Όσοι έχουν βιώσει κολικό του νεφρού τον περιγράφουν ως τον πιο έντονο πόνο που υπάρχει. Τι ακριβώς όμως είναι ο κολικός του νεφρού και η ουρολιθίαση ή κοινώς οι 'πέτρες στους νεφρούς'; Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο και τι θα πρέπει να προσέχουν όσοι έχουν ήδη στο ιστορικό τους ένα επεισόδιο ουρολιθίασης;
Τι είναι η ουρολιθίαση
Η ουρολιθίαση είναι ο ιατρικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις πέτρες του ουροποιητικού συστήματος. Αλλος όρος που χρησιμοποιείται συχνά για την ίδια νοσολογική κατάσταση είναι η νεφρολιθίαση.
Οι λίθοι των νεφρών και οι χολόλιθοι (κοινώς 'πέτρες στη χολή') δεν σχετίζονται σε καμία περίπτωση και αφορούν σε τελείως διαφορετικές παθήσεις και όργανα του σώματος.
Σε τι χρησιμεύουν οι νεφροί
Το ουροποιητικό σύστημα αποτελείται από τους νεφρούς, τους ουρητήρες, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα.
Οι νεφροί είναι όργανα με σχήμα 'φασολιού' και έχουν το μέγεθος ανθρώπινης γροθιάς. Εντοπίζονται περίπου στο μέσο του κατώτερου τμήματος της ράχης, ακριβώς κάτω από το θώρακα. Καθημερινά οι νεφροί επεξεργάζονται μεγάλες ποσότητες αίματος και αποβάλλουν τα άχρηστα και τα επιβλαβή παραπροϊόντα του μεταβολισμού, καθώς και την περίσσεια νερού. Όλα αυτά μετατρέπονται σε ούρα τα οποία φτάνουν και συλλέγονται στην ουροδόχο κύστη μέσω σωληναρίων, που ονομάζονται ουρητήρες και ξεκινούν από τους νεφρούς. Η κύστη συλλέγει τα ούρα και όταν γεμίσει τα αποβάλλει μέσω της ουρήθρας.
Εάν οι νεφροί δεν απομακρύνουν τα παραπροϊόντα του μεταβολισμού, αυτά συσσωρεύονται στον οργανισμό και προκαλούν διαφόρων τύπων βλάβες σε διάφορα όργανα και ιστούς του σώματος.
Εκτός από την παραπάνω λειτουργία, οι νεφροί συμβάλλουν στη ρύθμιση της πίεσης και στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Τι ακριβώς είναι οι λίθοι των νεφρών
Πρόκειται για συμπαγή τμήματα υλικού που δημιουργούνται στους νεφρούς από ουσίες των ούρων. Οι λίθοι αυτοί μπορεί να παραμείνουν στο νεφρικό παρέγχυμα ή να διαλυθούν και να αποβληθούν με τη μορφή άμμου στα ούρα. Οι πέτρες μικρού μεγέθους περνούν από το αποχετευτικό σύστημα του νεφρού χωρίς να προκαλούν ιδιαίτερο πόνο. Οι λίθοι όμως μεγαλύτερου μεγέθους ενδέχεται να ενσφηνωθούν σε κάποιο σημείο του ουρητήρα ή της κύστης ή και της ουρήθρας και να παρεμποδίζουν τη ροή των ούρων, προξενώντας έντονο πόνο λόγω των συνεχών συσπάσεων του οργάνου που αποφράσσεται. Αυτές οι συσπάσεις προκαλούν πολύ ισχυρό πόνο, αυξομειούμενης έντασης, το λεγόμενο κολικό του νεφρού.
Υπάρχουν διάφοροι τύποι λίθων του νεφρού ανάλογα με την ιδιαίτερη σύστασή τους. Οι πιο συνηθισμένοι είναι οι λίθοι ασβεστίου, οι λίθοι από στρουβίτη, οι λίθοι ουρικού οξέος και τέλος οι λίθοι κυστίνης.
Οι λίθοι αυτοί ποικίλλουν σε μέγεθος, από μέγεθος ενός κόκκου άμμου έως μέγεθος μαργαριταριού ή ακόμα και μέγεθος μπαλάκι του γκολφ. Συνήθως έχουν χρώμα κιτρινωπό ή καφέ.
Ποια είναι τα αίτια της ουρολιθίασης και ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από την πάθηση
Η ουρολιθίαση προσβάλλει συνήθως άτομα ηλικίας 20-40 ετών. Αν ένας ασθενής εμφανίσει περισσότερα από ένα επεισόδια ουρολιθίασης, έχει αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσει και νέους λίθους στους νεφρούς.
