Λογικές πλάνες
Εάν είχατε ποτέ μια συνομιλία με κάποιους για τις υπερφυσικές ή ψευδοεπιστημονικές πεποιθήσεις τους, έχετε σχεδόν σίγουρα χτυπηθεί με μια λογική πλάνη ή σφάλμα.
Παρακάτω θα εξετάσουμε μερικές από τις πιο κοινές λογικές πλάνες που ακούτε σε σχέση με διάφορες ψευδοεπιστήμες/θεωρίες συνωμοσίας. Ευελπιστούμε πως η εξοικείωση με αυτά τα σφάλματα θα σας βοηθήσει να τα εντοπίζετε εύκολα σε μία συζήτηση. Γιατί όταν τα καταλαβαίνετε και τα επισημαίνετε στον συνομιλητή σας, πολύ συχνά του αφαιρείτε τα εργαλεία από τα οποία εξαρτάται ως επί των πλείστων. Αν είναι να έχετε μια σοβαρή συζήτηση, πρέπει να χρησιμοποιήσετε έγκυρη επιχειρηματολογία. Μην πιάνεστε από αυτές τις πλάνες λογικής.
Το Επιχείρημα του Αχυρένιου Άντρα (The Straw Man Argument)
Ξεκινάμε με αυτό γιατί είναι το πιο κοινό και, επίσης, ένα από τα πιο εύκολο να εντοπίσουμε. Αυτό είναι όταν δηλώνουμε τη θέση μας, και ο αντίπαλός μας δεν απαντά σε αυτό που είπαμε, αλλά σε μια υπερβολική και παραμορφωμένη καρικατούρα των όσων είπαμε, που είναι προφανώς πιο δύσκολο να υπερασπιστούμε.
Starling λέει: «Οι άνθρωποι που διαπράττουν αδικήματα μικρής σημασίας θα πρέπει να βγαίνουν από τη φυλακή νωρίτερα." Bombo απαντά: "Αδειάζοντας όλες τις φυλακές θα δημιουργηθεί χάος στην κοινωνία."
Καλά, ίσως ο Bombo να έχει δίκιο, αλλά αυτό δεν είναι σχετικό, διότι "το άδειασμα των φυλακών" δεν είναι αυτό που υποστηρίζει ο Starling. Στην πραγματικότητα ο Bombo δεν αντικρούει την άποψη του Starling, αλλά εφηύρε μια διαφορετική άποψη που ήταν πιο εύκολο να αμφισβητήσει. Δημιούργησε έναν αχυρένιο ανδρείκελο - μία από αυτές τις κούκλες γεμισμένες με άχυρο που χρησιμοποιούν οι στρατιώτες για την πρακτική ξιφολόγχης. Είναι τελείως αδύναμα για να αντεπιτεθούν. Ο Bombo μπορεί να λάβει στη συνέχεια την ικανοποίησή ότι έφερε ένα επιχείρημα που κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αντικρούσει, και φαίνεται σαν να κέρδισε το επιχείρημα του Starling, ενώ στην πραγματικότητα το απόφυγε.
Κατά Προσώπου (Ad hominem)
Από τη λατινική γλώσσα για "στο πρόσωπο", ad hominem είναι μια επίθεση κατά του ατόμου που φέρνει το επιχείρημα και όχι κατά του επιχειρήματος. Αυτό δεν σημαίνει ότι απλά αποκαλείτε το άτομο βλάκα, αυτό σημαίνει ότι χρησιμοποιείτε κάποια αδυναμία ή χαρακτηριστικό του επιχειρηματολόγου για να υπονοήσετε μια αδυναμία του επιχειρήματος.
Starling: «Νομίζω ότι η Volvo κάνει πολύ καλά αυτοκίνητα.
" Bombo: "Φυσικά και θα έλεγες αυτό! Είσαι από τη Σουηδία."
Η σουηδική κληρονομιά του Starling δεν έχει καμία σχέση με την ποιότητα των αυτοκινήτων της Volvo. Ο Bombo κάνει μια προσπάθεια να αλλάξει το θέμα και να αποφύγει το πρόβλημα στο χέρι. Ο Bombo προσπαθεί να υπονοήσει ότι η σουηδική κληρονομιά του Starling τον κάνει να μεροληπτεί, και έτσι ακυρώνει, το επιχείρημα του. Στην πραγματικότητα, το ένα πράγμα δεν έχει καμία σχέση με το άλλο. Ad hominem επιχειρήματα προσπαθούν να βρούνε λάθος στο άτομο που κάνει το επιχείρημα , αντί με το ίδιο το επιχείρημα.
