Ίσως να διαθέτουμε τον ίδιο νου με αυτό των προγόνων μας αν και τον έχουμε προγραμματίσει για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του 21ου αιώνα. Ο άνθρωπος του Νεάντερταλ δεν είχε την ίδια πνευματική περιουσία που διαθέτει ο άνθρωπος του σήμερα, ο οποίος μπορεί να χειρίζεται επιδέξια το χειρουργικό νυστέρι ή να πλοηγείται στην ψηφιακή θάλασσα των computers, iPhones και iPads.
Από γενιά σε γενιά, οι άνθρωποι εξελίσσουν νέους τρόπους ψηφιακής σύνδεσης, μαθαίνουν πώς να ευνοούν συμπεριφορές και να απορρίπτουν άλλες, εκπαιδεύουν τους εαυτούς τους να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις ενός κόσμου τον οποίο αυτοί οι ίδιοι εξελίσσουν, καταστρέφουν και ανοικοδομούν.
Ελλείψει πρακτικής, ο εγκέφαλός μας ξέχασε την εξαιρετική νοητική του ικανότητα να ανιχνεύει οπλές ζώων, να αιχμαλωτίζει φως και να μεταφέρει φωτιά, να λέει την ώρα διαβάζοντας τη φύση, να δείχνει το δρόμο βασιζόμενος στα αστέρια.
H ανάγκη έκανε τους πρόγονους μας καλύτερα προικισμένους στην παρατήρηση και συγκέντρωση της προσοχής τους, άλλωστε οι ζωές τους εξαρτώνταν από αυτές. Σήμερα, το να δίνεις τόσο πολλή προσοχή σε κάτι σαν να εξαρτάται η ζωή σου από αυτό, μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη αφού απαιτεί συνειδητή, ενεργοβόρα προσπάθεια.
Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι διαβάζουν μέσω υπολογιστή, ενώ βάσει ερευνών, συγκρατούν 46% λιγότερες πληροφορίες από αυτές που λαμβάνουν όταν διαβάζουν τυπωμένες σελίδες. Δεν είναι ξεκάθαρο το γιατί. Μήπως η διάσπαση που προκαλείται μικραίνει το εύρος της προσοχής μας; Μήπως οι οθόνες τελικά παρεμβαίνουν αρνητικά στη μνήμη μας;
Στο πέρασμα του χρόνου, η γλώσσα μας εκτός από χαρακτήρα επιβίωσης, αναπτύχθηκε προς όφελος της τέρψης σε τέτοιο βαθμό που έγινε το χρησιμότερο εργαλείο μας, με την ανακάλυψη της γραφής και της ανάγνωσης να αποτελούν καθαρό πλούτο. Όταν βλέπουμε παιδάκια να προσπαθούν να μάθουν να διαβάζουν, σκεφτόμαστε ότι η ανάγνωση μπορεί να αποτελεί ένα από τα καλύτερά μας εργαλεία, όχι όμως ένστικτο. Χρειάζονται ατελείωτες ώρες για να προσαρμόσεις έναν εγκέφαλο στην ανάγνωση. ‘Η οτιδήποτε άλλο.
Στο παρελθόν, ομάδες ανθρώπων συγκεντρώνονταν και κυνηγούσαν με το βλέμμα σαφώς συντονισμένο σε κάποια εξωτερική απειλή ενώ πάλευαν για τη ζωή τους. Φυσικό φως, περιφερειακή όραση, πολλή βιταμίνη D και οπτική ανατροφοδότηση έλουζε τα μάτια τους. Θρυμμάτιζαν πυρόλιθους και αιχμές βέλους, έγδερναν και έραβαν δέρματα ζώων, και άλλες χειρωνακτικές εργασίες όχι όμως για όλη την ημέρα.
Τέτοιες χειρωνακτικές εργασίες που απαιτούν μεγάλη λεπτομέρεια κυριεύουν τώρα τη ζωή μας, αλλά αυτό είναι πολύ πρόσφατο, αφού αποτελεί ένα από τα ορόσημα της νέας γεωλογικής εποχής, της Ανθρωποκαίνου εποχής (Anthropocene), που υποδηλώνει πως ίσως τελικά να εξελισσόμαστε σε ένα πιο μυωπικό είδος.
Παρά όλη την επιφανειακή δικτύωσή μας, δεν είμαστε και τα πιο κοινωνικά συνδεδεμένα όντα που έχουν υπάρξει ποτέ. Αυτό γινόταν μόνο όταν ζούσαμε σε ομάδες. Στα κύτταρά μας, θα λαχταράμε πάντα την αίσθηση του ανήκειν.
