θα έχουν δηλαδή καλή κουκουλοπαραγωγή. Αν όμως είναι τα σύννεφα ακίνητα ή αν βρέχη, τα φύλλα θα μείνουν αφάγωτα κι οι άνθρωποι δε θα τρέχουν να τα μαζέψουν. Θα έχουν δηλαδή κακή παραγωγή.
Από αρκετές μέρες έχουν μαζέψει από το λόγγο το «κλαδί», ένα είδος θυμαριού. Το ξέραναν, τίναξαν τα ξερά του φύλλα και στοιβαγμένο το έχουν έτοιμο για το «κλάδωμα», που θα γίνη στο τέλος του οκταημέρου. Τότε θα το βάλουν σε σταυρωτές σειρές από τη μια καλαμωτή ως την άλλη, καθώς είναι τοποθετημένες επανωτά στη «στασιά». Τα σκουλήκια θα έχουν γίνει «μεταξάδες», δε θα έχουν πια όρεξη για φαί και θ’ αναζητούν θέση, για να πλέξουν τα κουκούλια τους.
Όταν αποτελειώση το «κλάδωμα», θα βάλουν αυγά στις καλαμωτές και θα ρίξουν χαλίκια στα κεραμίδια. Αυτά σημαίνουν, πως εύχονται οι κουκουλοτρόφοι να γίνουν τα κουκούλια μεγάλα σαν αυγά και να τρέξουν οι «μεταξάδες» να ανέβουν στο κλαδί, όπως τρέχουν τα κατσίκια να βοσκήσουν, όταν τα πετροβολήση ο βοσκός. Γιατί, ενώ πάνε όλα καλά ως αυτή την ώρα, καμιά φορά δυστυχώς αρρωσταίνουν ξαφνικά οι «μεταξάδες» και παν κόποι κι έξοδα χαμένα.
Τι χαρά στα σπίτια και σε όλο το χωρίο, όταν είναι πετυχημένα τα κουκούλια κι έρθη το τρύγημα δέκα πέντε μέρες έπειτα από το κλάδωμα. Τη μια μέρα στο ένα σπίτι, την άλλη στο άλλο, γέλια και τραγούδια συνοδεύουν την ευχάριστη και ξεκούραστη τώρα εργασία του τρυγήματος. Οι νοικοκυραίοι λογαριάζουν πόσες οκάδες θα πουλήσουν και πόσα χρήματα θα εισπράξουν. Οι νοικοκυρές σκέπτονται πόσες οργυιές κουκουλάρικο ή μεταξωτό θα υφάνουν. Μικροί και μεγάλοι θα φορέσουν ωραία καλοκαιρινά ρούχα και τα κορίτσια θα φτιάξουν ωραία σεντόνια κι εργόχειρα με το μεταξωτό πανί.
Πολλά χωριά της Δυτικής Θράκης και της Πελοποννήσου έχουν τα κουκούλια για το σπουδαιότερο εισόδημά τους. και στην Αθήνα από αρκετά χρόνια έχουν γίνει μερικά εργοστάσια μεταξωτών, που τα θαυμάζουν κι οι ξένοι για τη στερεότητα και τους θαυμάσιους χρωματισμούς τους. Πολλοί Ευρωπαίοι κι Αμερικανοί περιηγηταί, όταν γυρίζουν τις πατρίδες τους, αγοράζουν ελληνικά μεταξωτά. Τελευταία άρχισαν να λειτουργούν στην πατρίδα μας και σηροτροφικές σχολές, όπου μπορεί κανείς να μάθη πώς να καλλιεργή επιστημονικά τα κουκούλια. Κι όσοι κουκουλοτρόφοι φοιτούν σε τέτοιες σχολές είναι πιο ασφαλισμένοι, πως θα κερδίζουν κάθε χρόνο περισσότερα χρήματα.
Μπορείτε να βγάλετε 10.000 ευρώ
μέσα σε 3 μήνες,
αν έχετε μουριές στον κήπο σας
Ο δρόμος του μεταξιού ανοίγει σημαντικές ευκαιρίες για όσους θελήσουν να ασχοληθούν με την εκτροφή μεταξοσκώληκα, καθώς...
μπορούν να εξασφαλίσουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα, που ξεκινά από τις 8.000 με 10.000 ευρώ και αυξάνεται ανάλογα με το μέγεθος της καλλιέργειας...