Πολλές φορές δεν είναι γνωστά τα αίτια της νόσου. Αν και ορισμένες τροφές ευνοούν την ανάπτυξη λίθων στο ουροποιητικό σύστημα σε άτομα με ανάλογη προδιάθεση, οι επιστήμονες δεν πιστεύουν ότι η δημιουργία λίθων σε άτομα χωρίς προδιάθεση σχετίζεται με την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών.
Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό ουρολιθίασης έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν λίθους στους νεφρούς. Αλλες καταστάσεις που αυξάνουν την προδιάθεση για ουρολιθίαση είναι οι ουρολοιμώξεις, οι κυστικές ανωμαλίες των νεφρών, διάφορα μεταβολικά νοσήματα και ο υπερπαραθυρεοειδισμός.
Επιπρόσθετα, ουρολιθίαση παρατηρείται σε μεγάλη συχνότητα σε άτομα με μια σχετικά σπάνια κληρονομική πάθηση, που ονομάζεται νεφροσωληναριακή οξέωση, καθώς και σε πάσχοντες από κυστινουρία και υπεροξαλουρία, δύο άλλα σπάνια κληρονομικά μεταβολικά νοσήματα.
Τέλος, ορισμένα διουρητικά φάρμακα ή αντιόξινα σκευάσματα που περιέχουν ασβέστιο ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο ουρολιθίασης αυξάνοντας τα επίπεδα ασβεστίου στα ούρα.
Αλλες καταστάσεις στις οποίες παρατηρείται αυξημένη συχνότητα ουρολιθίασης είναι η ποδάγρα, η πρόσληψη περίσσειας βιταμίνης D και η απόφραξη των ουροφόρων οδών.
Λίθοι ασβεστίου μπορούν επίσης να σχηματιστούν σε άτομα που πάσχουν από χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου.
Ποια είναι τα συμπτώματα
Το πρώτο σύμπτωμα της ουρολιθίασης είναι ο έντονος πόνος που ξεκινά όταν ο λίθος μετακινείται κατά μήκος των ουροφόρων οδών τις οποίες μπορεί και να αποφράξει. Τυπικά, ο πάσχων νιώθει έναν οξύ κολικοειδή πόνο στην περιοχή του νεφρού ή στο κατώτερο τμήμα της κοιλίας. Μερικές φορές συνδυάζεται με ναυτία ή έμετο. Αργότερα ο πόνος είναι δυνατόν να επεκταθεί στο όσχεο ή στη βουβωνική περιοχή.
Εάν ο λίθος έχει μεγάλο μέγεθος, ο πόνος συνεχίζεται διότι οι μύες του τοιχώματος του μικρού σε εύρος ουρητήρα συσπώνται προσπαθώντας να προωθήσουν το λίθο στην ουροδόχο κύστη.
Ένα από τα συνοδά σημεία και συμπτώματα είναι το αίμα στα ούρα. Όταν ο λίθος φτάσει κοντά στην ουροδόχο κύστη, ο πάσχων έχει συνεχή τάση προς ούρηση ή και ένα αίσθημα σαν κάψιμο (καύσος κατά την ούρηση).
Εάν τα συμπτώματα συνδυαστούν με πυρετό και ρίγος, πιθανότατα υπάρχει λοίμωξη του ουροποπιητικού συστήματος. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ενημερώσετε αμέσως το γιατρό σας.
Βέβαια υπάρχουν και οι 'σιωπηροί' λίθοι, δηλαδή αυτοί που τελικά αποβάλλονται χωρίς να προκαλούν συμπτώματα και ο ασθενής δεν τους αντιλαμβάνεται.
Καλέστε το γιατρό σας όταν...
Εάν πάσχετε από πέτρες στους νεφρούς, θα γνωρίζετε ήδη πόσο επώδυνη είναι αυτή η πάθηση, καθώς και ότι οι περισσότεροι λίθοι των νεφρών αποβάλλονται χωρίς να χρειαστεί ιατρική παρέμβαση.
Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις θα πρέπει να ζητήσετε τη βοήθεια του γιατρού σας και όχι να θεωρήσετε ότι πρόκειται για άλλο ένα απλό επεισόδιο κολικού του νεφρού. Καλέστε το γιατρό σας όταν:
1. Αισθάνεστε πολύ έντονο πόνο στις οπισθοπλάγιες περιοχές της μέσης που δεν δείχνει τάσεις ύφεσης.
2. Δείτε αίμα στα ούρα.
3. Έχετα πυρετό, ρίγος ή εμετούς.
4. Αν τα ούρα σας έχουν άσχημη οσμή ή είναι πολύ θολά.
5. Αν νιώθετε'κάψιμο' κατά την ούρηση.
Τι να κάνετε για να αποφύγετε τη δημιουργία νέου λίθου
* Πίνετε άφθονη ποσότητα υγρών, κατά προτίμηση νερό. Το ιδανικό είναι να καταναλώνετε τουλάχιστον δύο λίτρα νερό την ημέρα.