Έκκληση στην Αυθεντία (Appeal to authority)
Αυτού του είδους επιχειρήματα προσφεύγουν σε μια ειδική επίσημη πηγή για την επικύρωση του ισχυρισμού που γίνεται. Κάθε φορά που βλέπετε μια διαφήμιση που δείχνει κάποιον να φορά μία άσπρη ποδιά εργαστηρίου, ή να σας λέει τι, 4 από τους 5 ερωτηθέντες οδοντιάτρους λένε, βλέπετε μια έκκληση στην αυθεντία..
"Ο βελονισμός είναι έγκυρος, διότι στηρίζεται σε αρχαία κινεζική γνώση."
"Το άρθρο αυτό από ένα έγκυρο ομότιμα ελεγμένο επιστημονικό περιοδικό αναφέρει ότι οι άνθρωποι γίνονται ολοένα και πιο παχύς."
"Ένας αυξανόμενος αριθμός επιστημόνων λένε ότι η εξέλιξη είναι πολύ απίθανη."
"Το περιοδικό Wired λέει ότι το Skeptoid είναι ένα τρομερό podcast."
Η προσφυγή στην αυθεντία είναι το αντίθετο από μια επίθεση ad hominem, διότι εδώ αναφερόμαστε σε ορισμένα θετικά χαρακτηριστικά της πηγής, όπως η πολύ καλή γνώση του στον τομέα του, ως υποστήριξη για το επιχείρημα. Αλλά ένας καλός ειδικός υποστηρίζει τη θέση διότι η θέση αυτή είναι δικαιολογημένη και αποδεδειγμένη, και όχι το αντίστροφο. Αν πείτε ότι οι επιστήμονες υποστηρίζουν την Θεωρία Χ, αυτοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η θεωρία Χ είναι αλήθεια, επειδή το πιστεύουν οι ίδιοι; Όχι, καλοί επιστήμονες δεν δίνουν σημασία στην δικιά τους αυθεντία. Η Θεωρία Χ πρέπει να στέκεται μόνη της. Έκκληση στην αυθεντία δεν παρέχει καμία χρήσιμη υποστήριξη.
Άλλη συχνή εσφαλμένη επίκληση στην αυθεντία είναι όταν θέλοντας να υποστηρίξει κάποιος την θέση του τότε λέει ότι το υποστηρίζει και ο τάδε γνωστός, χωρίς να είναι όμως ειδικός σε αυτό. Αυτό χρησιμοποιείται κατά κόρων στις διαφημίσεις.
΄΄Επειδή ο Σάκης Ρουβάς πίνει το τάδε ποτό, τότε αυτό είναι καλό.΄΄
΄΄Είναι αλήθεια επειδή το είπε η τηλεόραση, η δασκάλα, ο Αριστοτέλης κτλ.΄΄
Ειδική Έκκληση ή Ειδική Εξαίρεση (Special Pleading)
Ένα επιχείρημα με ειδική έκκληση επικαλείται ότι αιτιολόγηση για κάποιο ισχυρισμό απαιτεί ένα υψηλότερο επίπεδο γνώσεων από ό, τι ο αντίπαλός σας μπορεί να κατανοήσει, και ως εκ τούτου δεν έχει τα προσόντα για να επιχειρηματολογήσει εναντίον της. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση ειδικής έκκλησης αναφέρεται στο θέλημα του Θεού, δηλώνοντας ότι δεν έχουμε τα προσόντα για να κατανοήσουμε τους λόγους που κάνει ό, τι κάνει (άγνωσται αι βουλαί του κυρίου). Η ειδική έκκληση προσπαθεί να χορηγήσει ένα είδος βγες-από-την-φυλακή κάρτα ή μια εξαίρεση υποστηρίζοντας πως μια μεγαλύτερη δύναμη βρίσκεται πίσω από κάποιον ισχυρισμό:
Sterling: “Η Ομοιοπαθητική πρέπει να δοκιμάζεται με κλινικές δοκιμές.” Bombo: "Οι κλινικές δοκιμές δεν είναι επαρκείς για να δοκιμαστεί η αληθινή φύση της ομοιοπαθητικής."