Ο Μάιος και ο Ιούνιος θεωρούνται ιδανικοί μήνες για την εκτροφή μεταξοσκώληκα, καθώς η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας αυξάνεται και οι μουριές είναι φουντωμένες, καθώς αποτελούν τη μοναδική τροφή του πολύτιμου εντόμου.
Για παράδειγμα, 20 κουτιά σπόρου μεταξοσκώληκα μπορούν να αποφέρουν στον καλλιεργητή εισόδημα άνω των 10.000 ευρώ, ύστερα όμως από κοπιαστική και συστηματική εργασία 3 μηνών.
Βέβαια απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχουν μουριές, αφού ο μεταξοσκώληκας τρέφεται αποκλειστικά με τα φύλλα της, προκειμένου να αναπτυχθεί και να δώσει το πολύτιμο κουκούλι του.
Σημειώνουμε ότι ένα κουτί (περίπου 15 γραμμάρια) μεταξόσπορου περιέχει 20.000 μεταξοσκώληκες, οι οποίοι για να δώσουν μετάξι θα πρέπει προηγουμένως να καταναλώσουν 500 κιλά φύλλα μουριάς.
Από την εκτροφή ενός κουτιού μεταξόσπορου παράγονται μέχρι 60 κιλά χλωρά κουκούλια, από αυτά μετά την απόπνιξη 20-30 κιλά ξερά και τελικά 3-4 κιλά μεταξωτή κλωστή. Από το κάθε κουκούλι παίρνουμε περίπου 2.500 μέτρα κλωστή.
Για να ασχοληθεί κάποιος με την εκτροφή μεταξοσκώληκα -ανεξαρτήτως του αν είναι αγρότης ή όχι- θα πρέπει να δηλώσει το ενδιαφέρον του στο υπουργείο Γεωργίας, και ακόμα θα πρέπει να δηλώσει ότι διαθέτει χώρο για την εκτροφή του, καθώς και τον απαραίτητο αριθμό μουριών.
Επίσης οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προμηθευτούν τον σπόρο μεταξοσκώληκα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο του υπουργείου Γεωργίας.
Πρόκειται για σπόρο που είναι ειδικός για τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν την Ελλάδα. Κάθε κουτί κοστίζει 125-130 ευρώ. Οπως αναφέραμε, ένα κουτί σπόρου, δίνει 40-60 κιλά κουκούλι, ανάλογα βέβαια με το πόσο καλοταϊσμένο είναι το σκουλήκι.
Η διαδικασία
- Ο σπόρος πρέπει να επωαστεί, ώστε να «σκάσουν» τα αβγά και να βγουν τα μικρά σκουληκάκια. Η επώαση αυτή γίνεται στο εκκολαπτήριο. Στο ίδιο μηχάνημα υπάρχουν ειδικές «θήκες-φωλιές» όπου τοποθετούνται και ταΐζονται με ψιλοκομμένα φύλλα μουριάς οι νεογέννητοι μεταξοσκώληκες για τις δύο πρώτες ηλικίες που έχουν διάρκεια 1 βδομάδα με 10 μέρες.
- Αμέσως μετά οι μικρές κάμπιες μεταφέρονται στον κύριο χώρο εκτροφής τους, που θα πρέπει να είναι καλά καθαρισμένος, εξαερισμένος και να τον βλέπει ο ήλιος. Οι κάμπιες τρώνε και πάλι κομμένα φύλλα μουριάς. Είναι η εποχή που θέλουν να φάνε 3 με 4 φορές τη μέρα. Συνολικά οι 20.000 κάμπιες (που θα εκκολαφθούν από 1 κουτί) θα καταναλώσουν 400-500 κιλά φύλλα μουριάς.
- Η περίοδος της διατροφής διαρκεί 26-30 μέρες. Μάλιστα τις τελευταίες 10 μέρες οι μεταξοσκώληκες θα καταναλώσουν τα 350 από τα 500 κιλά φύλλα μουριάς που θα φάνε συνολικά.