* Φροντίστε να περπατάτε όσο γίνεται περισσότερο.
* Επιδιώξτε να διατηρείτε το σωματικό σας βάρος στα φυσιολογικά όρια για το ύψος σας.
* Δεν χρειάζεται να ελαττώσετε την ποσότητα τροφίμων που είναι πλούσια σε ασβέστιο, ακόμα και αν οι λίθοι που έχετε είναι ασβεστούχοι. Όπως αποδείχθηκε από πρόσφατες μελέτες, το ασβέστιο που προσλαμβάνεται με τις τροφές δεν επηρεάζει το σχηματισμό λίθων. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τα δισκία ασβεστίου, τα οποία μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθου στους νεφρούς.
* Αποφύγετε τα τρόφιμα με προσθήκη βιταμίνης D, καθώς και ορισμένους τύπους αντιόξινων που περιέχουν κυρίως ασβέστιο.
* Εάν τα ούρα σας είναι πολύ όξινα, θα χρειαστεί να ελαττώσετε την ποσότητα κρέατος, ψαριού και πουλερικών που καταναλώνετε.
Διάγνωση
Συνήθως οι λίθοι στους νεφρούς αποκαλύπτονται κατά τον ακτινογραφικό ή τον υπερηχογραφικό έλεγχο ασθενών που αναφέρουν αίμα στα ούρα ή αιφνίδιο άλγος με τους προαναφερθέντες χαρακτήρες. Αυτές οι απεικονιστικές μέθοδοι προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες τόσο για τη θέση όσο και για το μέγεθος του λίθου. Επίσης, η ανάλυση των ούρων και του αίματος του πάσχοντος βοηθά στην ανίχνευση ουσιών που ενδέχεται να σχετίζονται με την ανάπτυξη των λίθων.
Αν διαπιστωθούν λίθοι στους νεφρούς, ίσως χρειαστεί να υποβληθείτε σε έλεγχο ολόκληρου του ουροποιητικού συστήματος μέσω μιας ειδικής δοκιμασίας που ονομάζεται ενδοφλέβια πυελογραφία.
Πώς αντιμετωπίζεται η ουρολιθίαση
Ευτυχώς, η χειρουργική παρέμβαση δεν είναι πάντα απαραίτητη. Οι περισσότεροι λίθοι των νεφρών αποβάλλονται από το ουροποιητικό σύστημα από μόνοι τους, αν ο πάσχων βοηθήσει την προώθησή τους μέσω κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων νερού.
Ο ασθενής κατά κανόνα παίρνει και αναλγητικά για να ανακουφιστεί από τον πόνο του κολικού των νεφρών μέχρις ότου αποβληθεί ο λίθος.
Μετά την ύφεση της συμπτωματολογίας και αφού προηγηθεί ο ανάλογος εργαστηριακός έλεγχος με εξετάσεις στο αίμα και στα ούρα και με τον κατάλληλο απεικονιστικό έλεγχο, ο γιατρός ίσως συνταγογραφήσει κάποια φάρμακα που βοηθούν στην αποφυγή σχηματισμού λίθων ασβεστίου και ουρικού οξέος, όπως η αλλοπουρινόλη ή διουρητικά φάρμακα.
(λίθος ΔΕ νεφρού σε ακτινογραφία ΝΟΚ)
Χειρουργική παρέμβαση θα χρειαστεί όταν:
* Ο λίθος δεν αποβάλλεται έπειτα από ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και προκαλεί συνεχή επεισόδια πόνου.
* Είναι ιδιαίτερα ευμεγέθης.
* Αποφράσσει τις ουροφόρες οδούς.
* Προκαλεί επαναλαμβανόμενα επεισόδια ουρολοιμώξεων.
* Επηρεάζει τη νεφρική λειτουργία.
Η πιο συνηθισμένη μέθοδος αντιμετώπισης της ουρολιθίασης είναι η εξωσωματική λιθοτριψία. Αυτή η τεχνική αφορά σε διάσπαση των λίθων μέσω υπερήχων, σε πολύ μικρά τμήματα τα οποία μπορούν εύκολα να αποβληθούν μέσω των ούρων.
Οι ασθενείς ανανήπτουν ταχύτατα και επιστρέφουν στις συνήθεις δραστηριότητές τους μέσα σε λίγες ώρες.
Καταλήγοντας, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι το σημαντικότερο είναι να προσπαθήσετε να ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες πρόληψης που θα σας δώσει ο γιατρός σας, ούτως ώστε να ελαχιστοποιήσετε τις πιθανότητες επανεμφάνισης νέου λίθου.
Αντωνακάκης Ε. Σωκράτης
Γενικός Χειρουργός
Πηγάδια Καρπάθου
τηλ. 6974 139 931