Δεν έχει σημασία τι λέει ο Sterling, ο Bombo μπορεί να ισχυριστεί ότι υπάρχει γνώση έξω από την εμπειρία του Sterling ή σε ένα επίπεδο που ο Sterling δεν μπορεί να κατανοήσει, και η συζήτηση έληξε. Ο Bombo θα μπορούσε επίσης να επισημάνει ότι ο Sterling στερείται τα επαγγελματικά προσόντα για να συζητήσουν το θέμα, και έτσι ο Sterling δεν έχει δικαίωμα να κάνει κριτική.
Bombo: «Δεν είσαι ένας εκπαιδευμένος ομοιοπαθητικός, έτσι δεν αναμένω να το κατανοήσεις."
Μια ειδική έκκληση δεν κάνει καμία προσπάθεια να αντιμετωπίσει τα επιχειρήματα του αντιπάλου, αλλά είναι ακριβώς μια ακόμα τακτική αντιπερισπασμού.
Ανεπίσημα Στοιχεία - Αποδείξεις (Anecdotal Evidence)
Ένας από τους πιο κοινούς τρόπους για την υποστήριξη σχεδόν όλων των ειδών φαινόμενα χωρίς αποδεικτικά στοιχεία είναι μέσα από την απατηλή κατάχρηση ανεπίσημων στοιχείων. Ανεπίσημα στοιχεία είναι πληροφορίες που δεν μπορούν να ελεγχθούν επιστημονικά. Στην πράξη, αυτά συνήθως αναφέρονται ως προσωπικές μαρτυρίες και προφορικές αναφορές. Τα ανεπίσημα στοιχεία ακούγονται συχνά ενδιαφέροντα, διότι μπορεί να είναι πιο προσωπικά και μαγευτικά από το κρύα, πληκτικά πραγματικά αποδεικτικά στοιχεία. Τα ανεπίσημα στοιχεία δεν είναι εντελώς άχρηστα. Θα μπορούσατε να πείτε
"Είδαμε το πτώμα του Bigfoot στην τάδε τοποθεσία», και εάν οι πληροφορίες αυτές βοηθήσουν με την εύρεση ενός πραγματικού σώματος, τότε τα ανεπίσημα στοιχεία, ήταν τεράστιας αξίας. Αλλά, προσέξτε ότι είναι το ίδιο το πτώμα του Bigfoot που είναι το επιστημονικό αποδεικτικό στοιχείo και όχι η ιστορία του που είχε παρατηρηθεί.
"Ξέρω σίγουρα ότι υπάρχουν φαντάσματα. Ο φίλος μου, ο οποίος είναι ένα πολύ αξιόπιστο πρόσωπο, έχει δει φαντάσματα σε πολλές περιπτώσεις."
Τα ανεπίσημα στοιχεία είναι μεγάλη βοήθεια για προταθούν νέες ερευνητικές κατευθύνσεις, αλλά από μόνα τους δεν είναι αποδεικτικά στοιχεία. Όταν παρουσιάζονται ως αποδεικτικά στοιχεία ή σε αντικατάσταση των αποδεικτικών στοιχείων, έχετε πολύ καλό λόγο να είστε δύσπιστοι και σκεπτικοί.
Παρατηρησιακή Επιλογή (Observational Selection)
Η παρατηρησιακή επιλογή είναι η διαδικασία της διατήρησης του δείγματος των δεδομένων που συμφωνεί με την παραδοχή σας, και αγνόησης του δείγματος των δεδομένων που δεν το κάνει. Η παρατηρησιακή επιλογή είναι η πλάνη πίσω από φαινόμενα, όπως ψυχικές αναγνώσεις, το Σχέδιο Παγκόσμιας Συνείδησης, θεραπεία μέσω της πίστης. Η παρατηρησιακή επιλογή είναι επίσης ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται κάποιες φορές από δημοσκοπήσεις για να βγουν τα επιθυμητά αποτελέσματα της έρευνας, ρωτώντας μόνο άτομα που έχουν προδιάθεση να απαντήσουν στην δημοσκόπηση με τον τρόπο που ο δημοσκόπος θέλει.
Bombo: Το πρόσωπο του Σατανά είναι ευδιάκριτο στους καπνούς από τους Δίδυμους Πύργους.
Sterling: Και σε ένα από τα άλλα 950.000 καρέ του φιλμ, ο καπνός μοιάζει με τον Τ. 'Έντγκαρ Χούβερ, σε μια άλλη, μοιάζει με το εικονίδιο των Windows ΧΡ και σε ένα άλλο μοιάζει με ένα χάρτη του Παρισιού.