- Ακολουθεί η διαδικασία του κλαδώματος. Μόλις δηλαδή ολοκληρωθεί η φάση διατροφής, οι μεταξοσκώληκες τοποθετούνται πάνω σε κλαδιά μουριάς. Στη συνέχεια εκκρίνουν για τρεις μέρες από τους αδένες τους μία κλωστή. Με αυτήν πλέκουν το κουκούλι τους στο οποίο θα φυλακιστούν για δεκαπέντε μέρες, για να το τρυπήσουν μετά και να βγουν στον έξω κόσμο μεταμορφωμένοι σε πεταλούδες. Λίγες ώρες αργότερα ζευγαρώνουν και γεννούν τα αβγά τους, ολοκληρώνοντας τον βιολογικό κύκλο τους.
- Πριν προλάβει να «σκάσει» το κουκούλι, οι παραγωγοί μαζεύουν τις «φούσκες» από τα κλαδιά. Αν το κουκούλι τρυπήσει από την πεταλούδα καταστρέφεται.
- Τα κουκούλια πάνε σε ειδικό φούρνο για την πρώτη φάση της επεξεργασίας τους.
- Στη συνέχεια «αερίζονται» για να στεγνώσουν επί 1 βδομάδα και παίρνουν τον δρόμο για το απινηστήριο, ώστε να βγει από το κουκούλι η κλωστή.
- Ενα κουτί σπόρου δίνει περίπου 3 κιλά μεταξωτή κλωστή. Η κλωστή αυτή θα πρέπει στη συνέχεια να καθαρισθεί από τη μεταξόκολλα, ώστε να είναι έτοιμη για χρήση (ύφανση κ.λπ.).
Τι πρέπει να γνωρίζετε για την εκτροφή μεταξοσκώληκα
Βασικές προϋποθέσεις για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων είναι να υπάρχει ο κατάλληλος χώρος για την εκτροφή, η αναγκαία ποσότητα και κατάλληλη ποιότητα μορεόφυλλων και καλής ποιότητας και υψηλής αποδοτικότητας μεταξόσπορος.
Ο αγρότης επιχειρηματίας που θα αποφασίσει σηροτροφική δραστηριότητα θα πρέπει να εξασφαλίσει τους αναγκαίους χώρους εκτροφής των μεταξοσκώληκων, καθώς και δικιά του παραγωγή μορεόφυλλων, που αποτελούν την αποκλειστική τροφή των μεταξοσκώληκων, με την εγκατάσταση σύγχρονου μορεολίβαδου. Να σημειωθεί ότι ένα στρέμμα μορεολίβαδου παράγει περίπου 2 με 3 τόνους μορεόφυλλων. Για κάθε «κουτί» εκτροφής απαιτούνται συνολικά περίπου 500 κιλά μορεόφυλλα.
Μπορεί να γίνουν και 3 εκτροφές τον χρόνο (μία την άνοιξη, μία αρχές του θέρους και μία νωρίς το φθινόπωρο) ανάλογα με την περιοχή, τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και τον τρόπο διαχείρισης του μορεώνα.
Το κλίμα
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι κλιματολογικές συνθήκες της χώρας μας είναι ευνοϊκές για την εκτροφή του μεταξοσκώληκα.
Οι ανάγκες των μεταξοσκωλήκων σε μορεόφυλλα αυξάνονται όσο οι μεταξοσκώληκες μεγαλώνουν. Ετσι, στην τελευταία ηλικία χορηγείται το 70% περίπου της συνολικής ποσότητας μορεοφύλλων που χρειάζεται για την εκτροφή τους.
Σημειώνουμε ότι τρώνε συνεχώς και μόνο στη διάρκεια των ύπνων δεν λαμβάνουν τροφή. Γι' αυτό θα πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους συνέχεια φρέσκα φύλλα για να μην καθυστερήσει η ανάπτυξή τους.
Τα φύλλα στις πρώτες ηλικίες (μέχρι την 3η) χορηγούνται κομμένα σε μικρά κομμάτια, από 1 μέχρι 5 εκατοστά. Ο κύριος λόγος του τεμαχισμού των φύλλων είναι η διευκόλυνση διατροφής του μεταξοσκώληκα. Στην 4η ηλικία χορηγούνται ολόκληρα φύλλα και στην 5η ηλικία η τροφοδότηση μπορεί να γίνει και με ολόκληρους βλαστούς.
