Ο εγκέφαλος, οι νευρώνες
και η Ορθόδοξη εμπειρία
Πριν κάποια χρόνια, λατρεμένο μου, διάβασα δυο επιστημονικά βιβλία για τον εγκέφαλο και τις λειτουργίες του.
Παρόλο που εκ πρώτης όψεως, τα βιβλία αυτά δεν φαίνονταν να έχουν σχέση με τη Θεολογία, τελειώνοντας την ανάγνωσή τους, ένιωθα ένα βαθύ θαυμασμό για την άπειρη του Θεού τη Σοφία και ήρθα σε πληρέστερη επίγνωση του πατερικού αποφθέγματος ότι πράξις εστί θεωρίας επίβασις.
..................................................................................
Μιλώντας για τον εγκέφαλο, αναφερόμαστε σ’αυτό το μοναδικό όργανο που ελέγχει όλες τις δραστηριότητες του σώματος, που διαμορφώνει τις σκέψεις, τις ελπίδες, τα όνειρα και τη φαντασία μας, το συναίσθημα, τη λογική και τη μάθηση.
Το Κογκρέσσο των ΗΠΑ κήρυξε τη δεκαετία του 1990 ως τη δεκαετία του εγκεφάλου.
Ο εγκέφαλος έχει μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια(100-200) νευρώνες.
Οι νευρώνες είναι κύτταρα ειδικά σχεδιασμένα για να διαβιβάζουν πληροφορίες σε άλλα νευρικά, μυικά, ή αδενικά κύτταρα και αποτελούν τη βασική λειτουργική μονάδα του εγκεφάλου.
Ο εγκέφαλος είναι αυτός που είναι, χάρη στις δομικές και λειτουργικές ιδιότητες των νευρώνων. Ο κάθε νευρώνας, αποτελείται από ένα κυτταρικό σώμα, που περιλαμβάνει τον πυρήνα, και από μια αγώγιμη ίνα, τον νευράξονα, ο οποίος μπορεί να χορηγεί παράπλευρους κλάδους πριν την απόληξή του.
Στην πορεία του ο νευράξονας, σχηματίζει στα άκρα των κλάδων του συνάψεις –από το ρήμα συνάπτω=συνδέω κάτι με κάτι άλλο-με άλλους νευρώνες.
Οι δενδρίτες και το κυτταρικό σώμα καλύπτονται από συνάψεις που σχηματίζονται από τις απολήξεις νευραξόνων άλλων νευρώνων
(Society for Neuroscience : Τι γνωρίζουμε για τον Εγκέφαλο, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 1996).
.....................................................................................
Εάν απλώσετε τα χέρια σας, μπροστά σας με τα δάχτυλα τεντωμένα, μπορείτε να πάρετε μια πρόχειρη ιδέα της μορφής ενός κοινού νευρώνα. Η παλάμη σας αντιπροσωπεύει το σώμα του κυττάρου, με τους κεντρικούς πυρήνες και τα δάχτυλά σας είναι οι δενδρίτες. Αυτές οι μικροσκοπικές προεκτάσεις , εκτείνονται σε σχηματισμούς δένδρου και δρουν σαν συστήματα εισαγωγής, που παίρνουν μηνύματα από άλλους νευρώνες και τα ξαναβάζουν στο σώμα του κυττάρου.
Ένα μήνυμα, αφού φτάσει στην παλάμη σας, θα ταξιδέψει στον βραχίονά σας, που αντιπροσωπεύει το νευράξονα ή το σύστημα εξαγωγής.
Όταν φτάσει στο τέλος του άξονα, πρέπει να πηδήσει πάνω από ένα μικρό κενό που λέγεται σύναψη, πριν το περιμαζέψουν οι δενδρίτες κάποιου γειτονικού νευρώνα.
Αυτό το αρχέγονο διανοητικό άλμα, διευκολύνεται από χημικές ουσίες που λέγονται νευροδιαβιβαστές ή νευρορρυθμιστές.
Επαναλαμβάνεται αναρίθμητα δισεκατομμύρια φορές, όσο αυτή η αχανής παράταξη δυναμικού ασχολείται με αυτήν την υπόθεση στη βάση της καθημερινής πνευματικής δραστηριότητας.
Η δύναμη και η ικανότητα των συναπτικών συνδέσμων προσδιορίζουν την ταχύτητα και τη δύναμη με τις οποίες λειτουργεί το μυαλό μας.
Το πιο σημαντικό νέο για τις συνάψεις είναι ότι σχηματίζονται, ισχυροποιούνται και συντηρούνται από την αλληλεπίδραση των βιωμάτων.
(Η. Healy, Μυαλά που κινδυνεύουν, εκδόσεις Λύχνος , Αθήνα 1996)
...................................................................................
Αυτά εν περιλήψει, αγαπημένο μου, μας πληροφορούν οι επιστήμονες με τα βιβλία τους.
Ποιό είναι, εδώ, το συναρπαστικό νέο;
Ο Εγκέφαλός μας, ενώ σκέφτεται, αλλάζει και διαμορφώνεται από το είδος της σκέψης του και των βιωμάτων του και μαζί με τον εγκέφαλο αλλάζει και η χημεία και η κατάσταση του σώματός μας.