Να θυμάστε ότι ένα στο 1 εκατομμύριο δείγματα από οτιδήποτε είναι μια απίστευτη ένα-στο-εκατομμύριο πιθανότητα. Αυτό είναι απλά αναπόφευκτο, αλλά εάν η παρατηρησιακή σας επιλογή σας κάνει να αγνοήσετε τα αλλά 999.999 δείγματα, τότε είναι πολύ εύκολο εντυπωσιαστείτε.
Έκκληση στην Άγνοια (Appeal to ignorance, Argumentum ad ignorantium)
Tο Λογικό αυτό σφάλμα θεωρεί την άγνοια για κάποιο πράγμα ως απόδειξη πως αυτό δεν υφίσταται. Αν δεν καταλαβαίνω το μηχανισμό του Big Bang τότε αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχει γνώση που να το υποστηρίζει ως δυνατότητα και ως εκ τούτου δεν συνέβη. Ότι δεν εξηγείται επαρκώς ή είναι ανεπαρκώς κατανοητό τότε είναι αδύνατο.
Starling: «Είναι εκπληκτικό ότι η ζωή προέκυψε μέσα από την τυχαία διαμόρφωση των αμινοξέων στην «αρχέγονη σούπα››."
Bombo: "Λίγο πολύ καταπληκτικό. Δεν μπορώ να φανταστώ πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί? Ο Δημιουργισμός είναι το μόνο ενδεχόμενο."
Χρησιμοποιώντας την απουσία αποδείξεων ως απόδειξη της απουσίας είναι μια κοινή έκκληση την άγνοια. Οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι τα “φώτα του Phoenix“ δεν θα μπορούσαν να ήταν απλές φωτοβολίδες, γενικώς δεν καταλαβαίνουν, ή δεν θέλουν να ακούσουν τα εμπεριστατωμένα αποδεικτικά στοιχεία. Η γενική εκλαϊκευμένη κατανόηση τους για το πώς φαίνονται οι φωτοβολίδες ,μοιάζει να έρχεται σε αντίθεση με αυτό που βλέπουν στις φωτογραφίες, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούν μια έκκληση στην άγνοια ως απόδειξη ότι φωτοβολίδες δεν ήταν η αιτία.
Ανακολουθία (Non -Sequitur)
Από τη λατινική φράση για «δεν ακολουθεί», μια ανακολουθία είναι μια προφανής και χαζή προσπάθεια να δικαιολογήσει έναν ισχυρισμό με μια άσχετη υπόθεση. Η ανακολουθία ξεκινά με ένα συλλογισμό που ακούγεται λογικός με την ελπίδα ότι θα συμφωνήσετε μαζί του και στο συμπέρασμα, που δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Η πρόταση διατυπώνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ακούγεται σαν να πρέπει να δεχθείς και τις δύο ή καμία:
"Οι μεγαλοεταιρίες είναι κακές, έτσι ο βελονισμός είναι καλός."
"Η κυβέρνηση είναι κακή, άρα τα ATIA είναι εξωγήινα διαστημόπλοια."
"Ο Αλλάχ είναι μεγάλος, έτσι όλοι οι Χριστιανοί θα πρέπει να σκοτωθούν."
Επιστημονικά, χρειάζεται κάτι παραπάνω από μια απλή σύνδεση δύο φράσεων με τη λέξη "άρα" για να επιστήσει μια έγκυρη σχέση. Άρα ανακολουθίες δεν είναι έγκυρες για να αποδειχθεί κάτι επιστημονικά.
Εκ των Υστέρων (Post Hoc)
Η ιδέα ότι κάποιο γεγονός, πρέπει να έχει προκληθεί από ένα συγκεκριμένο γεγονός νωρίτερα, απλά επειδή συνέβη αργότερα, είναι: post hoc ergo propter hoc , " κατόπιν τούτου, άρα εξαιτίας τούτου ". Η υπόθεση του αιτίου και αιτιατού είναι το είδος του προτύπου που το μυαλό είναι εκπαιδευμένο να αναζητεί, και έτσι μπορούμε να τα βρούμε παντού. Πήρε κάποιος ένα ομοιοπαθητικό φάρμακο, και μετά ο καρκίνος του γιατρεύτηκε , συνέβη το ένα μετά το άλλο, και έτσι η εσφαλμένη υπόθεση είναι ότι η ομοιοπαθητική προκάλεσε την ύφεση.
Starling: "Αγόρασα αυτό το αυτοκίνητο από εσάς, και το καλοριφέρ έχει σπάσει."