Τρία ταΐσματα την ημέρα είναι αρκετά, αν χορηγείται η σωστή ποσότητα μορεοφύλλων και αν στους χώρους που γίνονται οι εκτροφές υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας. Η κάλυψη των εκτροφών με φύλλα πλαστικού (πολυαιθυλενίου) βοηθά ώστε να μη στεγνώνουν γρήγορα τα μορεόφυλλα κυρίως στις πρώτες ηλικίες που χορηγούνται τεμαχισμένα. Στην 4η και 5η ηλικία η κάλυψη με πλαστικό δεν είναι απαραίτητη γιατί τα μορεόφυλλα χορηγούνται ολόκληρα και δεν στεγνώνουν γρήγορα.
Τα αβγά
Στη χώρα μας χρησιμοποιούνται για τις εκτροφές μεταξοσκώληκα αβγά λευκών υβριδίων κατάλληλων για εαρινή, θερινή και φθινοπωρινή εκτροφή. Με τα πολυυβρίδια εκτρέφονται μεταξοσκώληκες που εμφανίζουν αξιόλογα προσόντα, όπως:
α) μεγάλη παραγωγή σε χλωρά κουκούλια (άνω των 30 κιλών από ένα κουτί των 20.000 αβγών),
β) μεγάλη απόδοση σε μετάξι (από 5,5 - 6 κιλά χλωρά κουκούλια παίρνουμε ένα 1 κιλό μετάξι),
γ) οι κάμπιες τους εμφανίζουν μεγάλη αντοχή στις ασθένειες, η δε εκτροφή τελειώνει μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα (26-30 ημέρες), πράγμα που μειώνει σημαντικά το κόστος της παραγωγής.
Με την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων, μέσα σε περίπου 30 ημέρες, εξασφαλίζεται ένα πολύ καλό εισόδημα για τον παραγωγό και μάλιστα σε μια εποχή που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποιο εισόδημα από άλλα γεωργικά προϊόντα.
Οι πέντε ηλικίες του «παραγωγού»
Ο νεαρός μεταξοσκώληκας από τη στιγμή που θα εκκολαφθεί μέχρι τη στιγμή που θα πλέξει το κουκούλι (τη φούσκα) περνά από πέντε διαφορετικά στάδια που ονομάζονται «ηλικίες» και διαχωρίζονται μεταξύ τους από ένα ενδιάμεσο στάδιο που λέγεται «ύπνος». Συνολικά δηλαδή ο μεταξοσκώληκας περνά πέντε ηλικίες και 4 ενδιάμεσους ύπνους, που διαρκούν περίπου 30 μέρες.
-Τρέφεται αποκλειστικά με νωπά φύλλα μουριάς.
-Κατά την εκτροφή που διαρκεί συνολικά 40 περίπου ημέρες οι μεταξοσκώληκες τοποθετούνται πάνω σε ξύλινα κρεβάτια, τις λεγόμενες κρεβάτες.
Μετά από την εκτροφή αρχίζει το στάδιο του κλαδώματος. Οι μεταξοσκώληκες αναρριχώνται στα κλαδιά του πουρναριού που έχουν τοποθετηθεί πάνω στα κρεβάτια για να πλέξουν το κουκούλι τους. Ο μεταξοσκώληκας εκκρίνει από τους δύο μεταξογόνους αδένες του το μετάξι και με κινήσεις ακριβείας του σώματός του πλέκει το κουκούλι.
Το πλέξιμο γίνεται από έξω προς τα μέσα, με συνέπεια ο μεταξοσκώληκας να παγιδεύεται μέσα στη φούσκα ενώ προοδευτικά αλλάζει μορφή σε χρυσαλλίδα. Το πλέξιμο του κουκουλιού επιτυγχάνεται σε 12 μέρες στο απόλυτο σκοτάδι και χωρίς κανέναν εξωτερικό ερεθισμό. Την επόμενη μέρα μετά τις 12 μέρες ξεκινάει το μάζεμα των κουκουλιών από τα κλαδιά.
Το ξεκλάδωμα κρατάει 2-3 μέρες περίπου. Τα κουκούλια ψήνονται σε ειδικό φούρνο, κατόπιν πρέπει να αεριστούν για να στεγνώσουν και μεταφέρονται στο αναπηνιστήριο, όπου θα βγει από το κουκούλι η κλωστή.