Οι πρόγονοί μας έζησαν στην άγρια φύση, ενώ η απουσία προστασίας από τη φυλή τους ισοδυναμούσε με θάνατο. Προικισμένοι με ένα ισχυρό κοινωνικό ένστικτο επιβίωσης, έζησαν για να περάσουν τα γονίδιά τους στην επόμενη γενιά. Οι νεώτεροι, θα συνεχίζουμε να ακολουθούμε αυτό το ένστικτο με το να συρρέουμε μαζικά στα social media, που μας συνδέει με όλη την ανθρώπινη φυλή, όσο απρόσωπο κι αν είναι.
Στα παλιά τα χρόνια, η ανθρώπινη φυλή συγκεντρωνόταν για να μοιραστεί φαγητό, τεχνογνωσία, ιδέες και συναισθήματα.
Οι καλά συντονισμένες προσεκτικές παρατηρήσεις που αντάλλαζαν για τον καιρό, το τοπίο και τα ζώα, έσωζε ζωές σε καθημερινή βάση. Τώρα για πολλούς από εμάς δεν είναι τόσο βολικό να καθίσεις γύρω από μια φωτιά. Η ηλεκτρονική φωτιά είναι πιο εύκολη. Έτσι, μετατρέψαμε το internet στο αγαπημένο μας στέκι, όπου μπορούμε να ανταλλάξουμε τεχνογνωσία, εμπειρίες ή να βρούμε τον μελλοντικό μας σύντροφο.
Αισθητηριακή έλλειψη ή κατακλυσμός ερεθισμάτων;
Ως είδος, επιβιώσαμε κατά κάποιο τρόπο από περιόδους παγετώνων, γενετικές αλλοιώσεις, επιδημίες, παγκόσμιους πολέμους και κάθε φύσεως φυσική καταστροφή, αναρωτιόμαστε όμως εάν ποτέ θα επιβιώσουμε της δικής μας ευρηματικότητας. Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται ότι ζούμε σε μια αισθητηριακή υπερφόρτωση. Η σύγχρονη τεχνολογία μας προσφέρει όλα της τα δώρα, αλλά ταλαιπωρεί εξίσου με την ταχύτητά της, την αποδιοργάνωση που προκαλεί, τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, τη λογοκλοπή και τις ετερόκλητες ειδήσεις.
Υπάρχουν φορές που μοιάζει να πνιγόμαστε σε ένα φλύαρο βάλτο λέξεων, την ίδια ακριβώς στιγμή που μαθαίνουμε για τον κόσμο, βιώνοντάς τον από μακριά και όχι από μέσα. Είναι σαν να βλέπεις παγόβουνο χωρίς να νιώθεις το κρύο, χωρίς να μισοκλείνεις τα μάτια από το εκτυφλωτικό φως, χωρίς να μπορείς να γευτείς το δροσερό αεράκι, να ακούς τον παφλασμό των κυμάτων και τις φωνές των γλάρων, ενώ χάνεις την αλμυρή μυρωδιά της κρύας θάλασσας και το άγγιγμα του πάγου. Εάν διαβάζοντας αυτή την περιγραφή μπορούμε να γευτούμε τις αισθητηριακές λεπτομέρειες στο μυαλό μας, είναι γιατί τις έχουμε βιώσει κάποια στιγμή στο παρελθόν ως πραγματική εμπειρία; Εάν δεν συμβαίνει το ίδιο με τους νεώτερους, έχει να κάνει με το ότι δεν έχουν ζήσει ποτέ παρόμοια εμπειρία;
Η ψηφιακή εξερεύνηση είναι κυρίως οπτική, προσφέρει μόνο το ένα πέμπτο της πληροφορίας. Εάν αφαιρέσουμε και τις υπόλοιπες σωματικές αισθήσεις, της μυρωδιάς, της γεύσης, της αφής, της ακοής, θα χάσουμε μια πληθώρα πληροφοριών επίλυσης προβλημάτων και επιβίωσης.
Ιδανικά μπορούμε να διαιρέσουμε τον χρόνο σε πραγματικό και ψηφιακό χωρίς να θυσιάσουμε τον έναν για τον άλλο. Θα παίζουμε έξω και θα επισκεπτόμαστε πάρκα και άγρια ζώα στην φύση αλλά θα απολαμβάνουμε την τεχνολογική φύση ως νοητικό αλατοπίπερο για να εκπληρώσει αυτό που ξέρει να κάνει περισσότερο: να φωτίσει όλες τις κρυφές και μυστηριώδεις πλευρές της φύσης τις οποίες δεν μπορούμε να ανακαλύψουμε ή να συλλάβουμε μόνοι μας.
——————————————–
Πηγή, Συγγραφέας: Diane Ackerman Απόδοση – Επιμέλεια : Στέλλα Κοσμά, MSc Συμβουλευτικής στην Ειδική Αγωγή, την Εκπαίδευση και την Υγεία.