Bombo: "Δούλευε πριν να το αγοράσετε, έτσι θα πρέπει να το σπάσατε εσείς."
Ο Bombo βλέπει ότι η ζημιά συνέβη αφού ο Starling έκανε την αγορά, έτσι υποθέτει ότι προκάλεσε η μία την άλλη. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σοβαρός λόγος για μια τέτοια συσχέτιση. Ο συνδυασμός Post Hoc με την παρατηρητική επιλογή, ευθύνονται σχεδόν εξ ολοκλήρου για τη διάδοση των εναλλακτικών θεραπειών και για την εξάπλωση της πίστης στις ψυχικές δυνάμεις.
Σύγχυση της Συσχέτισης και Αιτίας (Confusion of Correlation and Causation)
Συνδέεται στενά με την ‘εκ των υστέρων’ αλλά λίγο διαφορετική, είναι η σύγχυση του συσχετισμού και της αιτίας. Όταν υπάρχει συσχέτιση, αλλά ακόμα δεν υπάρχουν σαφή και έγκυρα στοιχεία, έχουμε μια πιο πειστική σύγχυση.
Starling: "Οι κινέζοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ρυζιού.
Bombo: "Συνεπώς, η κατανάλωση του ρυζιού πρέπει να προκαλεί μαύρα μαλλιά."
Λόγω της φύσης της κινεζικής γεωργίας υπάρχει πράγματι μια παγκόσμια συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης ρυζιού και χρώμα των μαλλιών. Αυτό είναι ένα τέλειο παράδειγμα για το πώς η απλή συσχέτιση μπορεί να οδηγήσει εσφαλμένα σε μια λάθος αιτιολόγηση.
Κατήφορος (Slippery slope)
Ένα επιχείρημα ολισθηρού κατήφορου προϋποθέτει ότι κάποια αλλαγή θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε ακραίες υπερβολικές συνέπειες. Αν σας δώσω ένα μπισκότο τώρα, θα περιμένετε ένα μπισκότο κάθε πέντε λεπτά, γι’ αυτό δεν πρέπει να σας δώσω μπισκότο.
Starling:"Θα πρέπει να είναι παράνομο να πωλούνται εναλλακτικές θεραπείες που δεν δουλεύουν."
Bombo: «Αν αυτό συμβεί, κάθε ομάδα θα μπορούσε να καταστήσει παράνομη την πώληση οποιουδήποτε προϊόντος που δεν της αρέσει."
Δεν έχει σημασία τι προτείνει Ο Starling, ο πολλαπλασιασμός επί δέκα ή εκατό είναι πιθανώς μια κακή πρόταση. O Bombo μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα ‘κατηφορικό’ επιχείρημα για να μετατρέψει κάθε πρόταση που κάνει ο Starling σε μια συνταγή για καταστροφή.
Ο ”κατήφορος” είναι ίσως το πιο κοινό υποσύνολο της μεγαλύτερης πλάνης, του επιχειρήματος για δυσμενείς συνέπειες, που είναι η πρακτική της εφεύρεσης σχεδόν κάθε τρομερών συνεπειών για το επιχείρημα του αντιπάλου σας:
Starling: "Θα πρέπει να διαγραφεί το ‹‹Υπόσχομαι στο Θεό›› από τον όρκο του πρωθυπουργού.
Bombo: "Σε περίπτωση που συμβεί αυτό, θα γίνει κόλαση. Φοιτητές θα κάνουν σεξ στους διαδρόμους, σχολικοί πυροβολισμοί θα γίνονται καθημερινά, και θα γίνουμε ένα έθνος προσκυνητών του Σατανά."
Αποκλεισμένη Μέση (excluded middle)
Το επιχείρημα της αποκλεισμένης μέσης υποθέτει πως μόνο δύο υπερβολικά άκρα είναι δυνατά, όταν στην πραγματικότητα, μια πιο μέση λύση ή αποτέλεσμα είναι πιο δυνατό ή επιθυμητό. Ένα παράδειγμα αποκλεισμένης μέσης λύσης είναι το εξής: Είτε όλες οι πιθανές θεωρίες της δημιουργίας του κόσμου θα πρέπει να διδάσκονται στο σχολείο, είτε καμία. Αυτές οι δύο δυνατότητες ακούγονται τρομακτικές και μπορούν να πείσουν κάποιον να επιλέξει το λιγότερο κακό και να επιτρέψει να διδάσκονται θρησκευτικές ιστορίες δημιουργησμού μαζί με την επιστημονική θεωρεία. Στην πραγματικότητα όμως η μακράν πιο λογική μέση λύση, δηλαδή να διδάσκεται επιστήμη στα επιστημονικά μαθήματα και θρησκεία στα θρησκευτικά, δεν προσφέρεται.