Δεν είναι αυτό ένα διαρκές θαύμα;
Πραγματικά, μένει κανείς εκστατικός και αισθάνεται μ’ αυτή τη λιγοστή γνώση της φυσιολογίας του σώματός μας, ακόμη σοβαρότερη την ευθύνη για τη διαχείριση των σκέψεων και των βιωμάτων μας...
Ό,τι αισθανόμαστε και ό,τι συλλογιζόμαστε, και ό,τι κάνουμε, αφήνει ίχνη και μάλιστα ίχνη απτά και μέσα μας.
Δεν είναι φοβερό να συλλογίζεται κανείς τις επιπτώσεις και των πιο μικρών συναισθημάτων και λογισμών μας;
Όταν είμαστε παθητικοί θεατές του οποιουδήποτε πράγματος, ο εγκέφαλός μας δεν δημιουργεί καινούργιες συνάψεις τόσο, όσο όταν απασχολούμαστε με δραστηριότητες.
Όταν «κάνουμε» πράγματα, τότε αλλοιώνεται ο εγκέφαλός μας και στη συνέχεια όλη η ψυχοσωματική μας οντότητα.
Γι αυτό κατάλαβα , έτσι απλά και χονδρικά το Πατερικό λόγιο:
Πράξις εστί θεωρίας επίβασις δηλαδή η πράξη είναι το επιστέγασμα της θεωρίας.
Όσα και να γνωρίζουμε σε ψιλό διανοητικό επίπεδο, αν δεν τα εφαρμόζουμε, καμιά αλλοίωση δεν επέρχεται στη ζωή μας.
Γράφει ο Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιάνινωφ(+1867):
Για να καταλάβουμε ΤΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΧΕΙ ο Λόγος του Θεού, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ τον ΤΗΡΗΣΟΥΜΕ!
Αυτή είναι η μοναδική απάντηση, σε όσους ψάχνουν να βρούν λογικά σε τί χρειάζονται οι εντολές του Θεού: Και γιατί πρέπει να νηστεύουμε; Και γιατί πρέπει να εγκρατευόμαστε; Οι παπάδες τα έφτιαξαν αυτά- για να μας βασανίζουν(!)- προσθέτει κάνοντας το δικηγόρο του Εξαποδού, η χαζή Σαλογραία.
Και συνεχίζει ο άγιος του Θεού: Οι εντολές του Ευαγγελίου, όταν εμείς αρχίσουμε να τις τηρούμε, αρχίζουν σιγά σιγά να μας μεταμορφώνουν, μας αναδημιουργούν, μας ζωοποιούν, μας μεταβάλλουν τον τρόπο του σκέπτεσθαι, τα συναισθήματα της καρδιάς μας, ακόμη και το σώμα μας
(Ιγνατίου Μπριαντσιανίνωφ:Θαύματα και σημεία, εκδ. Ι. Μ. Νικοπόλεως, Πρέβεζα 1994)
Τα άφθορα και τα ευωδιάζοντα και θαυματουργούντα επί αιώνες λείψανα των Αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποτελούν χειροπιαστή απόδειξη.
Αυτή η καλή αλλοίωση- μέσα από την εμπειρία τής μετά ταπεινοφροσύνης ασκήσεως των εντολών του Χριστού- είναι κοινή εμπειρία όλων των Αγίων, αιώνες, πριν οι ειδικοί επιστήμονες, μιλήσουν για το φοβερό σύνδεσμο πνεύματος και σώματος και για τις επιπτώσεις τους στον ορατό χώρο της ψυχοσωματικής υγείας και της ασθένειας.
Ευλογημένη η θεωρητική προσέγγιση αλλά, αν δεν της επιτρέψουμε εμπόνως να γίνει πράξη, δέρομεν εις αέρα!
Διότι όπως γράφει και ο μέγας Απόστολος Παύλος: Ζων γαρ ο Λόγος του Θεού και ενεργής και τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον και διικνούμενος άχρι μερισμού ψυχής τε και πνεύματος, αρμών τε και μυελών και κριτικός ενθυμήσεων και εννοιών καρδίας και ουκ έστι κτίσις αφανής ενώπιον αυτού.
(Εβρ.δ 12-13)
Όποιος διαθέτει προσωπική εμπειρία της έμπρακτης εφαρμογής του Λόγου του Θεού, μπορεί να μιλήσει γι αυτή του τη δύναμη και είθε πριν απέλθουμε από το βίο αυτό της απάτης και των φαινομένων να βάλουμε ως χριστιανοί Ορθόδοξοι με βαθιά ταπείνωση, αρχή σωτηρίας.
Σαλογραία
...................................................................................................................................
Ακολουθεί βίντεο με την καταγραφή του βιώματος μιας νευροεπιστήμονος που υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και η οποία περιγράφει την εμπειρία της, με τρόπο που συγκλονίζει...
To βίντεο διαθέτει ελληνικούς υπότιτλους (το προηγούμενο που υπήρχε, δεν είχε)