Η αποκλεισμένη μέση είναι πιο γνωστή και ως: reduction ad absurdum , υποβιβασμός στο αφελές. Ο Bertrand Russell έδειξε πως μια αφελής υπόθεση μπορεί εφαλμένα να χρησιμοποιηθεί για να υποστηρίξει ένα επιχείρημα.
Starling: Δεδομένου ότι 1=0, απόδειξε πως είσαι ο Πάπας.
Bombo: Πρόσθεσε 1 και στα δύο μέλη: 2=1, το μέρος που περιέχει εμένα και τον Πάπα (το αριστερό) έχει δύο μέλη, αλλά 2=1 οπότε έχει ένα μέλος μόνο. Άρα είμαι ο Πάπας.
Απλά να έχετε υπόψη σας πως αν ο συνομιλητής σας κάνει υποθέσεις που είναι τραβηγμένες και υπερβολικές, αποκλείει την λιγότερο υπερβολική μέση. Μην τσιμπάτε!
Στατιστικές Μικρών Αριθμών (Statistics of Small Numbers)
Πρέπει να κάνει κανείς μαθήματα στατιστικής για να καταλάβει τις στατιστικές και νομίζω πως αυτό που θα εκπλήξει τους περισσότερους είναι το μέρος που αφορά το μέγεθος του δείγματος. Δεδομένου έναν πληθυσμό συγκεκριμένου μεγέθους, πόσους πρέπει να ρωτήσεις για να έχει αποτελέσματα με νόημα; Έκανα κάποτε κάποια μαθήματα στατιστικής, αρκετά για να καταλάβω πως πρακτικά όλες οι δημοσκοπήσεις στο internet ή στις ειδήσεις ή στην εφημερίδα, είναι μαθηματικά χωρίς αξία. Αλλά πάει πολύ πιο μακριά από απλές δημοσκοπήσεις. Το να βγάζει κανείς συμπεράσματα από δείγματα δεδομένων τόσο μικρά που δεν έχουν νόημα είναι συνηθισμένο στις ψευδο-επιστήμες. Διαβάστε πως ο Bombo βγάζει κακά συμπεράσματα από δείγματα μικρού μεγέθους.
-Μόλις έριξα εξάρες! Αυτά τα ζάρια είναι γούρικα.
- Ο γείτονάς μου είναι μορμόνος και πίνει κρασί, οπότε μάλλον οι περισσότεροι μορμόνοι δεν ακολουθούν την παράδοση του να μην πίνουνε αλκοόλ.
-Πήγα σε ένα χειροπρακτικό και νιώθω καλύτερα άρα η χειροπρακτική δουλεύει.
Ύπουλες Λέξεις (Weasel words)
Δίνοντας σε ένα αμφιλεγόμενο θέμα, όπως ο Δημιουργισμός(Creationism) ένα πιο ωραίο όνομα όπως ‘’Ευφυής Σχεδιασμός’’(Intelligent Design) είναι μια τακτική χρησιμοποίησης ύπουλης λέξης. Το να ονομάσει κανείς τις θεωρίες συνωμοσίας για την επίθεση στους δίδυμους πύργους ‘’αναζήτηση της αλήθειας είναι ένα ακόμα παράδειγμα. Το κίνημα αυτό δεν έχει να κάνει πραγματικά με καμία αναζήτηση της αλήθειας αλλά παρόλα αυτά, δίνοντας τέτοιο όνομα, υποστηρίζουν πως αυτό κάνουν. Οι ‘’ύπουλες λέξεις’’ χρησιμοποιούνται και ως προτάσεις, πχ: «Έχει προσδιοριστεί» ή «Έχει αποδειχθεί» ή «Είναι προφανές πως», υπονοώντας πως κάποιος ισχυρισμός υποστηρίζεται από δεδομένα χωρίς όμως να αναφέρεται τίποτα για την φύση τους.
Πλάνη του Αποτελέσματος (Fallacy of the Consequent)
Η δημιουργία σχέσης υποκατηγορίας μεταξύ γεγονότων προς την λανθασμένη κατεύθυνση λέγεται πλάνη του αποτελέσματος. Όλες οι μορφές καρκίνου είναι ασθένειες αλλά δεν είναι όλες οι ασθένειες καρκίνος. Το να υποστηρίζεις πως αν είσαι άρρωστος τότε έχεις καρκίνο είναι μια πλάνη του αποτελέσματος. Διαβάστε πως ο Bombo ρίχνει το φταίξιμο για την αποτυχία ίασης του Sterling στο γεγονός πως ο Sterling δεν πήρε ένα συγκεκριμένο γιατροσόφι, αγνοώντας το αν ήταν κατάλληλο για την αρρώστια του ή όχι.
Sterling: Πεθαίνω από βουβωνική πανώλη.
Bombo: Δεν ήπιες αρκετή φραπελιά.
Ακόμα και αν υποθέσουμε πως η φραπελιά προστατεύει όντως από κάποιο νόσημα, πάλι δεν μπορούμε να υποθέσουμε πως προστατεύει από όλα τα νοσήματα. Έτσι ο Bombo εσφαλμένα υποστηρίζει πως η ασθένεια του Sterling είναι αποτέλεσμα του ότι δεν ήπιε φραπελιά.
Παραγεμισμένη Ερώτηση (Loaded Question)
Η παραγεμισμένη ερώτηση είναι και γνωστή ως πλάνη των πολλαπλών ερωτήσεων ή Plurium Interrogationum. Αν θα ήθελα να σας αναγκάσω να απαντήσετε μια ερώτηση με έναν συγκεκριμένο τρόπο, τότε μπορώ να τυλίξω την ερώτηση με άλλη μια που προσφέρει δύο επιλογές όπου και οι δύο απαιτούν την απάντηση που εγώ θέλω στην ερώτηση. πχ.:
-Είναι πρώτη φορά που σκότωσες κάποιον ;
-Πάντα αμφισβητούσες την αλήθεια της Βίβλου;
-Είναι καλά που δεν χρειάζεται να κάνεις μπάνιο;
Όποια ερώτηση απαντήσεις, απαντάς αυτό που θέλω. Το ότι έχεις σκοτώσεις κάποιον, ότι αμφισβητείς την αλήθεια της Βίβλου, ότι δεν κάνεις μπάνιο. Πολλαπλές ερωτήσεις δεν πρέπει να τις ανεχόμαστε και βεβαίως δεν πρέπει να τις απαντάμε.
Κόκκινη Ρέγκα (Red Herring)
Μια ‘’κόκκινη ρέγκα’’ είναι μία τακτική αντιπερισπασμού για να τραβήξει την προσοχή από το πραγματικό θέμα.
(Υποθετικά σέρνοντας μια ρέγκα αντίθετα από τον δρόμο, μια αλεπού ή σκύλος θα χάσει την προσοχή του από τον πραγματικό του στόχο.) Η τακτική αντιπερισπασμού ‘’κόκκινη ρέγκας’’ είναι μια από τις αγαπημένες των υποστηρικτών των θεωριών συνωμοσίας.
Starling: O άνθρωπος πάτησε στο φεγγάρι το 1969.
Bombo: Αλλά δεν το θεωρείς περίεργο που ο Werner von Braun πήγε στην Ανταρκτική μόλις λίγα χρόνια πριν;
Sterling: Η επίθεση στους δίδυμους πύργους οργανώθηκε από ισλαμιστές τρομοκράτες.
Bombo: Αλλά δεν το βρίσκεις περίεργο πως ο Dick Cheney (αντιπρόεδρος των ΗΠΑ την περίοδο εκείνη) έχει επιχειρησιακά συμβόλαια στην Μέση Ανατολή;
Οι ‘’κόκκινες ρέγκες’’ είναι λογικά σφάλματα διότι δεν λένε τίποτα για το θέμα υπό συζήτηση, αλλά απλά το παραβλέπουν και αποπροσανατολίζουν, Αλλά με αυτήν την τακτική δίνουν την εντύπωση πως η αλήθεια βρίσκεται αλλού. Η ‘’κόκκινη ρέγκα’’ χρησιμοποιείτε αντί αποδεικτικών, εξαιρετικά πολύ συχνά στην υποστήριξη θεωριών συνωμοσίας.
Απόδειξη με Καταιγισμό (Proof by Verbosity)
Η τακτική του να σε φορτώνουν με τόση πολύ πληροφορία και κυρίως παραπληροφόρηση που είναι αδύνατο να απαντήσεις λέγεται απόδειξη με καταιγισμό ή ‘’βομβαρδισμό’’. Για να κερδίσω ένα debate ή μια συζήτηση δεν χρειάζεται να έχω στοιχεία και αποδεικτικά, αν μπορώ να σου πω τόσα πολλά πράγματα που να μην μπορείς να απαντήσεις σε όλα.
Αυτή η τακτική είναι η αγαπημένη των υποστηρικτών των θεωριών συνωμοσίας. Τα υπέρογκα ποσά παραπληροφόρησης και άσχετων πραγμάτων που πασάρονται δίνουν την εντύπωση πως η θέση τους έχει λεπτομερώς ερευνηθεί και πως υποστηρίζεται από πολλά στρώματα αποδείξεων. Κάθε ένα από αυτά είναι πιθανότατα μια ‘’κόκκινη ρέγκα’’, αλλά από την στιγμή που είναι τόσα πολλά είναι σχεδόν αδύνατο (και άσκοπο) να απαντήσεις με ευφυή τρόπο σε όλα. Έτσι φαίνεται πως η θέση τους είναι σωστή και αλεξίσφαιρη. Μπορεί να είναι αδύνατο να κατασκευάσεις ένα λογικό και δομημένο επιχείρημα με καταιγισμό, αλλά σίγουρα είναι εύκολο να φτιάξεις ένα που είναι σχεδόν αδύνατο να του αντιτεθείς.
Δηλητηρίαση του Πηγαδιού (Poison the well)
Όταν αρχίζοντας τα σχόλια σας με έναν υποτιμητικό χαρακτηρισμό για τον αντίπαλό σας ή τη θέση του, κάνετε ό, τι λέγεται δηλητηρίαση του πηγαδιού. Ένα γνωστό παράδειγμα είναι ο τρόπος που οι υπέρμαχοι του Ευφυούς Σχεδιασμού ‘’δηλητηριάζουν το πηγάδι’’ αναφέροντας την Θεωρία της Εξέλιξης ως Δαρβινισμό, σαν να είναι μία αφοσίωση σε ένα συγκεκριμένο ερευνητή. Ή:
"Και τώρα ας ακούσουμε τα ίδια παλιά επιχειρήματα σχετικά με το γιατί θα πρέπει να πιστεύουμε πως τα ΑΤΙΑ προέρχονται από το διάστημα."
"Η γνωστή μέντιουμ Sylvia Browne μας λέει στο νέο βιβλίο της."
Πλάνη της "Μόδας" (bandwagon Fallacy)
Επίσης γνωστό ως populum ad Argumentum (έκκληση στις μάζες) ή επιχείρημα από συναίνεση, η πλάνη της μόδας αναφέρει πως αν όλοι οι άλλοι το κάνουν, θα πρέπει να είναι έτσι. Αν οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν κάτι ή να ενεργούν με συγκεκριμένο τρόπο, θα πρέπει να είναι σωστό.
"Όλοι γνωρίζουν ότι ο O.j. Simpson ήταν ένοχος. Έτσι θα πρέπει να ήταν φυλακή."
"Πάνω από 700 επιστήμονες έχουν υπογράψει την ‘Εναντίωση στο Δαρβίνο’, έτσι θα πρέπει να επανεξετάσετε την πίστη σας στην Εξέλιξη."
Σκεφτείτε πόσες υπερφυσικές πεποιθήσεις έχει η πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού και η επιπολαιότητα της πλάνης αυτής έρχεται στο προσκήνιο. Η πλειοψηφία μπορεί κάποιες φορές να έχει δίκιο, αλλά είναι ελάχιστα αξιόπιστη.
Εδώ ολοκληρώνεται η ματιά μας στις πλάνες λογικής. Φυσικά υπάρχουν πολλές άλλες αλλά αυτές εδώ είναι οι πιο μεγάλες και οι υπόλοιπες είναι υποκατηγορίες ορισμένων από τις παραπάνω. Μάθετε αυτές τις πλάνες, εξοικειωθείτε με αυτές. Θα διαπιστώσετε πως μπορείτε εύκολα να τις αναγνωρίσετε σχεδόν σε κάθε συζήτηση που κάνετε καθημερινά. Τότε σταματήστε και ζητήστε επιχειρήματα χωρίς να στηρίζονται σε σφάλματα λογικής. Με αυτόν τον τρόπο εξαλείφετε τα επιχειρήματα από τους περισσότερους υποστηρικτές πραγμάτων που δεν βασίζονται σε πραγματικά αποδεικτικά στοιχεία.
πηγή: greekskeptic.blogspot.gr
